Yutulan havanın besinle karışması 2. Bağırsaktaki kimyasal reaksiyonlar

NEFES TESTLERİ VE YORUMLANMASI

1. Yutulan havanın besinle karışması 2. Bağırsaktaki kimyasal reaksiyonlar

3. Kandan gazların bağırsağa diffüzyonu

4. Mikrobial metabolizma olarak sıralanabiir. Bağırsak gazları ise H₂,C0₂,CH₄,O₂, N₂ (nitrojen ), H₂S (Hidrojen sülfür ) , NH₃ (amonyak ), skatole olarak sayılabilir. Bunlardan sadece H₂ ve CH₄ mikrobial flora tarafından üretilirler ve klinik uygulamalarda nefes testinde kullanılırlar.

Nefes Örneklerinin Toplanmasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Zamanlama: Nefeste alveolar havadaki H₂ ölçülür. Nefesle ilk atılan hava ölü mesafe olarak değerlendirilir. (2 ml/kg ).

Tidal volüm büyük çocuklarda 1/3, yenidoğanda ise ½ dir

Test için en iyi solunum tekniği havanın maksimal inhale edilmesi, 20 sn tutulması alete üflenmesi ile elde edilir. Küçük çocuklarda nefes tutma mümkün olmayabilir.

Nefesin toplanması: Nefes örnekleri farklı yöntemlerle toplanabilir. Modifiye Haldane-Priestley tüpü, the Y-piece device and 2 torba sistemi equvalanıdır. Çocuklar bu yöntemlere koopere olamayabilecekleri için, detektör yardımı ile solunum fazı belirlenip nazal prob veya yüz maskesi ile toplama yöntemi yapılabilir.

Çocukların verilen talimatlara uymaları ve ağızlığa nefeslerini üflemeleri söylenir. Ağızlık konnektör vasıtasıyla flatter valvi ile birleştirilir. Üflenen hava bu sistem ile ile bir torbaya ölü mesafe atılmış olur. Diğer spesifik torbaya ise alveoler hava toplanır. Torba içerindeki havadan örneklerin alımı için şırınga kullanılır. Spesifik torba içerisinden toplam yerine alveoler hava direk cam tüpede toplanabilir. Küçük çocuklar koopere değildir. Mümkünse test için yüz maskesi veya küçük torba kullanılmalıdır.

Normalizasyon: H₂BT normalde stable CO₂ konsantrasyon değeri %5 tir. Örnek ölçümleri ile test yapılırken doğrulanabil-ir.

Test süresi H₂BT için 2-3 sa arası değişebilmektedir. Örnekler 15-30 dakika ara ile toplanmalıdır.

Semptom kayıtları: H₂BT sırasında genel semptomlar (yorgunluk, halsizlik), gastrointestinal semptomlar ( peristaltizm artışı, karın şişliği, bulantı, geğirti, göğüste yanma hissi, karın ağrısı, ishal ve hazımsızlık ) ve nörolojik semptomlar ( baş ağrısı, baş dönmesi ) bulguları kayıt edilir ve test sonuçları ile birlikte değerlendirilir.

Örneklerin depolanması: Plastik şırınga ile veya toplama tüpü ile yapılmalıdır. Plastik şırıngadan gaz sızıntısı olmaması-na dikkat edilerek -20 derecede depolanır. H₂ konsantrasyonu oda ısısında 5 günde %30 düşmektedir. -20 derecede ise 2 günde kayıp görülmez, 15. Gün ise % 5-7 azalma görülmektedir.

H₂BT istenmeyen reaksiyon gözlenmemektedir.

H₂BT; hetediter fruktoz intoleransında (fruktoz ve sorbitol yüklemesi ) kontrendikedir. Postprandial hipoglisemi olursa şüphelenilmelidir.

