GK toplantısına görevleri nedeniyle katılmak yükümlülüğünde olanlar, YK üyeleri ve denetçilerdir336. STB komiserinin söz konusu yükümlülüğü ise TTK m. 274/3 ve Kom. Yön. m. 8 kapsamında düzenlenmiş bulunmakla birlikte337, çalışmanın ilgili yerinde bu konuda açıklama yapılacağından burada üzerinde durulmayacaktır338.
1) Denetçilerin Katılma Yükümlülüğü
Denetçilerin olağan ve olağanüstü GK toplantılarında339 hazır bulunmak görevi, TTK m. 353’de denetçilerin görevleri arasında açıkça düzenlenmiştir (TTK m. 353/b. 9). Kom. Yön. m. 20/1 de denetçilerin GK’da bizzat bulunmalarının zorunlu olduğunu belirtmiş ve m. 31/1/b. c ile STB komiserini, denetçilerden en az birinin toplantı yerinde bulunup bulunmadığını kontrol etmekle görevli kılmıştır. Denetçilerin bu görevinin esas sözleşme veya GK kararı ile sınırlandırılması mümkün değildir (TTK m. 353/b. 9, m. 353/2).
Denetçilere GK’da bulunma görevinin yüklenmesinin sebebi, TTK sistemi içinde asıl bilgi verme ve aydınlatma yükümlüsü olarak denetçilerin öngörülmüş olmasıdır. GK toplantısına sunulan raporlar pay sahipleri için yeteri kadar aydınlatıcı olmayabilir. Bu
336
TTKT ise GK’a katılma yükümlülüğü bulunanlar açısından TTK’na göre farklı bir düzenleme getirmiştir. TTKT m. 407/2 uyarınca, “Murahhas üyelerle en az bir yönetim kurulu üyesinin genel kurul toplantısında hazır bulunmaları şarttır. Diğer yönetim kurulu üyeleri genel kurul toplantısına katılabilirler. Denetçi ve kendilerini ilgilendiren konularda işlem denetçisi genel kurulda hazır bulunur. Üyeler ve denetçiler görüş bildirebilirler”. Görüldüğü üzere Tasarı, murahhas üyeleri, en az bir YK üyesini ve denetçi ile gerektiğinde işlem denetçisini GK’a katılmakla yükümlü tutmaktadır. Hükmün amacı, pay sahiplerinin yönetim ve denetime ilişkin sorularının GK’da yeterli bir biçimde cevaplandırılabilmesini sağlamaktır. Dolayısıyla TTKT m. 407/2, TTKT m. 437’de düzenlenen pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkıyla da yakından ilgilidir. TTKT, Madde Gerekçeleri, 407. madde hükmü, www.tbmm.gov.tr (son yararlanma: 03.10.2006). Tasarıya göre denetçi ve işlem denetçisi kavramları için ayrıca bkz. TTKT m. 400, m. 554.
337
Tasarı, komiserin GK’lara katılma yükümlülüğü bakımından şirketleri ikiye ayırarak düzenlemiştir. TTKT m. 407/3’e göre, “Sanayi ve Ticaret Bakanlığının çıkaracağı tebliğde belirtilen şirketlerin genel kurullarında Sanayi ve Ticaret Bakanlığının temsilcisi bulunur. Diğer şirketlerde komiserlik görevini yerine getirecek olanlar ve bunların nitelikleri Adalet Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığının birlikte çıkaracakları bir yönetmelikle belirlenir. Komiserlerin toplantıya katılma giderleri ve ücretleri ilgili şirket tarafından karşılanır. Şirket genel kurul toplantıları ile bu toplantıda bulunacak komiserlerin görev ve yetkileri ile ücret tarifeleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir”.
338
Komiser istenmesi ve görevlendirme için bkz. Đkinci Bölüm, III, B.
339
TTK m. 353/b. 9 ve Kom. Yön. m. 20/1’de, olağan ve olağanüstü GK toplantısı ayrımı yapılmaksızın, sadece “GK toplantısı” ifadesi kullanıldığından bu yükümlülük her iki toplantı için de geçerlidir. Bkz. Öçal, Akar: Anonim Şirketlerde Denetçilerin Genel Kurullarda Hazır Bulunma Mükellefiyeti, Eskişehir Đktisadi ve Ticari Đlimler Akademisi Dergisi, Cilt 12, S. 1, Eskişehir 1976, s. 403; A. Kaya, s. 170.
durumda denetçilerin pay sahiplerine açıklama yapmaları gerekir. Denetçiler, kendilerine soru yöneltilmemiş bile olsa açık olmayan ya da şüpheli gördükleri konularda pay sahiplerine açıklama yapma ihtiyacı da duyabilirler. GK’a katılarak, GK toplantılarıyla ilgili olarak YK’na verilen görevlerin yerine getirilip getirilmediğini kontrol edebilirler, kendi ibraları hakkındaki eleştirilere cevap verme imkânı bulurlar340.
