Hepatobiliyer sistem: Hepatobiliyer sistemin enfeksiyon hastal›k- lar›nda seçilmesi gereken yöntem, US’dir. Karaci¤er apselerinin sap- tanmas› ve karakterizasyonu, kalküloz veya akalküloz kolesistitin ta- n›s›nda US son derecede duyarl› bir yöntemdir.(19-20,25-28)
Pankreas: Pankreatit tan›s›nda ço¤unlukla klinik ve laboratuar test- leri kullan›l›r. Tan›s› flüpheli olgularda ve fliddetli klinik seyir gösteren tan›s› konmufl pankreatit olgular›nda, hastal›¤›n fliddetinin ve progno- zunun belirlenmesi amac›yla radyolojiye bafl vurulur. Yukar›daki durmlarda seçilmesi gereken yöntem, BT olmal›d›r. Biliyer litiyazis nedenli bir pankreatit tablosunun belirlenmesinde ise US tercih edil- melidir. Tan›s› konmufl pankreatitli olgular›n izleminde de US’ye bafl vurulur.(19-20,29)
Dalak: Dala¤›n parenkimal enfeksiyon hastal›klar›nda US yeterli olabilir. US ile tan› konamam›fl, ancak, klinik flüphenin devam etti¤i olgularda BT tercih edilir.(30-31)
Üriner sistem: Üriner sistemin enfeksiyon hastal›klar›, genellikle asendan yolla yay›l›r. Hastal›k, basit bir üretrit ile uygun tedavi edil- memifl olgularda fliddetli pararenal apseye kadar gidebilen bir seyir gösterebilir. Komplike olmam›fl üriner sistem enfeksiyonlar›n›n tan›- s›nda, idrar›n bakteriyolojik incelemesi yeterlidir. Tan› problemi olan akut pyelonefrit olgular›nda, bir çok yöntem ile tan› konabilirse de en duyarl› yöntem BT’dir. Renal apse ve perirenal apse formasyonunda hastal›¤›n yay›l›m› ve çevre organlarla iliflkisi BT ile daha iyi gösteri- lir. Enfeksiyonun toplay›c› sistemde lokalize oldu¤u pyonefrozda ise US tercih edilir. Kronik enfeksiyon tiplerinden birisi olan ksantogra- nülomatöz pyelonefrit tan›s›nda da BT tercih edilir. Renal apse ve pa- rarenal apselerin radyolojik yöntemler eflli¤inde drenaj yoluyla tedavi- sinde prognoz çok iyidir.(32-33)
Kad›n genital sistemi: Pelvik inflamatuar hastal›k ad›yla bilinen bu tabloda da asendan bir seyir, söz konusudur. Olay basit bir vaginal ak›nt› ile fliddetli seyrin söz konusu oldu¤u tuboovarian apse aras›nda de¤iflkenlik gösterebilir. US, seçilmesi gereken yöntem olmal›d›r. Transvaginal incelemenin duyarl›l›¤›, mesane dolu iken yap›lan tran- sabdominal incelemeye k›yasla daha fazlad›r.(34)
Gastrointestinal sistem: Özofagustan anüse kadar uzanan bu siste- min her hangi bir segmenti enfeksiyon kayna¤› olabilir. Ba¤›fl›kl›k sis- temi bask›lanm›fl hastalarda görülen f›rsatç› etkenlerle oluflan tablolar s›k görülür. Gaita incelemesi ile tan› konamam›fl olgularda, ilgili böl- genin baryumlu incelemesi,(13) baz› olgularda US veya tarama amaç- l› BT tetkikine bafl vurulur.(35) Tiflitis veya pseudomembranöz ente-
rokolit gibi baz› durumlarda, radyolojik olarak spesifik tan› mümkün olmakla birlikte, hastal›klar›n ço¤unda tutulan kesimde izlenen duvar kal›nlaflmas› o bölgenin endoskopik incelemesini gerektiren nonspesi- fik bir bulgudur.(36)
‹ntraperitoneal ve retroperitoneal boflluk: Bu potansiyel boflluk- lar, gastrointestinal sistem perforasyonunda oldu¤u gibi do¤rudan ve- ya cerrahi sonras›nda sekonder olarak etkilenerek enfeksiyona yatak- l›k edebilir. Bazen, hiç ak›la gelmeyen ancak t›pk› malign bir tabloyu taklit edebilen tüberküloz veya aktinomikozis gibi enfeksiyonlar söz konusudur.(14-18) Ayakta direkt kar›n grafisi, gastrointestinal sistem perforasyonunun tan›s›nda ilk yöntem olabilir. Ancak, hava kaça¤›n›n az oldu¤u durumda tan› de¤eri düflük oldu¤u için, BT tercih edilmeli- dir.
