Belirli Bir Şekil ve Usule Uygun Olarak Kullanılabilmesi

Pay sahiplerinin GK’da oy kullanması, bir irade beyanı niteliğinde olduğu için tüm irade beyanlarında olduğu gibi, bu irade açıklamasının da dış dünyaya yansıtılması gerekir. TTK’nda oy hakkının ne şekilde kullanılacağına ilişkin bir hüküm yoktur. Bu nedenle şirket esas sözleşmesiyle veya GK kararıyla oylamanın nasıl yapılacağı belirlenmelidir669. Ancak oy

434. madde hükmü, www.tbmm.gov.tr (son yararlanma: 04.12.2006). TTKT m. 434/3, TTK’nda bulunmayan yeni bir hükümdür. Buna göre “şirketin finansal durumunun düzeltilmesi sırasında payların itibari değerleri indirilmişse, payların indiriminden önceki itibari değeri üzerinden tanınan oy hakkı korunabilir”. TTKT m. 476/3, zora giren bir şirketin finansal durumunun düzeltilmesi amacıyla payların itibari değerlerinin kanunda öngörülen asgari değerin altına indirilmesine izin vermiştir. Bu hükme dayanılarak payın itibari değeri indirilmiş olsa bile payın vereceği oy hakkı, indirimden önceki itibari değer üzerinden hesaplanabilecektir. Bütün bu değişiklikler için Moroğlu, mevcut anonim şirketlerin esas sözleşmelerindeki oy hakkına ilişkin düzenlemelerin ve pay sahipleri arasındaki mevcut çıkar dengelerinin bozulacağını belirtmiş, bu nedenle TTK m. 373’ün sisteminin korunması gerektiğini ifade etmiştir. Ayrıca yazara göre oydan yoksun payların Tasarıda tüm anonim şirketler için geçerli olacak şekilde düzenlenmemiş olması da büyük bir eksikliktir. Moroğlu, TTKT, s. 130-131.

667

Arslanlı, C. II, s. 42; Dağ, Oy Hakkının Kazanılması, s. 21–22; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 552; Çeker, Oy Hakkı, s. 43–44; Doğanay, s. 1089; Yiğit, s. 252. Teoman ise pay bedelinin ödeme oranının oy hakkına etki edeceğini savunmaktadır. Yazara göre, malvarlığına katılma haklarının esas sermayeye katılma oranına göre belirlenmesi kuralından burada da ayrılmak gereksizdir. TTK’nda pay bedelinin ödenme oranına göre oy hakkında bir kademelendirme yapmayı yasaklayan bir hüküm de yoktur. Öte yandan oy hakkının, payın bedelinin ödenme oranına bakılmaksızın her pay sahibine eşit olarak tanınması, daha az ödeme yapılan paylar lehine imtiyaz yaratmak anlamına gelir ki, bu da TTK m. 401’e aykırıdır. Teoman, Ömer: Alman ve Đsviçre Anonim Ortaklıklar Hukukunda Pay Bedelinin Ödenme Oranının Oy Hakkına Etkisi ve Türk Sistemi Üzerine Düşünceler, Otuz Yıl Ticaret Hukuku -Tüm Makalelerim-, C. I, (1971–1982), Đstanbul 2000, s. 309–311.

668

Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 552; Çeker, Oy Hakkı, s. 44. “Oy hakkının doğumu” kenar başlığını taşıyan TTKT m. 435 oy hakkının, payın, kanunen veya esas sözleşmeyle belirlenmiş bulunan en az miktarının ödenmesiyle doğacağını hükme bağlamıştır. Dolayısıyla oy hakkı, payın taahhüt edilmesiyle değil; kanunda veya esas sözleşmede öngörülen tutarın ödenmesiyle doğacaktır. TTKT, Madde Gerekçeleri, 435. madde hükmü, www.tbmm.gov.tr (son yararlanma: 05.12.2006). Tasarı tedrici kuruluşa yer vermemiştir. Ani kuruluş için ise “pay bedellerinin ödenmesi” kenar başlıklı TTKT m. 344, nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az yüzde yirmi beşinin şirketin tescilinden önce ödenmesini şart koşmaktadır. Buna göre, oy hakkının doğumu için bu miktarın ödenmesi zorunlu hale gelmiştir. Ancak esas sözleşme ile farklı bir miktarın ödenmesinin öngörülmesi de mümkündür (TTKT m. 339/2/b. j). Bu durumda esas sözleşmede belirlenen bu miktar ödenmedikçe oy hakkı kullanılamaz.

