KL‹M‹K 2007 XIII. TÜRK KL‹N‹K M‹KROB‹YOLOJ‹ VE ‹NFEKS‹YON HASTALIKLARI KONGRES‹
H.capsulatum ve çevresel kreatinin ve odun yap› zenginli¤i isteyen C.neoformans noktasal kolonizasyonda insan› ilgilendiren en önemli iki patojendir (3). Bir di¤er çok s›kl›kla rastlan›lan mikroklimatik sistem örne¤i yafllanm›fl ve içi oyuk haline gelmifl an›tsal kovuk a¤açlarda kolonize olabilen Cryptococcoceae ailesi üyeleridir (17). Bu örnekler; çay, bambu ve pirinç tarlalar›, maden ve kömür ç›kartma bölgeleri, ekonomik amaçl› tar›msal ürün üretim bölgeleri vb olarak ço¤alt›labilir. Kapal› ortamlarda s›kl›kla oluflan mikroklimada insanlar› mikotoksijenleri ile etkileyen mantarlar aras›nda en yayg›n olanlar Penicillium spp. (Ço¤unlukla P.verrucosum), Aspergillus sp. (Ço¤unlukla A.flavus, A.parasiticus, A.versicolor, A.ochraceus, A.clavatus), S.chartarum, Fusarium sp ve Paecelomyces variotii’dir. Çevresel ortamlarda ise mikroklimatik özelliklere ba¤l› olarak s›kl›kla filoplan mantarlar (Cladosporium sp, Alternaria sp, Epicoccum sp, Aureobasidium sp, Dresclera sp, Fusarium sp, Botrytis sp, Helminthosporium sp ve Ustilago sp) yayg›nd›r. Allerjen küf mantarlar› ise çok genifl bir panelde bulunmaktad›r (18).
Mantarlar›n çevresel kolonizasyonu yan› s›ra kona¤›n
özellikleri de mantar hastal›klar›n›n varl›¤›nda sorgulanmaktad›r. Nüfusun yaflam alanlar›n›n toprak yerleflim özellikleri, sosyal, demografik ve jeografik etkenler, ulafl›m ve göç hareketleri mantar hastal›klar›n›n yatk›n ›rk, cins ve genetik özelliklere ba¤l› farkl› nufüs odaklar›n›n da yerde¤iflimine yer açacakt›r (1). Bugün için s›n›rlar› kesin olmamakla birlikte mantarlar›n çevresel ortama kolayl›kla uyum sa¤layarak bölgesel s›n›rland›r›lmalar›n›n oldu¤u bölgeler bulunmkatad›r. fiekil 1 Dünya üzerinde insanda görülen mantar infeksiyonlar›na ait baz› etkenlerin, insanda görülen genotiplerinin endemik olarak s›kl›kla karfl›lafl›ld›¤› bölgeleri flematize etmektedir. Bu konuda internet üzerinde devaml› olarak güncellenen iki kaynak bulunmaktad›r (19, 20) Günümüzde t›bbi önemli mantarlar›n ekolojisini araflt›rma çal›flmalar› devam etmektedir. Bunun en önemli nedenleri; ulafl›m imkanlar›n›n kolaylaflmas›, toplumlar›n önemli nüfus hareketleri ile karfl› karfl›ya olmas›, immünsüprese hastalar›n ço¤almas› ve geliflmifl ülkelerde sa¤l›k sigortalar› aç›s›ndan risk bölgelerinin belirlenmesinin istenmesidir.
KAYNAKLAR
1. Committee on Climate, Ecosystems, Infectious Disease, and Human Health. (Burke D, Carmichael A, Focks D ve ark.) Under the Weather: Climate, Ecosystems, and Infectious Disease (http://www.nap.edu/catalog/10025.html), National Research Council, Washington DC, National Academy Press, 2001
2. Comrie AC: Climate factors influencing coccidioidomycosis seasonality and outbreaks. Environ Health Perspect. 2005; 113: 688-92.
3. Yücel A, Kantarc›o¤lu AS: Türkiye’de do¤adan (Sardes Bintepeler 89 tümülüsü odun buluntular›ndan) ilk kez elde edilen Histoplasma capsulatum (Telemorfu, Ajellomyces capsulatus) kökeni. ‹nfeks Derg 2000; 14: 1-14.
4. Langfelder K, Streibel M, Jahn B, Haase G, Brakhage AA: Biosynthesis of fungal melanins and their importance for human pathogenic fungi. Fungal Gen Biol 2003; 38: 143-58.
5. Ergin Ç: Melaninin patojenitedeki rolü. XXXII.Türk Mikrobiyoloji Kongresi, Belek, Antalya, 12-16 Eylül 2006, 290-295
6. Kidd SE, Hagen F, Tscharke RL ve ark. A rare genotype of Cryptococcus gattii caused the cryptococcosis outbreak on Vancouver Island (British Columbia, Canada) PNAS 2004; 101: 17258-63.
