er-Refref: Bikâî, Rahmân sûresinin, âyetlerinde nimetin son sınırları beyan edildiği

için er-Refref olarak anıldığını da ifade etmektedir.1223

Ġsimlendirilme Sebebi ve Verdiği Mesajlar: Ġlk âyetini oluĢturan ve sûrenin baĢlangıç

ifadesi olan Allah‟ın isimlerinden “Rahmân” kelimesi, sûreye ad olmuĢtur.1224

er-Rahmân vasfı, bir tanesi bu sûrede olmak üzere Kur‟ân‟da toplam elli yedi defa

1212 Taberî, Câmi‘u’l-beyân, XXII, 125-126.

1213 Âlûsî, Rûhu’l-me‘ânî, I, 61; Yıldırım, “er-Rahmân Vasfının Kur‟ân-ı Kerîm‟de KullanılıĢı”, s. 23.

1214

Ebû Dâvûd, “Salât”, 324; Tirmizî, “Tefsîru‟l-Kur‟ân”, 55.

1215 Ġslamoğlu, Kur’an Sûrelerinin Kimliği, s. 371.

1216 Henâî, Esmâü’s-süveri’l-Kur’âniyye, s. 167.

1217 Ġbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, XXXII, 2879.

1218

Bikâî, Nazmü’d-dürer, XIX, 139; Suyûtî, el-İtkân, I, 174; Bilmen, Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i

Âlisi ve Tefsiri, VII, 3564. 1219 Bikâî, Mesâ‘idü’n-nazar, III, 46.

1220 Muhaysin, Fî rihâbi’l-Kur’âni’l-Kerîm, s. 105.

1221

Henâî, a.g.e., s. 170; Devserî, Esmâü süveri’l-Kur’ân ve fedâilühâ, s. 417; Abdülkâdir, Me‘âlimü

süveri’l-Kur’âni’l-Kerîm, II, 194.

1222 Ġbn ÂĢûr, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, XXVII, 227.

1223 Bikâî, a.g.e., III, 44-46.

1224

184

zikredilmektedir.¹²²⁵ Rahmân, Allah‟ın isimlerinden biriyle baĢlayan tek sûredir. Ġlk âyetinde Rahman ismi geçtiğinden ve sûre boyunca Allah‟ın rahmâniyeti anlatıldığından bu ad verilmiĢtir.1226

Rahmân, “en uzak geçmiĢe doğru bütün yaratılmıĢlara sonsuz ve sınırsız lütuf, ihsan, rahmet bahĢeden” demektir.1227

er-Rahmân, “sıfat-ı gâlibe”den olarak, ulûhiyyetin ikinci bir özel ismi durumunda kullanılmıĢtır. Kur‟ân‟da geçtiği yerlerin çoğunda böyledir. Ayrıca er-Rahmân her zaman “eliflam”lı olarak gelir. Arapça‟da olduğu gibi Kur‟ân-ı Kerîm‟de de er-Rahmân insanlar hakkında asla kullanılmaz, münhasıran Allah‟ın sıfatıdır.1228

Kâmil mânada rahmet O‟na mahsustur. Cenâb-ı Allah‟a rahmet nispet edilmesinden maksat ise O‟nun hayır ve ikram murat etmesidir.1229

Rahmân, rahmetiyle muamele ederken buna mazhar olan varlığın hak etmesine, lâyık olmasına bakmaz, bu sıfatın tecellisi yağmur gibi her Ģeyin üzerine yağar, güneĢ gibi her Ģeyi ısıtır ve aydınlatır.1230

Sûrenin baĢlangıç cümleleri, bu giriĢin ardından ne söyleneceği konusunda insanda merak ve beklenti uyandırmaktadır. Sûre bu giriĢten sonra rahmetin dokunuĢlarını sunmakta, Rahmân‟ın nimetlerini sergilemektedir.1231

MüĢrikler Rahmân ismine baĢından beri soğuk bakmıĢlar, ısrarla onu kullanmaktan kaçınmıĢlar, hatta nefret etmiĢlerdir. Hicretin 6. yılında Hudeybiye AntlaĢması sırasında da bu tavra Ģahit oluruz. Mekke heyetinin baĢkanı Süheyl b. Amr, Hz. Peygamber (a.s.)‟in anlaĢmanın katibi olan Hz. Ali‟ye yazdırdığı besmeleye karĢı çıkarken aynı tavrı sürdürür: “Rahmân da neymiĢ, „Bismikellahümme‟ yaz!” der. ĠĢte Rahmân sûresinin ilk âyetleri, Câhiliye insanının Rahmân‟ı inkârına bir cevaptır.1232

Rahmân isminin verdiği mesajlardan birisi de Ģudur ki, Cenâb-ı Allah‟ın kulları hakkında dinî, dünyevî, enfüsî ve âfâkî türlü türlü nimetler ihsan buyurmuĢ olduğunu geniĢ bir Ģekilde bildirmektedir. Bunların değerini bilip o kerîm ve rahîm yaratıcıya

1225 Bk. Abdülbâkî, el-Mu‘cemü’l-müfehres, s. 307.

1226 Yıldırım, Kur’ân-ı Hakîm ve Açıklamalı Meâli, s. 530.

1227 Râgıb el-Ġsfahânî, Müfredât, s. 215-216.

1228

Yıldırım, “er-Rahmân Vasfının Kur‟ân-ı Kerîm‟de KullanılıĢı”, s. 24.