H₂BT te farklı karbonhidratlar oral yoldan alınır nefesle atılan H₂ konsatrasyonu ölçülür. Defektif şeker absorbsiyonu varlığında absorbe edilemeyen şeker kolon bakterilernce fermente edilir. , SİBO durumunda bakteriler ince bağırsağa göç eder şekerde burada sindirilir, H₂’e metabolize edilir. H₂ hızlıca absorbe edilir, kan dolaşımı yoluyla akciğerlere gelir ve alveollerden nefesle atıır. H₂BT bakterinin hidrojen üretimine bağlı (+) olur. H₂ üretmeyen bakteri varlığında veya gas-trik boşalmada gecikmelerde test yalancı negatif olur.

Testi yalancı pozitifliği ağız florası tarafından şekerin sindirilmesi ve test öncesi düşük lifli diyet rejimine uyulmaması durumunda görülür. Kronik pankreatit ve çölyak hastalığında da SİBO testleri yalancı pozitif olabilir.

LaktoFAN2 (Fisher ANAalysen Instrumente GmbH FAN, Instruction for use H₂ Bresth Test Divice ) diğer H2 nefes tes-tleri gibi Laktoz ve diğer şekerlerin emilim bozuklarının belirlenmesi yanı sıra SİBO ve bağırsak geçiş zamanının göster-ilmesinde kullanılmaktadır. Tablo1. Kullanılan şekerin hangi malabsorbsiyonda kullanıldığını, verilen miktarı, ölçülen bazal değeri ve test sonucunda konulan tanıyı özetlemektedir

Tablo 1. LaktoFAN2 ile H2 Nefes testi protokolü Substans Test tipi

g /kg Dozaj Yapılan testin Kriterler Tanı

Maks(g) Aralığı(min) süresi (min )

Laktoz Malabsorbsiyon 1 25 30 180 HOB≥20ppm H₂ Malabsobsiyon

Fruktoz Malabsorbsiyon 1 25 30 180 HOB≥15 ppm H₂ Malabsorbsiyon

Sorbitol Malabsobsiyon 0.5 12,5 30 180 HOB≥15 ppm H₂ Malabsorbsiyon

Glukoz SİBO 1 50 20 120 HOB≥15ppm H₂ Overgrowth

Laktüloz SİBO 0.5 10 20 120 HOB≥20 ppm H₂ Overgrowth

Laktüloz Bağırsak geçiş z 0.5 10 10 300 >min20ppm H₂ 90 dk sonra Gecikme

Sükroz Malabsorbsiyon 2 50 30 180 HOB≥15 ppm H₂ Malabsorbsiyon

D-Ksiloz Malabsorbsiyon 2 25 30 180 HOB≥15 ppm H₂ Malabsorbsiyon

Nişhasta Malabsorbsiyon 2 100 30 420 HOB≥20 ppm H₂ Malabsobsiyon

HOB:Hidrojen over bazal değeri, ppm: parts per million

Laktüloz 10 g test dozunu geçerse sindirim sistemi geçiş zamanı hızlanır test sonucu etkilenir. Glukoz için verilen doz WHO diabetik hastalar içi tavsiye ettiği 50 veya 75 g doz kullanılır. Glukoz ucuz ve kolayca nefeste belirlenir. Laktoz malabsorbsiyon belirtileri olan gaz ve karın ağrısı genellikle 6-12 g laktoz alımı ( yani 240 ml süt ) ile meydana gelir. Test sırasında 25 g laktoza eşlik eden (500 ml süt ) kullanılır. Sağlıklı insanların %80’i 25 g fruktozu semptom olamaksızın absorbe edebilme yeteneğindedir. Bunun için fruktoz malabsorbsiyonu için test dozu 25 g olarak belirlenmiştir. Karbon-hidratların emilimi ve fermantasyonu için gerekli olan süre 2-5 saat kadardır. Test süreleri ve dozları yukarıda belirtilen verilere göre belirlenmiştir. Aşagıdaki resimli Figür H₂BT temel prensibini göstermektedir. Substans alındıktan sonra normal ve patolojik H₂BT sonuçları da diğer 2 Figürde özetlenmiştir.

