1) Genel Olarak
Müzakerelere katılma hakkının sınırlarının aşılması durumunda, GK toplantılarının düzeninin korunması amacıyla, pay sahiplerine uygulanabilecek çeşitli yaptırımlar söz konusu olabilir. Burada önemli olan, davranış ile yaptırım arasında bir dengenin sağlanmasıdır. Bu dengenin de pay sahipliği haklarını en az kısıtlayan yaptırım seçilerek kurulması gerekir526.
TTK’nda müzakerelere katılma hakkının sınırlarının aşılması halinde pay sahiplerinin karşılaşabilecekleri yaptırımlara ilişkin herhangi bir hüküm yoktur. Bu tür yaptırımlar genel
hakkına, sadece gündeme bağlılık ilkesinin bir istisnası olarak kısaca değinilmiştir. Bu konu hakkında ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 435 vd.
522
Arslanlı, C. II, s. 21; Pulaşlı, Şirketler, s. 343; Yiğit, s. 171. Müzakerelerin bir başka güne bırakılması için bkz. Üçüncü Bölüm, IV, G.
523
Çevik, s. 814; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 546; Yiğit, s. 160.
524
Arslanlı, C. II, s. 39.
525
Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 545.
526
Teoman, Ömer: Anonim Ortaklıklarda Pay Sahibinin Genel Kuruldan Çıkarılması, Otuz Yıl Ticaret Hukuku -Tüm Makalelerim-, C. I, (1971–1982), Đstanbul 2000, s. 64; Doğrusöz, GK Toplantıları, s. 21.
olarak, pay sahibinin geri kalan konuşma süresinin sınırlandırılması, sözünün kesilmesi, söz hakkının kaldırılması, uyarılması527, özür dilemeye davet edilmesi, GK’dan çıkarılması ve hatta toplantıya ara verilmesi, müzakerelerin kapatılması, karar alınmaktan vazgeçilmesi şeklinde olabilir528. Kuşkusuz hangi hallerde, hangi yaptırımlara başvurulacağı konusunda esas sözleşmeye hüküm konması mümkündür. Esas sözleşmede bu konuda herhangi bir düzenleme bulunmaması halinde ise, Đçtüzük hükümlerine kıyasen başvurulabilir529.
Bir pay sahibi kendisine verilen söz hakkını kötüye kullanırsa, örneğin konuşmasını gereksiz yere uzatır ya da gündem dışında konuşmaya başlarsa, başkan konuşmasını kesebilir ve onu uyarabilir. Buna rağmen pay sahibi bu tutumunda ısrar ederse, konuşma hakkı kaldırılabilir (Đçtüzük m. 66). Eğer pay sahibi adaba uymayan sözler sarf ederse, uygun bir dille konuşması gerektiği ihtar edilmeli, bu ihtara uymadığı takdirde kürsüyü terk etmesi istenmelidir (Đçtüzük m. 67). Tüm bu uyarılara karşılık pay sahibi, davranışlarında herhangi bir değişikliğe gitmemişse GK’dan çıkarma kararı gündeme gelebilir530.
GK toplantısında gürültü ya da kavga çıkması durumunda ise, başkan, varsa güvenlik görevlilerinin yardımını isteyerek düzeni tekrar sağlamaya çalışmalı; başarıya ulaşamazsa, toplantıya ara vermelidir. Aradan sonra kavga ve gürültü devam ediyorsa, toplantıya son verip karar almaktan vazgeçebilir, yani toplantı ertelenir (Đçtüzük m. 68, Kom. Yön. m. 28).
Çevrim içi katılımlı bir GK’da ise toplantı düzeninin ve disiplininin sağlanması amacıyla çevrim içi katılımcılara karşı yaptırımlara başvurmak, toplantıda hazır bulunan pay sahiplerine nazaran daha çabuk ve etkili sonuç verir. Başkan, müzakerelere katılma hakkının sınırlarını aşan çevrim içi bir katılımcıya gerekli uyarılarda bulunduktan sonra, çevrim içi katılımcının sesinin GK’da yayımlanmasını belli bir süre durdurabilir531, görüntüsünü ekrandan kaldırabilir. Kendisine yeniden söz hakkı verildiğinde davranışlarında ısrar ettiği görülen çevrim içi katılımcının ise GK toplantı salonuyla olan internet bağlantısı tamamen kesilebilir ve toplantıya tekrar bağlanması engellenir532.
527
Arslanlı, C. II, s. 39; Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 65; Çevik, s. 814; Pulaşlı, Şirketler, s. 339.
528
Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 65; Çevik, s. 816.
529
Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 63.
530
Pulaşlı, Şirketler, s. 339.
531
M. Kaya, s. 224.
532
Çevrim içi katılımcının toplantı salonuyla bağlantısının kesilmesi, pay sahibinin geleneksel anlamda yapılan bir GK’dan çıkarılması ile aynı sonucu doğurur. Bkz. M. Kaya, s. 224, dn. 58. Bu nedenle aşağıda pay sahibinin GK’dan çıkarılması ile ilgili olarak yapılan açıklamalar bu durum için de geçerlidir.