1229 Bursevî, Rûhu’l-beyân, VIII, 393.

1230 Karaman, Kur’ân Yolu, I, 59.

1231 Kutub, Fî zılâli’l-Kur’ân, XXVII, 3445.

1232

185

ibadet etmenin gerekliliğine ve bu Ģekilde kulluk vazifesine devam etmenin kurtuluĢa sebep olduğuna iĢaret edilmektedir.1233

Bu sûrenin kendisiyle baĢladığı, açıklanan pek çok nimetlere delâlet eden Rahmân isminin seçilmesi özel bir anlam içermektedir. Rahmân ismi, Allah‟ın bütün isim ve sıfatlarını içine almakta, böylece çeĢitli nimetler de O‟na nispet edilmektedir. Kur‟ân-ı Kerîm de mahiyet itibariyle nimetlerin en büyüğüdür. Kur‟ân‟ı indirmesi ve öğretmesi de Hz. Allah‟ın geniĢ rahmetinin bir gereğidir.1234

Allah Teâlâ, böylesine muhtevalı bir vasfa sahip olduğunu bildirmekle ulûhiyyetin en bariz bir vasfını bildirmek istemiĢ olabilir. Bunu zihinlere iyice yerleĢtirmek için de nisbeten baĢlangıç safhasına ait bir devrede, bu ismi daha çok ihtiva eden âyetler gönderilmiĢ, sonraları ise arada bir hatırlatılmıĢtır.1235

Sûrenin bir özelliği de Ģudur ki, sûrede, edebiyatımızda tercî-i bent denen edebî sanat benzeri bir üslûpla, “Artık rabbinizin nimetlerinden hangisini inkâr edebilirsiniz?” anlamındaki cümleye 31 defa yer verilmiĢtir.1236

Sûrelerin adının, genel olarak sûrenin konusunu bildirmek amacıyla verilmiĢ bir isim olmadığını düĢünen Mevdûdî‟ye göre de bu ad, sûrenin muhtevasıyla alakalıdır. Zira sûrenin içinde baĢtan sona kadar Allah‟ın rahmeti ve rahmetinin tezahürleri zikredilmiĢtir.1237

Bu bakımdan en önemli ulûhiyyet sıfatlarından olması ve tevhid özellikleri taĢıması bakımından Rahmân sûresinin tevhide iĢaret ettiğini söyleyebiliriz.1238

3.2.1.2.4. Mülk Sûresi

Kur‟ân‟da yaklaĢık 2,5 sayfalık bir alanı kapsayan, mushaftaki sıralamada 67. sûre olan Mülk sûresi, Mekke‟de inmiĢtir.1239

Sûre, 30 âyettir.

1233 Bilmen, Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlisi ve Tefsiri, VII, 3564.

1234 Bursevî, Rûhu’l-beyân, VIII, 393.

1235 Yıldırım, “er-Rahmân Vasfının Kur‟ân-ı Kerîm‟de KullanılıĢı”, s. 32.

1236

Karaman, Kur’ân Yolu, V, 196.

1237 Mevdûdî, Tefhîmu’l-Kur’ân, VI, 59.

1238 Çiçek, Delâletü esmâi süveri’l-Kur’âni’l-Kerîm, s. 196-197.

1239 Kurtubî, el-Câmi‘, XXI, 108; Nesefî, Medârikü’t-tenzîl, IV, 273; Fîrûzâbâdî, Besâiru zevi’t-temyîz, I, 473.

186

Ġsmi: Sûre, Kur‟ân-ı Kerîm‟le ilgili kaynaklarda yaygın olarak “Mülk” ismiyle

anılmaktadır. Mushaflarda, bazı hadis kitaplarında,1240

pek çok tefsirde¹²⁴¹ ve Kur‟ân ile ilgili yazılmıĢ bazı kaynaklarda1242

sûre, “Mülk Sûresi” olarak isimlendirilmiĢtir.

Ġsminin Kaynağı: Sûre, Ġbn Mes„ûd‟dan yapılan bir rivayette “Mülk” olarak

geçmektedir.1243

Diğer Ġsimleri: Ġslâmî çeĢitli kaynaklarda Mülk sûresinin birden fazla adının olduğu

görülmektedir:

Tevkîfî Ġsimleri: Sûrenin Mülk isminin dıĢında baĢka tevkîfî adları da bulunmaktadır. 1. Tebârake Sûresi: Mülk sûresi, “Tebârake Sûresi” olarak da anılmaktadır.1244

Sûre, “Tebârake” ifadesi ile baĢladığından bu ismi almıĢtır.1245

Hâlid b. Me„dân‟dan yapılan bir rivayette¹²⁴⁶ ve bazı hadis kitaplarında¹²⁴⁷ geçen “Tebârake” adı, birçok ilim adamı tarafından sûrenin tevkîfî isimlerinden kabul edilmektedir.1248