H₂ bazal değerlerinde bazen hatalı yüksek değerler elde edilebilir;

Hastanın teste hazırlanmasında yeterince özen gösterilememesinden kaynaklanıyor olabilir. Yüksek lifli besinlerden uzak durulamamasından, oro-çekal geçiş sürerinin uzamasına bağlı lif artıkları kalmasından, sigara dumanına maruz kalma, rezidüel ağız ve boğaz bakterileri kaynaklı ve test sırasında kısa süreli uyku nedeniyle olabilir. Yüksek bazal değerler bazen hastaların açlık diyetine uymuş olsalar bile yüksek çıkabilir. Bazen de metanojenik bağırsak florası CH₄ üretmek için H2 kullanırlar ve sonuçta H₂ üretilemez. H₂ false (-) olarak okunabilir. Bu durumda CH₄ değerleri önem taşır.

CH₄ (Metan ): Obezite, İBS, konstipasyonda yüksek değerler görülebilir.

< 3 ppm ise methanojenik bakterilerin aşırı çoğalması ile 3-9 ppm arası değerler klinik semptomaik hastalarda olabilir.

>10 ppm ise CH₄ (+) test olarak değerlendirilir.

Yine ilk ölçüm değeri verilmeden yüksek ölçülüyorsa, methanojen bakterilerin karbonhidrat yokluğunda CH₄ üretme yeteneği ile ilişkilidir.

Test sırasında CO₂ değeri de ölçülmelidir. Eğer çok yüksek değerlerde çıkıyorsa oda havasının kirliliğinden olabilir. Kon-trol edilir, beklenir. CO₂ değeri düşmüş ise test geçerli sayılır. Oda havalandırılır. Yine CO₂ değeri yüksek ölçülürse test raporlanamaz olarak değerlendirilir.

SİBO ( İnce Bağırsakta Aşırı Bakteri Çoğalması ): Gastrointestinal sistem insan vücudunun en çok mikrobial popülasyunun olduğu yerdir. Erişkin bir bireyin kolononda 38 trilyon bakteri bulunmaktadır. Genellikle ince bağırsakta ağız florası hakimdir. İnce bağırsağın proksimal bölümünden distal bölümüne ilerlendikçe bakteri miktarı ve çeşitliliği artmaktadır. SİBO’nun belirtileri genellikle nonspesifik olup, karın ağrısı, geğirti, şişkinlik, ishal, gaz, hazımsızlık olarak özetlenebilir. SİBO tanısı koymak belirtiler yanında duodenal aspiratın (+) olarak gelmesi ve nefes testi yapılması ile tanı konulabilir. Duodenal aspiratın kültür sonucu ve nefes testinin sonucu hastadan hastaya veya yapılan yönteme göre değişebilir. SİBO tanısı için duodenal aspiratta >10³c.f.u. (coloni forming ünit/ml ) bakteri üremesi, jejunum aspiratında

>10⁵ c.f.u. /ml bakteri üremesi kabul edilen en iyi tanı yöntemidir. Ancak yöntemin zorlukları vardır. SİBO prevalansı erişkin yaş grubunda %4-79 arası değişebilmektedir. İnce bağırsakta aşırı bakteri çoğalması K>E, SİBO prevelansını he-saplamak zordur. SİBO oluşumunu dismotileye sebep olan nedenler kolaylaştırmaktadır. SİBO oluşumunu kolaylaştıran nedenler Tablo 2 de özetlenmiştir.

SİBO nefes testinde; Kuzey Amerika konsensuna göre, 8-10 saatlik açlıktan sonra ilk örnek nefes testi için alınır, son-rasında 75 g glukoz veya 10 g laktüloz 1 bardak su ile verilir. H₂, CH₄ ve C0₂ ölçümleri alınır.

· Testin ilk 90 dakikasında ilk H₂≥ 20 ppm piki SİBO (+) demektir.