BT, anatomik ayr›nt›y› iyi göstermesi nedeniyle, barsak looplar› aras›nda yerleflmifl apse formasyonlar›n›n saptanmas› ve enfeksiyonun barsak duvar› d›fl›na yay›l›m›n›n de¤erlendirilmesi, divertikülit ve apandisit gibi hastal›klar›n tan›s› ve komplikasyonlar›n›n araflt›r›lma- s›nda seçilmesi gereken yöntem konumundad›r.(35)
KAYNAKLAR
1. Miller FH, Gore RM, Nemcek AA, Fitzgerald SW. Pancreaticobiliary manifestations of AIDS. AJR 1996; 166: 1269-1274
2. Miller FH, Parikh S, Gore RM, Nemcek AA, Fitzgerald SW, Vogelzang RL. Renal manifestation of AIDS. RadioGraphics 1993; 13: 587-596 3. Wetton CWN, McCarty M, Tomlinson D, Rosbotham J, Crofton ME.
Ultrasound findings in hepatic mycobacterial infections in patients with acquired immune deficiency syndrome. Clin Radiol 1993; 47: 36-38 4. Wyatt SH, Fishman EK. The acute abdomen in individuals with AIDS.
Radiol Clin North Am 1994; 32: 1023-1043
5. Wu CM, Davis F, Fishman EK. Radiologic evaluation of the acute abdomen in the patients with acquired immmunodeficiency syndrome (AIDS): the role of CT scanning. Semin US CT MRI 1998; 19: 190-199 6. Benya EC, Sivit CJ, Quinnones RR. Abdominal complications after bone
marrow transplantation in children: sonographic and CT findings. AJR 1992; 161:1023-1027
7. Silva FD, Boudghene F, Lecomte I, et al. Sonography in AIDS-related cholangitis: prevalence and cause of an echogenic nodule in the distal end of the common bile duct. AJR 1993;160:1205-1207
8. Collins CD, Foebes A, Webster JN, et al. Radiological and pathological features of AIDS-related polypoid cholangitis. Clin Radiol 1993; 48: 307- 310
9. Pastakia B, Shawker TH, Thaler M, O’Leary T, Pizzo PA. Hepatosplenic candidiasis: wheels within wheels. Radiology 1988; 166: 417-421 10. Tsuda K, Nakamura H, Murakami T, et al. Peliosis of the spleen with
intraperitoneal hemorrhage. Abdom Imag 1993; 18:283-285
11. Vieco PT, Rochon L, Lisbona A. Multifocal cytomegalovirus-associated hepatic lesions simulating metastases in AIDS. Radiology 1990; 176:123- 124
12. Murray JG, Patel MD, Lee S, Sandhu JS, Feldstein VA. Microabscesses of the liver and spleen in AIDS: detection with 5-MHz sonography. Radiology 1995;1997:723-727
13. Jeffrey RB. Abdominal imaging in the immunocompromised patient. Radiol Clin North Am 1992; 30:579-596
14. Wu C, Chow KS, Lü TN, Huang FT. Sonograpic features of tuberculous omental cakes in peritoneal tuberculosis. JCU 1988; 16:195-198 15. Ha HK, Lee HJ, Ro JH, Parj YH, Cha SJ, ShiNN KS. Abdominal
actinomycosis: CT findings in 10 patients. AJR 1993; 791-794
16. Chan Y, Cheng CSK. Mesenteric actinomycosis. Abdom Imag 1993; 18: 286-287
17. Lee DH, Lim JH, Ko YT, Yoon Y. Sonographic findings in tuberculous peritonitis of wet-ascitic type. Clin Radiol 1991;44: 306-310
18. Zirinsky K, Auh YH, Kneeland JB, Rubenstein WA, Kazam E. Computed tomography, sonography and MR imaging of abdominal tuberculosis. J Comput Assist Tomogr 1985;9: 961-963
19. McDowell RK, Dawson SL. Evaluation of the abdomen in sepsis of unknown origin. Radiol Clin North Am 1996; 34: 177-190
