Her Payın En Az Bir Oy Hakkı Vermesi

Hukukumuzda oy hakkı, pay sahibine değil; paya bağlanmıştır. TTK m. 373/1’e göre, her pay en az bir oy hakkı verir. Bu hüküm, emredici bir hükümdür. Dolayısıyla pay sahibini, maliki bulunduğu her pay nedeniyle asgari bir oy hakkından yoksun bırakan esas sözleşme hükümleri veya şirket organlarının kararları geçersizdir. Buna karşılık esas sözleşmeye

659

Çeker, Oy Hakkı, s. 180, dn. 8; Teoman, Oy Hakkından Yoksunluk, s. 8. Oy hakkının GK’da kullanılacağını emredici şekilde düzenleyen TTKT m. 434’ün gerekçesinde de mektupla oy verilmesinin mümkün olmadığı; bu yolla kullanılan oyların geçersiz olduğu belirtilmiştir. TTKT, Madde Gerekçeleri, 434. madde hükmü, www.tbmm.gov.tr (son yararlanma: 04.12.2006). TTKT m. 434 hükmü hakkında bilgi için bkz. aşa., s. 149, dn. 666.

660

Çeker, Oy Hakkı, s. 181; Tekinalp, Yönetime Katılma Sorunları, s. 61–62; Yiğit, s. 208.

661

Çeker, Oy Hakkı, s. 181; Poroy, s. 193; Tekinalp, Yönetime Katılma Sorunları, s. 62–63. Proxy sistemi, TTK m. 360’da düzenlenen temsilci aracılığıyla oy kullanmadan tamamen farklıdır. Temsilci aracılığıyla GK’a katılma halinde, temsilcinin pay sahibinin verdiği talimatlara aykırı olarak oy kullanması ihtimali her zaman vardır ve bu durumda kullanılan oylar geçerlidir. Proxy sisteminde ise pay sahibinin iradesine aykırı olarak oy kullanılması mümkün değildir. Proxy ilişkisinde vekâlet toplayan kişi ayrıca oy kullanmaz; pay sahibinin proxy belgesini işaretlemek suretiyle kullandığı oyu GK’a taşır ve toplantı başkanlığına ulaştırılmasını sağlar. Bu nedenle, sadece bir haberci niteliğindedir. Bkz. Çeker, Oy Hakkı, s. 184–185; Can, Güç Boşluğu, http://www.ekitapyayin.com/id/050/ (son yararlanma: 04.12.2006).

662

hüküm konarak payın vereceği oy hakkının sayısının artırılması mümkündür (TTK m. 373/1, Kom. Yön. m. 21/b/1)663.

AŞ’de pay sahiplerinin oy hakkına ilişkin incelenmesi gereken iki sorun, payın itibari değerinin ve pay bedelinin ödenme oranının oy hakkının üzerinde etkili olup olmadığıdır.

Doktrinde payın itibari değerinin oy hakkına etkisi konusunda farklı görüşler ileri sürülmüştür664. TTK, oy hakkının esas sermayeye katılma oranına, yani payın itibari değerine göre kullanılacağı konusunda açık bir hüküm içermemektedir. TTK m. 373/1 ise oy hakkının belirlenmesinde payın itibari değerini dikkate almamış; payın itibari değeri ne olursa olsun her paya bir oy hakkı tanımıştır. Dolayısıyla bizim de katıldığımız görüşe göre, esas sermayeye katılma oranının oy hakkı üzerinde herhangi bir etkisi yoktur665. Đtibari değer ölçüsünde oy kullanma, bu konuda sadece esas sözleşmede yer alan bir hükmün varlığı halinde mümkün olabilir666.

663

Arslanlı, C. II, s. 42; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 551; Çevik, s. 765–766; Domaniç, s. 856; Teoman, Oy Hakkından Yoksunluk, s. 5; Pulaşlı, Şirketler, s. 640. Her payın en az bir oy hakkı vermesi ilkesinin istisnası, SPKr’nun Seri: I, No:30 sayılı Tebliğ ile düzenlediği oydan yoksun pay senetleridir.