Denetçilerin sayısı birden fazla ise, GK’da hazır bulunma yükümlülüğü bütün denetçiler için kurul halinde geçerlidir341.
2) Yönetim Kurulu Üyelerinin Katılma Yükümlülüğü
TTK’nda YK üyelerinin GK toplantısında hazır bulunma yükümlülüklerine ilişkin açık bir hüküm bulunmamasına karşılık, YK üyelerinin de toplantıda hazır bulunmak zorunda oldukları kabul edilmektedir342.
TTK, YK’na GK toplantılarıyla ilgili pek çok görev yüklemiştir. YK’nun, pay sahiplerinin toplantıya ve tartışmalara katılma ve oy kullanma yetkilerinin bulunup bulunmadığının saptanması için gerekli önlemlerin alınması; tutanağın tutulması (TTK m. 375); hazır bulunanlar listesinin düzenlenmesi (TTK m. 376); tutanağın noterce onaylanmış bir suretinin derhal sicil dairesine verilerek gereken hususların tescil ve ilan ettirilmesi (TTK m. 378) gibi görevleri bulunmaktadır. Bütün bu görevler, YK üyelerinin GK’a katılması zorunluluğunu doğurur. Bununla birlikte, GK toplantılarında pay sahiplerinin sorularının cevaplandırılabilmesi, gerektiğinde şirket faaliyetleri konusunda ek ve ayrıntılı bilgiler verilebilmesi, YK üyelerinin GK’a temsilci aracılığıyla değil; bizzat katılmalarını da gerektirir. Bu, özellikle pay sahiplerinin bilgi alma hakkını düzenleyen TTK m. 363’ün tam bir uygulama alanına kavuşabilmesi için önemlidir343.
340
Öçal, Denetçiler, s. 401–402; A. Kaya, s. 170.
341
TTK m. 353’ün lafzı ve birden fazla sayıdaki denetçilerin bir kurul oluşturmasına ilişkin TTK m. 347/1 hükmü, birden fazla denetçinin GK’a kurul halinde katılmaları gerektiğini göstermektedir. Bkz. Öçal, Denetçiler, s. 402–403; A. Kaya, s. 169–170.
342
Teoman, Ömer: Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Üyelerinin Genel Kurul Toplantılarına Bizzat Katılmak Yükümü Var Mıdır?, Otuz Yıl Ticaret Hukuku -Tüm Makalelerim-, C. I, (1971–1982), Đstanbul 2000, s. 379; A. Kaya, s. 184–185; Helvacı, s. 42; Pulaşlı, Şirketler, s. 312–313.
343
Nitekim Kom. Yön. m. 20/1 uyarınca, YK üyeleri GK’da bizzat bulunmak zorunda olup, komiser de YK üyelerinden en az bir üyenin toplantı yerinde bulunup bulunmadığını kontrol etmek yükümlülüğü altındadır (Kom. Yön. m. 31/1/b. c).
3) Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin Bulunmaması
Kom. Yön. m. 20/2’ye göre, olağan GK toplantılarında YK üyelerinden en az bir üye ile denetçilerden en az birisinin hazır bulunmaması halinde toplantı yapılamaz344. Aynı şekilde, komiser, olağan GK toplantılarında YK üyelerinden ve denetçilerden en az birisinin toplantı yerinde hazır olmadığını tespit ettiği takdirde toplantının açılmasına izin vermez ve durumu tutanağa bağlayarak ilgililerle birlikte imzalar (Kom. Yön. m. 31/c, m. 31/3).
TTK’nda YK üyeleri ya da denetçilerin GK toplantısına katılmamalarının yaptırımının ne olduğu, daha da önemlisi bunun GK toplantısına etkisi konusunda herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Kom. Yön.’nin ilgili hükümleri TTK’na rağmen getirilmiş hükümler olduğundan geçerli olmamaları gerekir345. Bu durum, sadece kanun veya esas sözleşmenin kendisine yüklediği görevleri yerine getirmeyen YK üyeleri ya da denetçilerin sorumluluklarını gündeme getirmelidir (TTK m. 336/b. 5, m. 359)346.