20. Gazelle GS, Mueller PR. Abdominal abscess: imaging and intervention. Radiol Clin North Am 1994; 32: 913-932
21. Taourel P, Paradel J, Fabre JM, et al. Role of CT in the acute nontraumatic abdomen. Sem US CT MRI 1995; 16: 151-164
22. Savc› G, Ellergezen A, Topal U, Tuncel E. Karaci¤er BT teknikleri: ülkemizdeki durum. Türk Radyoloji Dergisi 1997; 32: 32-37
23. Thrall JH, Ziesman HA. Infection and inflammation. In: Thrall JH, Ziesman HA. Eds: Nuclear Medicine: the requisites. St Louis, Mosby, 2001, 167-192
24. Lee MJ, Saini S, Brink JA, et al. Treatment of critically III patients with sepsis of unknown cause: value of percutaneous cholecystostomy. AJR 1991; 156: 1163-1166
25. Shamsi K, Schepper AD, Deckers F, Bergeyek E, Ende JV. Role of ultrasound in the diagnosis and treatment follow-up of amoebic liver abscess. Eur Radiol 1993; 3: 434-438
26. Juimo AG, Gervez F, Angwafo FF. Extraintestinal amebiasis. Radiology 1992; 182:181-183
27. Weltman DI, Zeman RK. Acute diseases of the gallbladder and bile ducts. Radiol Clin North Am 1994; 32: 933-950
28. Han JK, Choi BI, Cho JM, Chung KB, Han CM. Radiological findings of
human fascioliasis. Abdom Imag 1993; 18: 261-264
29. Balthazar EJ, Robinson DL, Megibow AJ, Ranson JH. Acute pancreatitis: value of CT in establishing prognosis. Radiology. 1990 Feb;174:331-336. 30. Freeman JL, Jafri SZH, Robert JL, Mezwa DG, Shirkhoda A. CT of congenital and acquired abnormalities of the spleen. RadioGraphics 1993; 13:597-610
31. Goerg C, Schwerk WB, Goerg K. Sonography of focal lesions of the spleen. AJR 1991;156: 949-953
32. Levine E. Acute renal and urinary tract disease. Radiol Clin North Am 1994; 32: 989-1004
33. Talner LB, Davidson AJ, Lebowitz RL, Palma LD, Goldman SM. Acute pyelonephritis: can we agree on terminology? Radiology 1994;192:297-305 34. Kiser JW, Sutton CL, Abbitt PL. The sonographic evaluation of the
adnexal mass. Radiology 1993; 13:85-102
35. Birnbaum BA, Balthazar EJ. CT of of appendicitis and diverticulitis. Radiol Clin North Am 1994; 32: 885-898
36. Fishman EK, Kavuru M, Jones B, et al. Pseudomembranous colitis: CT evaluation of 26 cases. Radiology 1991;180: 57-60
Radyolojik olarak yaklafl›ld›¤›nda kemik ve eklem infeksiyonlar›n›n üç bafll›k alt›nda incelemekte fayda vard›r.
1. Osteomyelit 2. Spondilodiskit 3. Septik artrit
Skeletal infeksiyonlar›n incelenmesinde kullan›lan radyolojik modali- teler flunlard›r:
1. Direkt grafiler
2. Bilgisayarl› Tomografi (BT) 3. Manyetik Rezonans (MR)
4. Sintigrafi (Nukleer T›p taraf›ndan yap›l›r)
OSTEOMYEL‹T’in ilk basamak radyolojik incelemesinde direkt grafi vard›r. ‹lk iki hafta hiç direkt grafi bulgusu olmayabilir. Akut dö- nemde ilk bulgular metafizer strüktür çözülmeleri ve periost reaksiyo- nudur. Kronik döneme geçerse sekestr, kloaka ve involukrum bulgula- r› görülür. Sekestr; ölü kemik dokusudur. Kloaka; sekestrenin yumu- flak dokuya ç›kmak için kulland›¤› kortikal penceredir. ‹nvolukrum; subperiosteal yeni kemik yap›m›d›r.
