Kanunda özel toplantı yetersayısı aranan haller ise TTK m. 388’de düzenlenmiştir. Esas sözleşme değişikliği gerektiren konulara ilişkin olan bu hüküm, TTK m. 372’de öngörülenden daha ağır toplantı yetersayıları getirmektedir ve çeşitli maddelerde yollama yapılan temel bir düzenleme niteliğindedir445.
TTK m. 388/1’e göre, şirketin tâbiyetini değiştirmek ve pay sahiplerinin taahhütlerini artırmak hususunda karar almak için, bütün pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması gerekir (TTK m. 388/1, Kom. Yön. m. 24/b).
Şirketin konusu veya türünün değiştirilmesine ilişkin GK toplantılarında şirket sermayesinin en az üçte ikisine sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması aranır. Đlk toplantıda bu yetersayının sağlanamaması durumunda yapılacak ikinci
443
Domaniç, s. 614; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 400. Kanunda, toplantı yetersayısının esas sözleşme ile değiştirilebilmesi imkânının getiriliş amacı, AŞ’in kendi iç organizasyonlarını, işleyişlerini diledikleri gibi düzenlemelerini sağlamaktır. Bkz. Đmregün, Yetersayılar, s. 355–356. Doktrinde diğer bir görüş ise toplantı yetersayısının esas sözleşme ile azaltılamayacağını savunmaktadır. Bkz. Arslanlı, C. II, s. 35; Cerrahoğlu, Nisaplar, s. 5; Çevik, s. 802; Ansay, s. 166; Beşe, Tayfun: Anonim ve Limited Şirket Genel Kurullarında Toplantı ve Karar Yeter Sayıları, Yaklaşım, Yıl 7, S. 81, Eylül 1999, s. 124; Đmregün, Ortaklıklar, s. 105. Buna karşılık Đmregün, daha sonra bu görüşünü değiştirmiş ve toplantı yetersayısının azaltılabileceğini de kabul etmiştir. Đmregün, Esas Sözleşme, s. 444-445. TTKT m. 418’de sadece “aksine daha ağır nisap öngörülmüş bulunan haller hariç” tutularak, toplantı yetersayısının esas sözleşme ile azaltılamayacağı hükme bağlanmıştır.
444
Ancak şirketin faaliyetine devam edebilmesi için çok önemli olan organların seçimi, bilânço, kâr – zarar hesabının onanması; YK üyeleri veya denetçiler aleyhine sorumluluk davası açılması kararları ile azlık haklarını korumaya yönelik kararların alınmasının söz konusu olduğu ikinci GK toplantılarında, toplantı yetersayısı esas sözleşme ile ağırlaştırılamaz. Bkz. Arslanlı, C. II, s. 35–36; Đmregün, Yetersayılar, s. 354– 355.
445
Türk, Hikmet Sami: Türk Ticaret Kanunu’nun 388. Maddesi, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Ankara 1987, s. 130; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 398. TTK m. 388, 3585 sayılı kanunla değiştirilmiştir. Bkz. 04.07.1989 tarih ve 20215 sayılı RG. Anonim şirket esas sözleşmesinde, “GK toplantı yetersayısı TTK hükümlerine tâbidir” şeklinde bir hüküm bulunması halinde, toplantı yetersayısının değişiklikten önceki yetersayılara göre mi, değişiklikten sonraki yetersayılara göre mi belirleneceği sorusu akla gelebilir. TTK’nda bu konuda açıklık yoktur. Bu durumda, “kanun değişse de esas sözleşmedeki yetersayının değişmeyeceği, bunun için GK kararının gerektiği” görüşünün kabul edilmesi veya “atıf, TTK hükümlerine yapıldığı için yetersayıların da değiştiği” görüşünün benimsenmesi mümkündür. Doktrindeki tartışmalar için bkz. Pulaşlı, Şirketler, s. 327–330.
toplantıda ise esas sermayenin yarısına sahip olan pay sahipleri veya temsilcileri hazır bulunmalıdırlar (TTK m. 388/2, Kom. Yön. m. 24/c).
TTK m. 388/1 ve 2 dışında kalan esas sözleşme değişiklikleri için yapılacak GK toplantılarında ise şirket sermayesinin en az yarısına sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması şarttır. Đlk toplantıda bu yetersayının oluşmaması halinde en geç bir ay içinde yapılacak ikinci toplantıda şirket sermayesinin en az üçte birine sahip olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması yeterlidir (TTK m. 388/3)446.
