Kur’ân’ın Sûrelere Ayrılması

Sûrelere ve âyetlere bölünmesi, diğer kitaplarda bulunmayan Kur‟ân‟a has özelliklerdendir. Kur‟ân, Hz. Peygamber (a.s.) tarafından, isimleriyle birlikte yüz on dört sûreye ayrılmıĢtı.194

Hz. Ömer ile HiĢam b. Hakîm arasında meydana gelen Furkân sûresinin âyetleri hususundaki ihtilaftan da anlaĢıldığı üzere Hz. Peygamber (a.s.) zamanında Kur‟ân-ı Kerîm, belirli sûrelere ayrılmıĢtı.195

Kur‟ân-ı Kerîm, her bir konunun müstakil olarak iĢlendiği bâblar ve fasıllar Ģeklinde nâzil olmamıĢtır. Bilakis Kur‟ân, durum ve Ģartlara göre farklı zamanlarda gönderilen haber, mesaj ve emirlerin toplanıp bir araya getirilmesi yoluyla oluĢmuĢtur. Mutlak Mâlik olan Hz. Allah, peygamberine, kullarını hidayete erdirmek ve doğru yola iletrmek üzere Ģartların ve zamanın gereklerine göre sûreleri, peyderpey indirmiĢtir. Ġndirilen bu sûreler tümüyle Hz. Peygamber (a.s.) zamanında ezberlenmiĢ ve yazıya geçirilmiĢ, fakat tedvin edilmemiĢti. Sonra Hz. Ebû Bekir zamanında tüm sûreler özel bir tertiple tek bir cilt halinde toplandı, buna da “Mushaf” adı verildi.196

ZerkeĢî‟ye göre Kur‟ân‟dan önce gelen Mukaddes Kitaplar‟ın, Kur‟ân‟daki sûreler gibi bölümlere ayrılmamasının iki sebebi vardır. Birincisi, bu kitaplar nazım ve tertîp yönünden mu„ciz değillerdir. Ġkincisi de bu kitapların ezberlenmesi kolay kılınmamıĢtır.197

Fakat ZemahĢerî, bu görüĢe karĢı çıkmıĢ ve Ģöyle demiĢtir: “Kur‟ân‟ın

191

BirıĢık, “Sûre”, XXXVII, 538.

192 Gül, Ali Rıza, “Geleneksel Kur‟ân Tasavvurunun Tefsir Ġlminin OluĢumuna ve GeliĢimine Etkisi”,

Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 47, s. 1, 2006, s. 38.

193 Ebû ġuhbe, el-Medhal, s. 321; Yıldırım, Kur’ân-ı Kerim ve Kur’ân İlimlerine Giriş, s. 52; Keskioğlu,

Nüzûlünden İtibaren Kur’ân-ı Kerim Bilgileri, s. 111. 194 Ġbn ÂĢûr, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, I, 85.

195 Ġbn ÂĢûr, a.g.e., I, 92.

196 Dihlevî, ġah Veliyyullah Ahmed b. Abdirrahmnân, el-Fevzü’l-kebîr fî usûli’t-tefsîr, ys., y.y., ts., s. 85.

197

38

sûreler halinde bölünmesi ve ayrılmasında birçok fayda vardır. Bundan dolayı Cenâb-ı Hak Tevrat, Ġncil, Zebur ve diğer peygamberlere verdiği vahiyleri de sûreler halinde indirmiĢtir.”198

Suyûtî‟ye göre de ZemahĢerî‟nin görüĢü, isabetli olan görüĢtür.¹⁹⁹

Kur‟ân‟ın sûrelere ayrılmasında çeĢitli fayda ve hikmetler bulunmaktadır. Tesbit edebildiğimiz kadarıyla bunları Ģöyle sıralayabiliriz:

1. Kur‟ân‟daki her bir sûrenin, müstakil Ģahsiyetleri ve tarzları vardır. Kur‟ân‟ın sûrelere ayrılıĢı, her bir sûrenin tek baĢına bir mûcize ve Allah‟ın âyetlerinden, kudret delillerinden bir âyet/delil olduğunu göstermektedir.200

2. Her sûrede ağırlıklı olarak iĢlenen konular vardır. Bu konuların daha iyi anlaĢılması ve vurgulanmak istenen ana fikrin belirginleĢtirilmesi için ayrı ayrı parçalara ayrılması daha uygundur.²⁰¹

3. Kur‟ân‟ın sûrelere ayrılması, i„câz delilini sağlamlaĢtırmaktadır. Bilinmektedir ki sûrenin uzunluğu, i„câz Ģartlarından değildir. Meselâ Kevser sûresi üç âyet olmasına rağmen, Bakara sûresi kadar mu„cizdir. Bu durum, Kur‟ân‟ın i„câzını önemli bir Ģekilde ispatlamaktadır.202

Kur‟ân‟ın i„câzının veya tehaddîsinin gerçekleĢebilmesi için, sûrelerin uzunluk ve kısalığının farkı yoktur. Çok kısa da olsa her sûre, baĢlı baĢına bir mûcizedir ve benzeri beĢer tarafından getirilemez.203

4. Kur‟ân‟ın uzun, orta ve kısa sûrelere ayrılması sayesinde kiĢiler Kur‟ân okumaya kısa sûrelerden baĢlayıp uzun olanlarına doğru kolay bir Ģekilde, derece derece ilerleyerek devam ederler. Bu da Kur‟ân öğrenimini kolaylaĢtırmaktadır.²⁰⁴ Bu metodun eğitim ve öğretimdeki rolü önemlidir.