669

kullanma yönteminin tespitine ilişkin açıklamalarımıza geçmeden önce oy kullanma yöntemleri üzerinde durmak yerinde olacaktır.

a) Oy Kullanma Yöntemleri

GK kararlarının alınmasında, çeşitli oylama yöntemleri kullanılabilir. El kaldırarak, sözle bildirerek, oy pusulası vererek ya da bir ışık düzeneği kullanarak oy verilebilir670. Günümüzde dokunmatik ekranlar aracılığıyla da oy kullanılmaktadır671. Bu konuda Đçtüzük m. 139 vd.’ndan da kıyasen yararlanılması mümkündür.

Oy kullanma yöntemleri, oyun kullanılması sırasında pay sahibinin oyunun hangi yönde olduğunu diğer pay sahiplerinin bilip bilmemesine göre ikiye ayrılır672:

(1) Açık (Đşaretle) Oy

Özellikle pay sahibi sayısının az olduğu anonim şirketlerde, GK toplantılarında açık oy yönteminin kullanılması hem masrafsız hem de daha hızlı bir biçimde oy kullanılmasını ve karar alınmasını sağlar. Bu çerçevede, pay sahiplerinin gündem maddeleri hakkındaki oylarını sözlü olarak bildirmeleri, el kaldırma, ayağa kalkma veya baş sallama şeklinde açıklamaları, oyun, açık yönteme göre kullanılması olarak nitelendirilir673.

Kom. Yön. m. 22’ye göre, özel mevzuatında ve şirket esas sözleşmesinde yer alan özel hükümler saklı kalmak üzere GK toplantısında oylama, açık ve el kaldırmak suretiyle yapılır. Bu hüküm uyarınca açık oy yöntemi, aksi kanun ya da esas sözleşmede belirtilmediği sürece, anonim şirket GK’larında uygulanacak asıl oy kullanma yöntemidir674.

Kom. Yön. m. 22, açık oylamanın el kaldırmak suretiyle yapılacağını düzenlemiştir. Ancak Kom. Yön.’nde açık oylamaya ilişkin başka bir hüküm yoktur. Đçtüzük m. 141 uyarınca GK başkanı, önce oya sunulan gündem maddesindeki öneriyi kabul edenlerin, sonra

670

Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 102; Çeker, Oy Hakkı, s. 188; Deryal, s. 389–390; Yiğit, s. 229.

671

Şahin, Murat/Karagüler, Turhan: Elektronik Seçim Modellerinin Analizi ve Mercuri Modeli,

http://ab.org.tr/ab06/sunum/142.ppt (son yararlanma: 06.12.2006), s. 1-2.

672

Çevik, s. 770; Yiğit, s. 229.

673

Çeker, Oy Hakkı, s. 188; Yiğit, s. 229.

674

kabul etmeyenlerin el kaldırmasını ister. Oy toplama memuru, oylama sonucunu tespit edemezse ya da toplantı başkanlığı üyeleri arasında oyların sayısı hakkında bir anlaşmazlık çıkarsa, GK başkanı oylamanın ayağa kalkmak suretiyle bir kez daha yapılmasına karar verebilir. Bu halde, öneriyi önce kabul edenlerin, daha sonra etmeyenlerin ayağa kalkması istenir. Pay sahipleri çekimser oy da kullanabileceklerinden, çekimser oyların da başkan tarafından tespit edilmesi gerekir. Toplantı başkanlığında bulunanlar ise oylarını, GK’daki oyların sayımı bittikten sonra ya da pay sahipleriyle aynı anda kullanabilirler675.

