Elektronik oy verme sistemleri, klasik kağıda dayalı oy verme sistemlerinin tüm işlevlerini elektronik araçlar kullanarak gerçekleştirmeyi amaçlayan sistemlerdir. Bu sistemlerde hem oy verme işlemi hem de oyların sayımı ve tespiti elektronik ortamda yapılmaktadır787. Böylece GK’da her bir gündem maddesi için oy pusulalarının dağıtılması, toplanması veya sayılması nedeniyle yaşanan zaman ve emek kaybının önüne geçilmiş olur. Üstelik oylama sonuçlarının birkaç saniye sonra bile elde edilmesi mümkün hale gelir788.
Oyların elektronik ortamda kullanılması için farklı yöntemlere başvurulması düşünülebilir789. Örneğin oy, e- posta yoluyla pay sahibinin adı, soyadı ya da ticaret unvanını
786
Okutan Nilsson, s. 592–593. Temsilcinin, oyunu genel hükümlere göre kullanacağı, yani oy dağılımını belirtmeksizin oylamaya katılacağı kabul edilse bile, Seri: IV, No:29 sayılı Tebliğ m. 7/3 uyarınca oylar adaylar arasında eşit olarak dağıtılmış sayılır. Ancak bu yorum, pay sahibinin zararına bir yorumdur. Zira tüm pay sahipleri oylarını çeşitli hesaplamalara göre kendileri için en faydalı olacak şekilde adaylar arasında dağıtırken, temsil belgesinde özel talimat bulunmadığı gerekçesiyle temsilcinin bunu yapmaması, temsil edilen pay sahibinin haklarının yeterince korunmaması sonucunu doğurur. Bkz. Okutan Nilsson, s. 593.
787
Wikipedia The Free Encyclopedia: Electronic Voting,
http://en.wikipedia.org/wiki/Electronic_voting#Paper-based_electronic_voting_system (son yararlanma: 06.12.2006). Elektronik seçim sistemleri, öncelikle devlet seçimlerinde kullanılmak üzere geliştirilmiş ve bugün başta Amerika, Kanada, Đngiltere, Brezilya olmak üzere pek çok ülkede uygulanır hale gelmiştir. Bu sistemlere yönelik ilk çalışma 1869’da Thomas Edison tarafından başlatılmış, 1964’de oy sayımında ilk kez bilgisayarlar kullanılmış, 1980’lerde optik tarama (optical scan) sisteminden ve daha sonra seçmenin oy kullanma sürecinde gerekli verilerin iletiminde kullanılmak üzere internetten yararlanılmaya başlanmıştır. Günümüzde elektronik oy kullanma, daha çok bilgisayar teknolojilerini temel almaktadır. Bkz. Şahin/Karagüler, http://ab.org.tr/ab06/sunum/142.ppt (son yararlanma: 06.12.2006), s. 1.
788
M. Kaya, s. 223-224; Babür, Zafer: Dün Online Alış-Veriş, Bankacılık Derken, Bugün Online Seçim? (e- business, e-banking derken e-vote), http://inet-tr.org.tr/inetconf8/sunum/esecim-zbabur.doc (son yararlanma: 06.12.2006).
789
Şirketler, pay sahiplerinin interneti kullanarak e-posta yoluyla, hatta cep telefonlarıyla oy verebilmeleri için çeşitli sistemler geliştirmektedirler. Elektronik ortamda oy kullanılması imkanı sunan şirketlerin sayısı 2003 yılı içinde 403’ten 698’e; oylamanın cep telefonuyla yapılmasına izin veren şirketlerin sayısı ise 59’dan 354’e yükselmiştir. Bkz. Newman, Eric: Shareholders Meeting Changing With Times,
http://www.ezinearticles.com (son yararlanma: 06.12.2006). Şirketlerin bu yöntemin yaygınlaşması amacıyla pay sahiplerine bazı avantajlar sağladığı da görülmektedir. Japonya’da güvenlik servisleri üzerinde çalışan Nikko Cordial isimli bir şirket, 2003 yılında yapılan 62. GK toplantısında elektronik oylama yönteminin kullanılmasına izin vermiş, bu yöntemi kullanan pay sahiplerine ise Japonya’da bir müzik mağazası zinciri olan “Tower Records”da kullanabilecekleri 500 Yen’lik bir indirim kuponunu toplantıyı izleyen bir ay içinde teslim etmiştir. Ayrıca toplantının kaydının, toplantıdan hemen sonra
da içerecek şekilde ve pay sahibi tarafından güvenli e-imzası da atılarak GK toplantı başkanlığına gönderilebilir. Ancak bu yol, oyların sayımı ve tespit edilmesi sürecini uzatır. Avrupa’da bazı şirketler, elektronik ortamda oy hakkının kullanılmasının kolaylaştırılması için internet sitelerinde kendi oy servislerini kurmaktadırlar790. Bu şekilde çevrim içi katılımcılar, ekranda belirtilen yere kişisel tanıtım numaralarını girerek istedikleri yönde oy kullanabilirler. TTKT’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte, çevrim içi katılımlı GK’larda da uygulanmak üzere şirketlerin internet sitelerinde bu tip servisler kullanılır hale getirilebilir.