Bilgisayarl› Tomografi’de bütün direkt grafi bulgular› axial kesitler- de daha hassas bir flekilde görülür. BT’de normal meduller doku hi- podenstir; infektif proçes meduller alanda hiperdens olarak izlenir.
Manyetik Rezonans periost reaksiyonuna BT kadar duyarl› de¤ildir ancak meduller proçeslerin mevcudiyetini ve uzan›mlar›n› net bir fle- kilde gösterir. ‹nfektif proçes MR’ da T1 a¤›rl›kl› kesitte hipointens, T2 a¤›rl›kl› kesitte hiperintenstir. Dolay›s›yla kronik osteomyelit di- rekt grafi bulgular› olan bir hastada aktif infektif proçesin var olup ol- mad›¤›n›n tesbiti MR’ la yap›labir. ‹nfektif proçes kemi¤in çevresin- deki yumuflak dokuya ç›karsa radyolojik olarak Ewing sarkoma veya eosinofilik granuloma’ dan ay›rtetmek çok güçtür.
SPOND‹LOD‹SK‹T akut dönem direkt grafi bulgular›: vertebra kontur kayb› ve osteolizdir. Paraspinal yumuflak doku direkt grafiler-
de seyrek de olsa görülebilir. Kronik dönemde vertebra konturu geri gelir, eklem aral›¤› daral›r.
Bilgisayarl› Tomografide eklem yüzlerindeki erozif düzensizlikler ve paraspinal yumuflak dokular seçilir. BT yumuflak doku kalsifikas- yonlar›n› MR’dan daha iyi gösterir.
Manyetik Rezonans spondilodiskit tan›s›nda en iyi radyolojik moda- litedir. Spinal infeksiyonlar›n ço¤unda diskit vard›r ancak flart de¤il- dir. Diskit T2 a¤›rl›kl› kesitlerde diskte sinyal art›fl› olarak görülür. Spondilodiskitlerin %96’s›na paraspinal yumuflak doku efllik eder. Bu- nun anlam› paraspinal yumuflak dokusu olmayan flüpheli bir olguda spondilit tan›s›ndan uzaklafl›l›r. Spondilitin di¤er MR bulgular› verteb- ra kontur kayb› ve vertebralardaki patolojik sinyal de¤iflikli¤idir. Spesifik ve nonspesifik infeksiyonlar› radyolojik olarak ay›rmak ço¤u zaman mümkün de¤ildir. Adale içinde ilerleyen absenin görülmesi spesifik infeksiyon için en güvenilir kriterdir.Ancak bu bulgu her spe- sifik infeksiyonda görülmez. Gibbosite oluflumu ilerlemifl vertebra tu- berkulozunun istenmeyen bir bulgusudur.
Tedavi takibinde en güvenilir radyolojik kriter kaybolan vertebra kon- turunun geri gelmesidir. Vertebra konturlar› direkt grafi ile de takip edilebilir. MR’da paraspinal yumuflak doku ve vertebralardaki patolo- jik sinyal de¤iflikli¤i klinik tam iyileflme olduktan sonra da devam ede- bilir; dolay›s›yla iyileflme takibi için bu bulgular iyi kriter de¤ildir. Bu- na mukabil hastan›n klinik gidifli daha kötü ise vertebralardaki patolo- jik sinyal de¤iflikli¤inin artmas› ve paraspinal yumuflak dokunun genifllemesi hastal›¤›n progresyonu aç›s›ndan anlaml›d›r.
SEPT‹K ARTR‹T tan›s› nonspesifik infeksiyonun eklemi tuttu¤u durumlarda kullan›l›r. Nonspesifik septik artrit gürültülü bir klinik tab- lo ile karfl›m›za gelir. H›zl› k›k›rdak harabiyeti oluflur. Tedavi baflar›l› olamazsa eklem ankilozu ile sonlan›r. Eklem aral›k geniflli¤i en iyi direkt grafiler ile takip edilir. Septik artrit bafllang›ç döneminde MR’da eklem yüzlerinde patolojik sinyal de¤iflikli¤i görülür. Tbc art- ritte epifizyel osteoliz daha ön plandad›r.
Sonuç olarak kemik ve eklem infeksiyonlar›n›n tan›s›nda ve takibinde önemli radyolojik modaliteler vard›r.