5. Sûrelere ayrılmıĢ olması, Kur‟ân öğrenimini ve ezberlemeyi teĢvik edip kolaylaĢtırır. ġayet Kur‟ân sûrelere ayrılmadan tek bir parça halinde olsaydı, Ģüphesiz onu

198 ZemahĢerî, Ebu‟l-Kâsım Mahmud b. Ömer Cârullah, el-Keşşâf an hakâikı gavâmidı’t-tenzîl ve

uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl, (thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavviz),

Mektebetü‟l-ubeykân, Riyad 1418/1998, I, 219; ZerkeĢî, el-Burhân, I, 334; Suyûtî, el-İtkân, I, 207-208.

199 Suyûtî, a.g.e., I, 208; Ebû ġuhbe, el-Medhal, s. 322.

200 ZerkeĢî, a.g.e., I, 333; Suyûtî, a.g.e., I, 207.

201

Akgül, Kur’ân İklimine Seyahat, s. 76.

202 ZerkeĢî, a.g.e., I, 333; Suyûtî, a.g.e., I, 207; Zürkânî, Menâhilü’l-irfân, s. 248; Ebû ġuhbe, a.g.e., s. 322-323.

203 Akgül, a.g.e., s. 76.

204

39

ezberlemek ve anlamak zor olurdu.²⁰⁵ Zira ezberlemeyi sürdüren kiĢi, her bir sûreyi bitirince, aĢamalı olarak mesafeleri aĢan bir yolcunun sevinmesi gibi sevinir, hoĢnut olur.²⁰⁶

6. Yazarlar, okuyucuların daha iyi istifade edebilmesi için kitaplarını bölümlere ve kısımlara ayırırlar.207

Zira kitap yazanlar bilirler ki, bir kitabın bölümlere ayrılması, bir bütün olarak yazılmasından daha faydalıdır.208

Kur‟ân‟ın sûrelere ayrılması da Kur‟ân‟dan dahi iyi istifade edilmesini sağlamaktadır. Bu ayrım, ilâhî kelamın daha iyi anlaĢılmasını elveriĢli hale getirmektedir.209

7. Sûreler çoğunlukla Kur‟ân‟ın dört maksadı dediğimiz tevhid, nübüvvet, haĢr ve ibadet/adalet konularını ihtiva etmektedir. Böylece her bir sûre Kur‟ân‟ın bir özeti gibi olmaktadır. Herhangi bir sûreyi okuyan okuyucu, Kur‟ân‟ın bu dört maksadını görür ve bir nevi Kur‟ân‟ın tümünü okumuĢ gibi olur.210

8. Kur‟ân‟ın sûrelere ayrılması yazarları, eserlerinin verimini artırmasını sağlayan sınıflama ve bölümlere ayırmaya davet eder. Asrımızda eserlerin bölümlere ve kısımlara ayrılması, herhangi bir kitabın okunması adına en büyük teĢvik edici unsurlardan olmuĢtur.211

9. Kur‟ân‟ın sûrelere ayrılması, araĢtırma, detaylı inceleme yapmaya, tefsir ve sûreler arasındaki münasebet yönlerini ele almaya kapı açmak için bir neden ve belirleyici unsur olmaktadır.212

Kur‟ân‟ın sûrelere ayrılmasının bu saydıklarımızdan baĢka birçok hikmet ve faydaları da bulunabilir. Ancak asıl önemli olan Kur‟ân‟ı gönderen yüce Yaratıcı‟nın böyle olmasını dilemesidir.

205

Zürkânî, Menâhilü’l-irfân, s. 247.

206 ZemahĢerî, Keşşâf, I, 219; ZerkeĢî, Burhân, I, 334; Suyûtî, İtkân, I, 207; Ebû ġuhbe,

el-Medhal, s. 322; Yıldırım, Kur’ân-ı Kerim ve Kur’ân İlimlerine Giriş, s. 52-53. 207 Râzî, Mefâtîhu’l-ğayb, II, 128.

208

Akgül, Kur’ân İklimine Seyahat, s. 77.

209 Gül, “Geleneksel Kur‟ân Tasavvurunun Tefsir Ġlminin OluĢumuna ve GeliĢimine Etkisi”, s. 38.

210 Çiçek, Delâletü esmâi süveri’l-Kur’âni’l-Kerîm, s. 165.

211 ZemahĢerî, a.g.e., I, 219; Râzî, a.g.e., II, 128; Ebû ġuhbe, a.g.e., s. 321-322.

212

40