HAAŞ’de ise temsilci aracılığıyla oy kullanılmasına ilişkin Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 9/2, vekâlet toplayanlar tarafından temsilin söz konusu olduğu hallerde Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 11/4 ve birikimli oy kullanılmasına ilişkin Seri: IV, No:29 sayılı Tebliğ m. 7/1 oy pusulaları aracılığıyla yazılı şekilde oy kullanılmasını zorunlu tuttuğundan elektronik ortamda oy kullanmak mümkün değildir. Buna karşılık oy pusulalarının elektronik ortamda hazırlanması ve bunlara şirketin internet sitesinden ulaşılmasının sağlanması halinde, güvenli e-imza kullanılarak oy kullanılması mümkün hale gelebilir.
Elektronik ortamda oy kullanılması halinde de çevrim içi katılımcı veya temsilcisi, oy hakkı açısından GK toplantısında hazır bulunan pay sahiplerinin yararlandıkları haklardan tam olarak yararlanabilmelidir. Örneğin, çevrim içi katılımcı payı kadar oy hakkına sahip olmalı veya birikimli oy kullanılması söz konusu ise oyunu birikimli olarak kullanabilmelidir. Oylama sonuçlarının şirketin internet sitesine konması da gerekir791.
Elektronik ortamda oy kullanılması, bazı tehlikeleri de beraberinde getirir. Korsanlar (hacker)792 sistemi işlemez hale getirebilir, sisteme girerek başkaları adına oy kullanabilir ya
internet sitesinde yayımı sağlanmıştır. Bu şirkette, 2003 yılından beri elektronik ortamda oylama yapılmaktadır. http://www.nikko.jp/GRP/index_e.html (son yararlanma: 07.12.2006).
790
Şirketler, kendi sitelerinde oy servisleri oluşturamadıkları hallerde ise çevrim içi katılımcıların oy kullanması konusunda hizmet vermeye başlayan bir takım özel oy servislerine de başvurabilirler. Bkz. Bilge, Genel Kurulda Đnternet, s. 229. Örnek olarak bkz. Đngiltere için http://www.e-vote.net/; ABD için
https://east.proxyvote.com/PVWeb/logon.do (son yararlanma: 09.10.2006). Bu sitede asıl olarak Proxy sistemi elektronik ortama taşınmıştır. Bu şekilde oy vermek isteyen pay sahipleri, siteye girerek kendilerine daha önce verilen kişisel tanıtım numaralarını sitede bunun için ayrılan kısma yazıp Proxy belgesini doldurabilirler. Örneğin, iletişim sistemleri üzerinde çalışan, merkezi ABD Florida’da bulunan Harris isimli şirkette, 27.10.2006 tarihinde yapılan GK toplantısında elektronik ortamda bu şekilde oy kullanılmıştır.
http://www.harris.com/ (son yararlanma: 06.12.2006). Çin’de de çok yaygın olan bu sistemi kullanan şirketlerden bazıları, “China Securities Depositary and Clearing Co. Ltd. (CSDC)”, “The Shangai Stock Exchange” ve Shenzhen Stock Exchange”dir.
http://www.omm.com/webdata/content/publications/clp20041217.pdf (son yararlanma: 07.12.2006).
791
Bilge, Genel Kurulda Đnternet, s. 230.
792
TDK tarafından “korsan”, “çökertici” şeklinde Türkçeleştirilen “hacker” kelimesi, bilgisayar ve haberleşme teknolojileri konusunda bilgi sahibi olan, bilgisayar programlama alanında standardın üzerinde beceriye
da geçerli oylara müdahale edebilirler793. Korsanların bu eylemi, GK kararının alınmasına etkili olmuş ise alınan karar iptal edilebilir bir karar olur794.