664

Pay sahibinin oy hakkının, payın itibari değerine göre belirleneceğini savunan görüş için bkz. Teoman, Ömer: Anonim Ortaklıklar Hukukunda Payın Birim (Đtibari – Nominal) Değerinin Oy Hakkının Saptanılmasındaki Đşlevi ve Türk Sistemi, Otuz Yıl Ticaret Hukuku -Tüm Makalelerim-, C. I, (1971–1982), Đstanbul 2000, s. 81; Moroğlu, Oy Sözleşmeleri, s. 2; Pulaşlı, Şirketler, s. 647–650. Bu görüşe ait gerekçeleri şu şekilde özetlemek mümkündür: 1) Anonim şirketlerde sermayeye katılma oranında hak sahibi olma ilkesi geçerlidir. Nitekim malvarlığına katılma hakları esas sermayeye katılma oranına göre belirlenmektedir ve oy hakkında da bu ilkeden ayrılmanın bir gerekçesi yoktur. 2) Đtibari değeri farklı olan paylara eşit oy hakkı tanımak, düşük itibari değerli paylara imtiyaz tanınması anlamına gelir ki, bu durum imtiyazların esas sözleşmeyle getirilebileceği ilkesine (TTK m. 401) aykırılık oluşturur. 3) Pay sahipliği haklarından olan azlık hakları da (TTK m. 310, m. 341, m. 356, m. 366, m. 367, m. 377) esas sermayeye katılım oranına göre belirlenmiştir. Bkz. Teoman, Đtibari Değer, s. 82–85.

665

Arslanlı, C. I, s. 147; Dağ, Oy Hakkının Kazanılması, s. 20; Đmregün, Ortaklıklar, s. 107; Çeker, Oy Hakkı, s. 37; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 553; Ülgen, Hüseyin: Anonim Ortaklıklarda Genel Kurul Başkanının Üstün Oyu, BATĐDER, C. 6, S. 4, Ankara 1972, s. 684; Yiğit, s. 251–252.

666

Çeker, Oy Hakkı, s. 37. TTKT ise oy hakkını, TTK’ndan farklı bir sisteme bağlamaktadır. Tasarı ile TTK’ndaki “pay” sisteminden “pay sahibinin paylarının toplam itibari değeri” sistemine geçilmiştir. “Oy hakkı” başlığı altında düzenlenen ve “ilke” kenar başlığını taşıyan TTKT m. 434/1’e göre “pay sahipleri, oy haklarını genel kurulda, paylarının toplam itibari değeriyle orantılı olarak kullanır. 1527. maddenin beşinci fıkrası hükmü saklıdır”. Hüküm iki ilke içermektedir: 1) Oy hakkının GK’da kullanılacağına ilişkin emredici kural korunmuştur. Bununla birlikte m. 1527/5’deki düzenlemeye uyularak, GK’a elektronik ortamda katılmak ve oy vermek imkanı kanuni bir istisna olarak saklı tutulmuştur. Öte yandan söz konusu sistemde, GK’a -elektronik ortamda da olsa- katılma olgusu gerçekleştiği için bu ortamda verilen oyun GK’da verildiği kabul edilerek m. 1527/5’in bir istisna oluşturmadığını söylemek bile mümkündür. 2) Pay sahibinin, oy hakkını paylarının toplam itibari değeriyle orantılı olarak kullanacağı öngörülmüştür. Böylece oyun düzenlenmesinde merkeze “pay” değil; “pay sahibi” oturtulmuştur. TTKT m. 434/2 uyarınca, “her pay sahibi sadece bir paya sahip olsa da en az bir oy hakkını haizdir. Şu kadar ki, birden fazla paya sahip olanlara tanınacak oy sayısı esas sözleşmeyle sınırlandırılabilir”. Hüküm, “her pay sahibinin en az bir oyu vardır” ilkesini getirmektedir. Bu ilkeye bağlı kalmak şartıyla oy hakkı, pay sahibi esas alınarak sınırlandırılabilir. Tasarının sistemine göre, esas sözleşmeye hüküm konarak payların çoğunluğuna sahip olmanın, oyların çoğunluğuna sahip olmak sonucunu doğurması önlenebilir. TTKT, Madde Gerekçeleri,

TTK’nda pay bedelinin ödenme oranının oy hakkının doğumuna herhangi bir etkisi olup olmadığı yönünde de bir hüküm yoktur. Ancak TTK m. 373/1’in emredici ifadesi karşısında ödeme oranının da oy hakkının üzerinde etkili olmadığının kabulü gerekir667. Oy hakkının kullanılabilmesi için pay bedelinin tamamen veya belli bir oranda ödenmiş olmasını öngören esas sözleşme hükümleri, bir kısım pay sahibinin oy hakkından yoksun bırakılmasına yol açacağından TTK m. 373/1’e aykırı olup geçersizdir668.