2) Pay Sahibinin Genel Kuruldan Çıkarılması
GK’dan çıkarma, pay sahibine uygulanacak en son yaptırım olmalıdır. GK’a katılma ve GK’da bulunma hakkı, vazgeçilemez ve bertaraf edilemez nitelikte bir hak olduğu için ancak diğer yaptırımların etkisiz kalması halinde, pay sahibi GK’dan çıkarılabilir533.
Pay sahiplerinin hangi hallerde GK’dan çıkarılacağını kesin olarak belirlemek imkânı olmamakla birlikte, toplantının sağlıklı bir şekilde işleyişini engelleyen ve uyarılara rağmen kendisine tanınan hakları kötüye kullanmayı sürdüren pay sahibi GK’dan çıkarılır534.
Pay sahibinin GK’dan çıkarılmasında, GK toplantısının düzeninin korunması kadar bu konuda verilecek keyfi kararların da engellenmesi büyük önem taşır. Bu nedenle çıkarma kararı vermek yetkisinin GK başkanında değil, GK’da olduğunu kabul etmek gerekir535. GK’un verdiği bu kararın iptali yoluna da gidilebileceğinden (TTK m. 381), bu şekilde pay sahiplerine daha etkin bir koruma sağlanmış olur536.
GK’a katılmalarına başkan tarafından izin verilen dinleyiciler ile toplantıya katılmaya hakkı olmayan kimselerin toplantıda bulunması halinde, bu kişilerin GK’dan çıkarılmasına ise başkan, isterse GK’un oyuna da başvurarak karar verebilir537.
Pay sahibi hakkında alınan çıkarma kararı, sadece ilgili olduğu GK toplantısı için geçerlidir. Pay sahibinin diğer GK toplantılarına katılma hakkı devam eder538.
GK’da verilen çıkarma kararı derhal yerine getirilmelidir. Eğer pay sahibi, toplantıdan çıkarılamıyorsa, GK toplantısına ara da verilebilir539. Çıkarma kararından sonra pay sahibinin GK’da kendisini bir temsilci aracılığıyla temsil ettirmesi mümkün değildir. Aksi halde bu
533
Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 547; Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 62; Pulaşlı, Şirketler, s. 339.
534
Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 404; Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 64; Doğrusöz, GK Toplantıları, s. 21.
535
Arslanlı, C. II, s. 39; Domaniç, s. 624; Pulaşlı, Şirketler, s. 339; Yiğit, s. 176. Doktrinde bir diğer görüş ise bu konuda yetkinin, GK başkanında olduğunu belirtmektedir. Bkz. Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 404; Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 67. Çevik ise pay sahibinin GK’dan çıkarılamayacağını savunmuştur. Çevik, s. 814.
536
Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 213; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 405.
537
Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 93-94.
538
GK’un, pay sahibinin diğer GK toplantılarına da katılımını yasaklayan bir çıkarma kararı vermesinin geçersiz olduğu ifade edilmiştir. Bkz. Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 547; Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 69.
539
yaptırımın uygulanmasının bir anlamı kalmaz540. Pay sahibi GK toplantısından çıkarıldıktan sonra, sahip olduğu paylar toplantı yetersayısından düşülür541.
Burada üzerinde durulması gereken son nokta, toplantıdan haksız olarak çıkarılan pay sahiplerinin o GK’da alınan kararlara karşı iptal davası açma haklarının olup olmadığıdır. GK kararları aleyhine iptal davası açabilmeleri şartlarını düzenleyen TTK m. 381’de bu konudan söz edilmemiştir542. Pay sahibinin çıkarılma kararı verilmesinden önce alınan kararlara karşı, muhalefetini tutanağa geçirtmek şartıyla iptal davası açabilmesinde problem yoktur543. Aynı şekilde çıkarılma kararı verilmesinden sonra alınan kararlara karşı da pay sahibine, iptal davası açma hakkı tanınmalıdır. Çünkü keyfi olarak alınan çıkarılma kararlarına karşı pay sahipleri ancak bu imkânın tanınmasıyla korunabilirler544. Burada pay sahibinin muhalefetini tutanağa geçirtmiş olması şartı da aranmaz, pay sahibinin GK’dan haksız olarak çıkarıldığını ispatlaması yeterlidir545. Pay sahibi iptal davasını açtıktan sonra, mahkeme öncelikle çıkarma kararının haklılığını araştırır. Çıkarma kararının haksız olduğu tespit edildikten sonra, iptal davasına bakmaya devam edilir546.
Pay sahibinin GK’dan haksız olarak çıkarılması, onun kişilik haklarının ihlal edilmesi sonucunu da doğurabilir ve bu durumda anonim şirkete karşı kişiliği koruyan tazminat davaları açılabilir (TMK m. 50/2). Ayrıca pay sahibi bilgi alma hakkını kullanamama gibi nedenlerle zarara uğramışsa, bu zararının tazminini de dava edebilir547.
540
Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 69–70.
541
Arslanlı, C. II, s. 39, dn. 112; Domaniç, s. 624.
542
Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 214.
543
Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 70.
544
Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 214; Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 70–71; Pulaşlı, Şirketler, s. 339–340.
545
Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 214.
546
GK kararının iptal edilebilmesi için, çıkarma kararının esasa ilişkin kararı etkilemiş olması da gereksizdir. Bkz. Teoman, GK’dan Çıkarılma, s. 71.
547