· Yine 120 dakika içerisinde H₂≥20 ppm ve CH₄≥10ppm piki SİBO (+) tir.

· Testin 90 dakika sonrasında görülen ikinci H₂ piki ise kalın bağırsak bakterilerine aittir.

Testte 90 dakikayı baz alma nedeni laktulozon ağızdan çekuma kadar ulaşması yani OÇTT için geçen sürenin insanlarda ortalama 90 dakika kadar olması nedeniyledir. Laktuloz H₂BT, glukoz H₂ nefes testinden daha iyi sonuç verir. Çünkü

glukoz proksimal jejunumdan emilmektedir. Laktüloz emilmeden kolona kadar ulaşabilmektedir. Sağlıklı insanlarda H₂ temelde kalın bağırsaktaki aneorob bakteriler tarafından üretilir. SİBO’da laktüloz emilemeyeceiği için ince bağırsak bakterilerince üretilir. Aşagıdaki Figür (+) SİBO testini ve ölçülen H₂ ve CH₄ değerlerini göstermektedir.

Tablo2. SİBO kolaylaştırıcı faktörler

Kategori Faktör

Demografik Kadın cinsiyet

Düşük sosyoekonomik durum

Kullanılan ilaçlar PPI orta derecede

Opoidler

Gastrointestinal durumlar Gİ’inPrimer ve sekonder nörmusküler hastalıkları Crohn H (fistül ve strüktür )

İBS, dispepsi, kabızlık diğer FGİD

Sindirim sistemi dismotilitesi/ intestinal yetmezlik İnce bağırsak divertikülü

Diğer durumlar Doğumsal ve kazanılmış anatomik anormallikler. Abdominal cer-rahi ( KBS neden olan durumlar, İÇV çıkartılmış ise, gastrektomi, kolesistektomi, kolektomi, Roux-en Y gastrik bypass

İntra-hepatik kolestaz D.mellitus, hipotirodizm İmmün disregülasyon

KF /pankreatit/ pankreatobiliyer sekresyonler Aşırı kilo ve obezite

Huzursuz bacak sendromu Rosecea, otizm,

İBD: inflamatuvar bağırsak hastalığı, IBS: İrritable bağırsak sendromu, PPI: proton pompa inhibitörü, KBS: Kısa bağırsak sendromu, İÇV: ileo çekal valv, KF: Kistik fibrozis, Gİ: gastrointestinal

2. 13C Nefes Testlerinin (¹³CBT ) Çocuk ve Erişkinlerde Kullanımı

13C BT uygulamalarında testin hazırlığı, volumü, içeriği, uygulama tekniği alınan sonuçları etkilemektedir. Çocuklarda ve gebelerde kullanılabilmektedir.

13CBT’leri

· Gastrik boşalım zamanı testleri (¹³C –GEBT )

· H pylori (¹³CBT)

· Ekzokrin Pankreas yetmezliğinin moniterizasyonu (¹³C PFBT )

· Karaciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesi (¹³C LFBT )

· Gastroenterolojik ve nongastroenterolojik uygulamalarda kullanılmaktadır.

Mide boşalım nefes testleri:

Gastrik dismotilite hızlı gastrik boşalma dumping sendromu (üst GİS cerrahisi geçirilmeden de olabilir ) , mide boşal-masında gecikme gastroparazinin belirtisi olabilir. Gastroparezide bulantı, kusma, erken doygunluk, yemek sonrası dol-gunluk, karın şişliği çocuk ve erişkinlerde görülen bulgulardır. İştahsızlık ve kilo kaybı ise eşlik eden diğer bulgular olarak sıralanabilir. Gastrik parezili çocuklarda en sık kusma, ergen ve erişkinlerde ise bulantı ve karın ağrısı en sık karşılaşılan bulgudur. Gastrik boşalma testlerinden önce altta yatan mukozal ve yapısal bozuklukların olmadığının gösterilmesi gerekmektedir.