GK’un, esas sermayenin azaltılması (TTK m. 396/2), tahvil çıkarılması (TTK m. 423), tasfiye halinde şirket aktiflerinin toptan satılması (TTK m. 443/2) veya başka bir
446
“Esas sözleşme değişikliklerinde toplantı ve karar nisapları” kenar başlığı altında düzenlenen TTKT m. 421, esas sözleşme değişikliklerine uygulanacak toplantı ve karar yetersayılarını göstermektedir. Nisaplar, “kararlar” bağlamında ifade edilmiştir. Ancak hükümlerden de anlaşılacağı üzere, öngörülen kararların alınabilmeleri en az o oranda toplantı yetersayısının varlığı ile mümkündür. TTKT, Madde Gerekçeleri, 421. madde hükmü, www.tbmm.gov.tr (son yararlanma: 05.11.2006).
TTKT m. 421/1’e göre, “kanunda veya esas sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde, esas sözleşmeyi değiştiren kararlar, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği GK’da, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınır. Đlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemediği takdirde, en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılabilir. Đkinci toplantı için, toplantı nisabı şirket sermayesinin en az üçte birinin toplantıda temsil edilmesidir. Bu fıkrada öngörülen nisapları düşüren veya nispi çoğunluğu öngören esas sözleşme hükümleri geçersizdir”.
TTKT m. 421/2 gereğince “aşağıdaki esas sözleşme değişikliği kararları, sermayenin tümünü oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin oy birliğiyle alınır.
a) Bilânço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararlar. b) Şirketin merkezinin yurt dışına taşınmasına ilişkin kararlar”.
TTKT m. 421/3 uyarınca, “aşağıdaki esas sözleşme değişikliği kararları, sermayenin en az yüzde yetmiş beşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınır.
a) Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi. b) Đmtiyazlı pay oluşturulması.
c) Nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması”.
TTKT m. 421/4, ikinci ve üçüncü fıkralarda öngörülen nisaplara ilk toplantıda ulaşılamadığı takdirde izleyen toplantılarda da aynı nisap aranacağını hükme bağlamıştır.
TTKT m. 421/5’e göre, “pay senetleri menkul kıymet borsalarında işlem gören şirketlerde, aşağıdaki konularda karar alınabilmesi için yapılan genel kurul toplantılarında, esas sözleşmelerinde aksine hüküm yoksa, 418. maddedeki nisap uygulanır.
a) Sermayenin artırılması ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine ilişkin esas sözleşme değişiklikleri.
b) Birleşmeye, bölünmeye ve tür değiştirmeye ilişkin kararlar”.
Moroğlu, toplantı ve karar yetersayılarının ayrı ayrı belirtilmeksizin yetersayıların kararlar bağlamında ifade edilmesini, açıklık ve hukuk güvenliği açısından sakıncalı gördüğünü ifade etmiştir. Yazar, bizim de katıldığımız görüşü uyarınca, bu hüküm ile getirilen yeni sistemin mevcut anonim şirketlerin esas sözleşmelerini ve pay sahipleri arasındaki mevcut çıkarlar dengesini alt üst edeceği gerekçesiyle özel toplantı yetersayılarını düzenleyen TTK m. 388’in ufak değişikliklerle muhafazasının daha doğru olacağını savunmaktadır. Moroğlu, TTKT, s. 124-125.
şirketle birleşmesine (TTK m. 148) ilişkin gündem maddelerini görüşebilmesi için gerekli toplantı yetersayısı TTK m. 388/3’de öngörülen yetersayıdır. GK’un, şirketin feshine (TTK m. 434/b. 9) veya bir kamu tüzel kişisi tarafından devralınmasına (TTK m. 454/2) ilişkin olarak toplanabilmesi için ise TTK m. 388/2’de belirtilen yetersayının sağlanması gerekir447.
TTK m. 388’de, özel toplantı yetersayılarının esas sözleşme ile değiştirilebileceği yönünde herhangi bir açıklık yoktur. Ancak doktrinde bu yetersayıların esas sözleşme ile ağırlaştırılabileceği kabul edilmektedir448.