Oy kullanılması ve sayımı tamamlandıktan sonra, oylamanın sonucu GK başkanı tarafından GK’a açıklanır. Sadece olumlu oylar değil, çekimser ve olumsuz oylar da tespit edilmeli ve açıklanmalıdır676.

Pay sahibi sayısının çok olduğu, dolayısıyla GK’a katılan pay sahiplerinin çok olduğu anonim şirketlerde ise açık oy yöntemine başvurmak, çeşitli güçlüklere yol açabilir. Pay sahiplerinin serbest iradelerinin diğer pay sahiplerinden etkilenmesi ihtimali artar, oyların tespiti ve sayımı zorlaşır. Bu sebeplerle anonim şirket GK’unda, gizli oy yönteminin kullanılması da tercih edilebilir. Aynı zamanda pay sahiplerine, gizli oylama yapılmasını talep etme hakkı da tanınmalıdır677. Nitekim Kom. Yön. m. 22’ye göre, pay sahiplerinin talep etmesi halinde oylamanın şekli, GK tarafından belirlenir.

(2) Gizli (Yazılı) Oy

Anonim şirket GK’larında gizli oy yönteminin uygulanabilmesi için pay sahiplerine, sahip oldukları ve/veya temsil ettikleri oy sayısı kadar oy pusulası verilmesi veya tek oy pusulası üzerine pay sahibinin kullanacağı oy sayısının yazılması gerekir. Ayrıca sahip olduğu oy sayısının belirlenmesi ve kontrolü bakımından oy pusulalarına pay sahibinin adı, soyadı ya da ticaret unvanı da yazılmalı ve pay sahibi tarafından imzalanmalıdır678.

675 Yiğit, s. 230. 676 Yiğit, s. 231. 677

Çeker, Oy Hakkı, s. 188–189. Uygulamada esas sözleşmelerde genellikle, esas sermayenin onda birine sahip pay sahiplerinin talep etmesi halinde gizli oylama yapılacağına dair düzenlemeler bulunmaktadır. Bkz. Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 102, dn. 64; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 567; Çeker, Oy Hakkı, s. 189, dn. 31.

678

Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 567; Çeker, Oy Hakkı, s. 189. Đçtüzük m. 139, gizli oylama usulünü düzenlemiştir. Buna göre “gizli oylama, üzerinde hiçbir işaret bulunmayan yuvarlakların kürsüden kutuya atılması suretiyle yapılır. Beyaz yuvarlak olumlu, yeşil yuvarlak çekimser ve kırmızı yuvarlak olumsuz oy

Pay sahiplerinin veya temsilcilerinin, yazılı olarak oy kullanmalarını sağlamak için yeteri kadar süre verilmelidir. Sürenin sonunda GK başkanı, yazılı oylamanın sona erdiğini, kullanılan oyların toplantı başkanlığına ulaştırılması gerektiğini GK’a bildirir679. Pay sahipleri, bu andan sonra oy kullanamazlar. Toplantı tutanağına geçirilen oylama sonucu, GK başkanı tarafından pay sahiplerine duyurulur (Đçtüzük m. 144).

b) Oy Kullanma Yöntemlerinin Belirlenmesi

Anonim şirket GK’larında oy kullanma yöntemi tespit edilirken, şirketin yapısına göre bir ayrıma gidilmesi gerekir680:

(1) Kapalı Tip Anonim Şirketlerde

GK’da oy kullanmanın şekli ve usulü, TTK m. 279/2/b. 7 uyarınca esas sözleşme ile düzenlenebilir681. Şirket esas sözleşmesi, bütün gündem maddeleri için tek bir yöntem belirlemek zorunda değildir; bazı gündem maddeleri için gizli oy, bazı gündem maddeleri için açık oy yönteminin uygulanacağını öngörebilir. Esas sözleşme, oy kullanma yönteminin belirlenmesinde GK’u ya da GK başkanını da yetkili kılabilir. Bu durumda GK’un toplantının başında, oylamanın hangi yönteme göre yapılacağı konusunda bir karar alması gerekir682. GK başkanı ise uygulanacak oy kullanma yöntemini kendisi belirleyebileceği gibi, bu konuyu GK’un onayına da sunabilir683.