7. Ergin Ç, Mete E, Kaleli ‹, Polat Y: Pamukkale (Hierapolis) ve Karahay›t bölgesi termal yüzme havuzlar›nda Exophiala dermatitidis ve di¤er siyah mayalar›n varl›¤›n›n araflt›r›lmas› ‹nfeks Derg 2006; 20: 125- 6.
8. Tortella GR, Diez MC, Duran N: Fungal diversity and use in decomposition of environmental pollutants. Crit Rev Microbiol 2005; 31: 197-212.
9. Haubold EM, Cooper CR Jr, Wen JW, McGinnis MR, Cowan DF. Comparative morphology of Lacazia loboi (syn. Loboa loboi) in dolphins and humans. Med Mycol 2000; 38: 9-14.
10. Ajello L, Padhye AA, Sukroongreung S, Nilakul CH, Tantimavanic S. Occurrence of Penicillium marneffei infections among wild bamboo rats in Thailand. Mycopathologia 1995; 131: 1-8.
11. de Hoog GS, Mayser P, Haase G, Horre R, Horrevorts AM. A new species, Phialophora europaea, causing superficial infections in humans. Mycoses 2000; 43: 409-16.
12. Winkelmann G. Ecology of siderophores with special reference to the fungi. Biometals 2007; doi: 10.1007/s10534-006-9076-1 (Bas›mda).
13. Martinez LR, Garcia-Rivera J, Casadevall A. Cryptococcus neoformans var. neoformans (serotype D) strains are more susceptible to heat than C. neoformans var. grubii (serotype A) strains. J Clin Microbiol 2001; 39: 3365-7.
14. Perfect JR: Cryptococcus neoformans: the yeast that likes hot. FEMS Yeast Res 2006; 6: 463-8.
15. Yan Z, Sun S, Shahid M, Xu J. Environment factors can influence mitochondrial inheritance in the fungus Cryptococcus neoformans. Fungal Genet Biol 2006: doi:10.1016/j.fgb.2006.10.002 (Bas›mda)
16. Kennedy AC, de Luna LZ. Rhizosphere. Hillel D (ed.) “Encyclopedia of Soils in the Environment” kitab›nda. Elsevier, Oxford UK, 2005: 399-406.
17. Atefl A, Ergin Ç, ‹lkit M: Anadolu an›t a¤açlar›nda Cryptococcus neoformans'›n araflt›r›lmas› ‹nfeks Derg 2006; 20: 57-60.
18. Godish, T. (2001) Biological contaminants-mold. Godish T (ed) “Indoor Environmental Quality” kitab›nda. Boco Raton: CRC Press LLC, 2001. 2001: 167–194.
19. http://www.doctorfungus.com 20. http://www.mycology.adelaide.edu.au
Tüm dünyada insan ölümlerinin en önde gelen nedenlerinden olan infeksiyon hastal›klar› ve bu ba¤lamda bu hastal›klar›n etkenleri olan mikroorganizmalar›n ekolojik iliflkileri yüzy›llard›r insano¤lunun dikkatini çekmifl ve bilimsel çal›flmalara konu olmufltur. 1840’da Jacob Henle “On Miasmata and Contagia” adl› eserinde miasmatik-kontajiyöz hastal›klar›n daha s›kl›kla s›cak ve nemli bölgelerde görüldü¤ünden, 1958’de ise Jaques May “The Ecology of Human Diseases” adl› kitab›nda bir infeksiyon hastal›¤›n›n oluflumu ile ilgili konak ve etken olmak üzere en az iki ve baz› hastal›klarda bu iki temel faktöre ilave olarak vektör ve baz›lar›nda da bunlara ek olarak ara konak olmak üzere üç ya da dört faktörün her birinin s›cakl›ktan etkilendi¤ini ve buna ba¤l› olarak hastal›klar›n dünya üzerinde yay›l›mlar›n›n s›cakl›¤a göre farkl› oldu¤undan söz ettikleri y›llarda bir bilim dal› olmayan “Mikrobiyal Ekoloji”, günümüzde etkenlerin hem konakla iliflkilerinin ve hem de konak d›fl›ndaki koflullarda birbirleriyle, ara konaklarla, vektörlerle ve d›fl çevre koflullar›yla iliflkilerini inceleyen bir bilim dal› olarak giderek önem kazanmakta ve infeksiyon hastal›klar›n›n önlenmesi ve tedavisi için bulunacak çözümlerin ancak bu ekolojik bilgilerden elde edilece¤i inanc›yla çal›flmalar artmaktad›r.
Yap›lan çal›flmalar, etkeni bakteri olan tüberküloz, kolera, Lyme hastal›¤› gibi vektörlerle bulaflan baz› hastal›klar ya da besinlerle bulaflan hastal›klar gibi baz› infeksiyon hastal›kla- r›n›n ortaya ç›k›fl›n›n ve yay›l›m özelliklerinin, co¤rafi, mev- simsel koflullar, fauna özellikleri, popülasyon biyolojisi gibi pek çok ekolojik koflulun etkisi alt›nda oldu¤unu göstermekte- dir.