Pay Üzerinde Mülkiyet Dışında Bir Hakkın Sahibi Olanlar

Anonim şirket payları, pay, senede bağlanmış olsun ya da olmasın çeşitli hukuki işlemlerin konusu olabilir. Pay rehnedilebilir, haczedilebilir, üzerinde intifa hakkı kurulabilir, pay senedi üçüncü bir kişiye tevdi edilmiş veya ariyet olarak bırakılmış olabilir276. Đşte çeşitli

272

Kaydi payların devri hakkında bkz. Seri: IV, No:28 sayılı Tebliğ m. 14, m. 15.

273

Pay defterine kayıt, normal olarak devralan veya devredenin başvurusu üzerine yapılır. SPK m. 10/A, ilgililerin başvurusunu aramamıştır. Bkz. Manavgat, Kaydi Sistem, s. 184–185.

274

Ergincan, Yakup/Yayla, Ümit: Hisse Senetlerinin Kaydileştirilmesi Sonrası Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Oy Hakkının Kullanılması, Prof. Dr. Aydın Aybay’a Armağan, Đstanbul 2004, s. 152–153; Turanboy, s. 53–54; Manavgat, Kaydi Sistem, s. 185–186; Tekinalp, Kaydi Paylar, s. 540.

275

Ergincan/Ümit, s. 153; Pulaşlı, Şirketler, s. 321.

276

hukuki işlemlerle pay üzerinde hak sahibi olanların GK’a katılma hakları, TTK m. 360/3/b. 1 ve 2 ile f. 4’te düzenlenmiştir.

TTK m. 360/4’e göre, üzerinde intifa hakkı bulunan pay senetlerinden277 doğan oy hakkı, intifa hakkı sahibi tarafından kullanılır. Đntifa hakkı sahibi, oy hakkını kullanırken pay sahibinin menfaatlerini hakkaniyet ölçüsünde gözetmek zorunluluğu altındadır; aksi halde pay sahibine karşı sorumlu olur278.

Oy hakkı sadece GK toplantısında kullanılabileceğinden, intifa hakkı sahibi GK toplantısına katılma ve buna bağlı hakları kullanma hakkına sahiptir279. Bununla birlikte, oy hakkını kullanamasa da pay sahibinin de GK’a katılma hak ve yetkisi devam etmektedir. Pay sahibi, ancak bu şekilde intifa hakkı sahibinin oyunu kendi menfaatleri doğrultusunda kullanıp kullanmadığını tespit edebilir280.

TTK m. 360/4’de, intifa hakkı sahibinin oy hakkını kullanabilmesi için pay üzerindeki intifanın oranı hakkında herhangi bir düzenleme yoktur. Kanun, intifa hakkının varlığını yeterli görmüş, intifa oranı ne olursa olsun oy hakkını intifa hakkı sahibine tanımıştır281.

TTK m. 360/4 emredici bir hüküm olmadığından, intifa hakkı sahibi ile pay sahibi arasında yapılacak bir sözleşmeyle veya esas sözleşmeye konulacak bir hükümle, oy hakkının

277

Đntifa hakkının, anonim şirket payı üzerinde ne şekilde kurulacağı konusunda TTK’nda herhangi bir düzenleme yoktur. Bu nedenle TMK m. 795 hükmü esas alınarak payların devrine ilişkin hükümler çerçevesinde kurulmalıdır. Buna göre intifa hakkı, çıplak pay üzerinde alacağın temliki ile; hamile yazılı pay senedi üzerinde zilyetliğin devri ile; nama yazılı pay senedi üzerinde cironun “intifa içindir” kaydı konarak yapılması ve zilyetliğin devri ile; kaydileştirilmiş paylarda ise pay sahibinin mevcut hesabına bağlı bir alt hesap açılmak suretiyle MKK’nda kayıt altına alınarak kurulur (Seri: IV, No:28 sayılı Tebliğ m. 19/2). Đntifa hakkının kurulabilmesi için pay defterine kayda gerek yoktur. Đntifa hakkı sahibinin pay üzerinde intifa hakkı kurulduğunu şirkete bildirmesi ve intifa hakkının varlığını ispat etmesi gerekli ve yeterlidir. Bkz. Pulaşlı, Şirketler, s. 318–319; Çeker, Oy Hakkı, s. 166–168. Bağlı nama yazılı pay senetlerinde ise, senedin mülkiyetinin devri yeterli değildir; intifa hakkının kurulabilmesi için ayrıca, şirket YK’nun onayı alınması gerekir. Bkz. Çeker, Oy Hakkı, s. 167–168.

278

Tasarıda da “Birden çok hak sahibi” kenar başlığını taşıyan 432. maddenin ikinci fıkrası, TTK m. 360/4 hükmü değiştirilmeksizin aynen kaleme alınmıştır. Buna göre, “bir payın üzerinde intifa hakkı bulunması halinde, aksi kararlaştırılmamışsa, oy hakkı, intifa hakkı sahibi tarafından kullanılır. Ancak intifa hakkı sahibi, pay sahibinin menfaatlerini hakkaniyete uygun bir şekilde göz önünde tutarak hareket etmemiş olması dolayısıyla pay sahibine karşı sorumludur”.