Oy kullanma yönteminin esas sözleşme ile belirlenmemesi halinde ise Kom. Yön. m. 22 uygulanır. Buna göre, mevzuatlarında özel bir hüküm bulunmadığı takdirde GK’da oylama açık ve el kaldırmak suretiyle yapılır. Ancak pay sahiplerinden herhangi birinin talep etmesi

anlamına gelir”. Ancak yazılı oy pusulalarının pay sahibi ile ilgili bilgileri içermesi gerektiğinden bu oy kullanma yöntemi, anonim şirket GK’larında uygulanamaz. Bkz. Yiğit, s. 231, dn. 980.

679

Yiğit, s. 233.

680

Çeker, Oy Hakkı, s. 190.

681

Çeker, Oy Hakkı, s. 190; Pulaşlı, Şirketler, s. 347; Yiğit, s. 233–234.

682

Yiğit, s. 234.

683

halinde GK, başka bir oy kullanma yöntemini kabul edebilir. Bu halde, gizli oy yönteminin veya açık oy yönteminin diğer bir uygulama şeklinin kabul edilmesi mümkündür684.

Oylama konusunda seçilen yöntemin gizli veya açık olması, esas sözleşmede farklı bir şekil öngörülmüş olmamak kaydıyla alınan kararın geçerliliğini etkilemez685. Buna karşılık GK’da, esas sözleşmede belirlenenden farklı bir oy kullanma yöntemi uygulanmış ise alınan kararlar esas sözleşmeye aykırılık nedeniyle iptal edilebilirler686.

(2) Halka Açık Anonim Şirketlerde

SPKr yayımladığı tebliğlerle, HAAŞ’de geçerli olmak üzere GK’da oy kullanma yöntemine ilişkin bazı düzenlemeler getirmiştir.

Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 9/2’ye göre, GK’larda temsilci aracılığıyla oy kullanılması halinde temsilciler, oylarını, oy pusulalarına yazmak suretiyle kullanabilirler. Tebliğ düzenlemesinde sadece, temsilci aracılığıyla kullanılacak oylar açısından yazılı oy kullanılması zorunluluğu getirilmiş olmakla birlikte, yazılı oy yönteminin pay sahipleri ve intifa hakkı sahiplerince kullanılacak oylar için de geçerli olduğunu kabul etmek gerekir. Çünkü kararların sağlıklı ve düzenli bir biçimde alınabilmesi için GK’da bulunan herkes açısından aynı yöntemin belirlenmesinde yarar vardır; aksi halde kullanılan oyların sayımı ve kararların tespitinde çeşitli karışıklıklar ortaya çıkabilir687.

Yazılı oy yönteminin uygulanabilmesi için her bir gündem maddesine ilişkin oy pusulalarının, şirket tarafından bastırılıp toplantıdan önce hazır bulundurulması gerekir (Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 9/2). Oy pusulalarını GK toplantısında hazır bulundurmak görevi YK’na aittir (TTK m. 375). Oy pusulaları, pay sahibinin ve/veya temsilcisinin adı, soyadı, sahip olunan oy sayısı ve esas sermayeye katılım oranı, yani payların itibari değeri belirtilecek

684

Yiğit, s. 235.

685

Fakat duruma göre, oylama sonucunun denetimini zorlaştıran bir oylama yöntemi seçilmişse, bu nedene dayanarak GK kararlarının iptal edilebilirliği söz konusu olabilir. Bkz. Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 102; Yiğit, s. 236.