279

Berzek, Ayşe Nur: Anonim Ortaklıkta Pay Üzerinde Đntifa Hakkı Sahibinin Oy Hakkı ve Oy Hakkına Bağlı Diğer Haklar, AÜEHFD, C. VI, S. 1–4, Erzincan 2002, s. 225; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 544.

280

Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 544; Pulaşlı, Şirketler, s. 319; Doğrusöz, GK Toplantıları, s. 20; Teoman, Ömer: Anonim Ortaklıkta Paylar Üzerinde Đntifa Hakkı Bulunması Durumunda Oy Hakkı Dışındaki Yönetim Haklarının Kimin Tarafından Kullanılacağı Sorunu, Otuz Yıl Ticaret Hukuku -Tüm Makalelerim-, C. I, (1971–1982), Đstanbul 2000, s. 341.

281

Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 559–560; Okur, Yiğit Tahsin: Üzerinde Kısmen Đntifa Hakkı Tesis Olunmuş Hisse Senetlerinden Doğan Oy Hakkının Kime Ait Olacağı, Đkt.Mal., C. 18, S. 7, 1971, s. 278. Aksi görüş için bkz. Çeker, Oy Hakkı, s. 171.

pay sahibi tarafından kullanılacağı da kararlaştırılabilir282. Böyle bir karar alınmışsa, intifa hakkı sahibinin GK’a katılma hakkı son bulur. Pay sahibi, temsilci sıfatıyla değil; bizzat, oy hakkının sahibi olarak bu hakkını kullanır. Dolayısıyla intifa hakkı sahibinin menfaatlerini gözetme yükümlülüğü ancak aralarında yaptıkları sözleşme veya esas sözleşmede bu yönde bir hüküm varsa söz konusu olabilir283.

Hamile yazılı pay senetleri üzerinde284 rehin hakkı kurulduğu, bunların tevdi edildiği veya ariyet olarak verildiği hallerde ise TTK m. 360/3 uyarınca oy hakkı pay sahibine aittir. Dolayısıyla GK toplantısına katılma hakkını da söz konusu hak sahipleri değil, pay sahibi kullanır. Ancak bu kişilere yazılı şekilde temsil yetkisi verilmesiyle, ilgili hak sahiplerinin GK’a katılmaları ve pay sahibinin temsilcisi sıfatıyla, onun menfaatlerine ve talimatlarına uygun şekilde GK’da oy kullanmaları sağlanabilir (TTK m. 360/3/b. 1 ve 2).

Üzerinde hapis hakkı bulunan pay senetlerinde285, paydan doğan hakların kimin tarafından kullanılacağı konusunda kanunda bir düzenleme yoktur. Hapis hakkı, alacaklıya ayni bir hak sağlar ve bu hak niteliği itibariyle kanundan doğan bir rehin hakkıdır (TMK m. 950 ila m. 953). Dolayısıyla TTK m. 360/3’de rehin hakkı sahibi için geçerli olan düzenleme, kıyasen hapis hakkı sahibi için de geçerlidir. Buna göre GK’a katılma ve oy hakkı, hapis hakkı sahibine değil; pay sahibine aittir286. Ancak zilyetliğin hapis hakkı sahibinde olması nedeniyle, hamile yazılı pay senetlerinde GK’a katılma sırasında problem yaşanabilir. Bu konuda hapis hakkı sahibinin, pay sahibine yardımcı olması gerekir287.

282

Okur, s. 274-275; Ülgen, Hüseyin: Anonim Ortaklıklarda Paylar Üzerinde Đntifa Hakkı Halinde Oy Hakkının Malik Tarafından Kullanılmasını Öngören Sözleşmelerin Geçerliği, Đkt.Mal., C. 23, S. 12, 1977, s. 493; Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 559; Çeker, Oy Hakkı, s. 172–173; Teoman, Đntifa Hakkı, s. 338.

283

Ülgen, Sözleşmelerin Geçerliği, s. 495; Çeker, Oy Hakkı, s. 172.

284

TTK m. 360/3 yalnızca hamile yazılı pay senetleri için düzenleme getirmiş olsa da bu hüküm, senede bağlanmamış çıplak paylar, nama yazılı pay senetleri ve ilmühaberler için de geçerlidir. Çünkü m. 360/3, pay senedi üzerinde zilyetliğe dayanan haklar ile pay sahibinin, mülkiyete dayanan hakkı karşısında paydan kaynaklanan haklardan kimin yararlanacağı konusunda bir tercih yapmaktadır. Bkz. Yiğit, s. 58.

285

Anonim şirkette çıplak paylar üzerinde hapis hakkı kurulması mümkün değildir. Çıplak paylar, hapis hakkının üzerlerinde kurulabileceği nitelikte ne taşınır mal ne de kıymetli evraktır. Üstelik çıplak paya, zilyet olunması da mümkün değildir. Bkz. Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, s. 445; Çeker, Hapis Hakkı, s. 160.

286

Nitekim pay sahibinin kişisel alacaklısı konumunda olan ve şirketle hiçbir bağlantısı olmayan hapis hakkı sahibinin, GK’a katılarak oy kullanma hakkı olması anlamsızdır. Bkz. Çeker, Hapis Hakkı, s. 165 vd.

287