686

Moroğlu, Kararların Hükümsüzlüğü, s. 102. Yargıtay da bir kararında, GK’da esas sözleşmede belirlenen oy yöntemine aykırı bir oy yönteminin kullanılması halinde, alınan kararın iptal edilebileceğini kabul etmiştir. 11. HD., T. 14.03.1986, 694/1427 sa. ka. için bkz. www.kazanci.com.tr (son yararlanma: 10.11.2006).

687

şekilde hazırlanır (Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 9/2). Pay sahipleri, oylarını, kendilerine verilen bu oy pusulalarına oyun yönünü belirterek ve imzalayarak kullanırlar688.

Temsil belgelerine uygun olarak oy kullanımının izlenmesi ve oy pusulalarının toplanıp tasnif edilmesi görevi, toplantı başkanlığı tarafından komiser nezaretinde yapılır. Oy pusulaları, komiser ve GK başkanı tarafından imzalanan, oyların kullanım şekline ilişkin tutanak ve diğer toplantı evrakı ile birlikte saklanır (Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 9/2). Temsilci, oy hakkını GK’da alınan karar aleyhine kullanmış ise durum, toplantı başkanlığınca tutanağa geçirilir ve temsilci tarafından imzalanır (Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 9/3).

Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 11/4 ise HAAŞ’in GK’larında vekâlet toplayanlar tarafından temsilin söz konusu olduğu hallerde, tüm oy haklarının yazılı şekilde kullanılacağını hükme bağlamıştır689. Dolayısıyla pay sahipleri veya intifa hakkı sahipleri de yazılı olarak oy kullanmak zorundadırlar690.

Aynı şekilde, Seri: IV, No:29 sayılı “Sermaye Piyasası Kanununa Tâbi Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına Đlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ”691 m. 7/1’de de birikimli oyun yazılı oy pusulaları ile kullanılması zorunluluğu getirilmiştir692. Bu halde de oy pusulalarında, birikimli oyun dağılımı, oy kullanan kişinin adı, soyadı, sahip olduğu oy sayısı ve imzası yer alır. Kullanılan oylar, toplantı başkanlığına sunulur. GK başkanı, birikimli olarak kullanılan oy sayısını kontrol etmekle ve mükerrer oy kullanımını önleyecek tedbirleri almakla yükümlüdür (Seri: IV, No:29 sayılı m. 7/1). Burada başkanın görevi, her pay sahibinin veya temsilcisinin nasıl oy kullandığını incelemek değil; sadece kullanılan oy sayısını kontrol etmektir693.

688

Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 567. Bir pay sahibi her nasılsa oy pusulasını alamamış ya da bastırılan oy pusulaları yetmemişse, herhangi bir kâğıda adını, soyadını, sahip olduğu oyun sayısını ve kullandığı oyun yönünü göstererek de oy kullanabilir. Bkz. Yiğit, s. 232.

689

Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 11/4’te yazılı oyun ne olduğu tanımlanmamıştır. Yazılı oy kullanma şekli olarak, Seri: IV, No:8 sayılı Tebliğ m. 9/2’de düzenlenen oy pusulaları aracılığıyla oy kullanma kabul edilmelidir. Bkz. Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 568.

690

Yiğit, s. 236.

691

Bkz. 18.02.2003 tarih ve 25024 sayılı RG. Seri: IV, No:29 sayılı Tebliğ, 21.12.2003 tarih ve 25323 sayılı RG’de yayımlanan Seri: IV, No:31 sayılı “Sermaye Piyasası Kanununa Tâbi Anonim Ortaklıkların Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına Đlişkin Esaslar Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ” ile bazı değişikliklere uğramıştır. Çalışmamızda, getirilen yenilikler üzerinde ayrı ayrı durulmaksızın değişikliklerin son hali işlenecektir.

692

Birikimli oy sistemi için bkz. Dördüncü Bölüm, I, Đ, 2.

693

Okutan Nilsson, Gül: Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Birikimli Oy Kullanımı, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, Cilt 1, Đstanbul 2003, s. 591; Yiğit, s. 233.