Gastrik boşalım testleri için sintigrafik testler standarttır. Pediatride gastrik boşalma testlerinin yapılması için genel bir tavsiye yoktur. Gastrik boşalım testleri solit ve likit olarak yapılan nefes testleri olarak ikiye ayrılırlar. Solit boşalım testleri için 2-4 sa, likit boşalım testleri için ise 2 sa süre yeterlidir. Sintigrafi ile karşılaştırmalı olarak geliştirilen ¹³C GBT’leri klinik kullanıma uygundur.

13C MCT BT (karbon ¹³MCT Nefes testi ),¹³C—OABT (Oktonoik asit nefes testi ) veya Mavi-yeşil algler, ¹³C Spirulina Plat-ensis BT tipik olarak solit olanlarda kullanılır.

13C OABT ve diğer test substansları sindirim sisteminden dolaşıma geçtikten sonra karaciğerde metabolize edilir ve akciğerden nefesle ¹³CO2 olarak atılır. ¹³C OABT sintigrafik çalışmalar ile yapılan karşılaştırmalı çalışmalar sonucunda çocuk ve erişkinlerde kullanılabileceği kabul görmüştür. Test süreleri ortalama 50-150 dakikadır.

Prematürelere ¹³C-OA formüla ile verilerek yapılmış olan çalışmalar vardır.

Solit testlerde substans pankek, muffins, rolls içerinde verilir. Test öncesi özellikle süt, yumurta ve tahıl alerjisi, çölyak hastalığı sorgulanmalıdır.

13C Asetat BT ( nefes testi ) ise likit olarak kullanılan nefes testidir. Süt çocuklarında ve gastrostomili çocuklarda beslenmelerine bağlı olarak süt veya süt bazlı formüla ile yapılır. Elma suyuda kullanılabilir. 200 ml su ve 10 g laktüloz karıştırılarak daha büyük çocuklara yapılabilir. 15 g glukozda laktüloz yerine kullanılabilir.

Gastrik boşalmada gecikmeyi solit testler daha iyi gösterir. Likit nefes testi mide boşalmasını göstermede süt çocuklarında daha faydalıdırlar, ancak mideyi hızlı boşaltırlar, dumping sendromu şüphesi varsa testin doğruluğu teyit edilmelidir.

Kullanılan markerlar verilen dozlar, sonucu etkileyebilir. Ayrıca malabsorbsiyon, karaciğer hastalığı ve solunum yolu hastalığı gibi durumlarda ise sonuç geçerli değildir.

13C0₂ atılım oranını mide boşalması yanında, ince bağırsaktan emilim ve metabolizasyonda etkiler.

Üre Nefes testi (UBT ): H. pylori üreaz enzimi salgılayan tek bakteridir. Üre nefes testlerine hastaya verilen ürenin üreaz enzimi ile parçalanması sonucu C0₂ ve NH₃ metabolitleri oluşur. CO₂’nin nefeste ölçülmesine dayanmaktadır.

bazal 13C değerinin yükselmesine neden olurlar. Diyaliz solüsyonları, Mısır nişhastası, glukoz infüzyonları sonucu et-kilemektedir. Test sırasında fiziksel aktiviteden kaçınılmalıdır. GİS fonksiyonlarının bozulduğu, karaciğer ve akciğer fonksiyonlarının bozulduğu durumlarda 13C atılımı azalır.

13C izotopu ile işaretli üreyi hasta yutar. 10-30 dakikada exhale edilen nefeste izotop işaretli ¹³C0₂ tespiti ürenin midede bulunan H pylori tarafında salgılanan üreazla bölündüğünü gösterir. Mass-spectrometry nefesle verilen havada C izoto-plarının oranlarının ölçümünde kullanılan (IRMS : Isotope ratios on exhale breath ) çok güncel ve etkili metottur. Fakat maliyeti çok yüksektir. Daha yaygın kulanılan Nondispersive infrared spectrometry (NDIRS ) ise fiyat olarak uygun, kolay her yerde kullanılabilen bir cihazdır. IRMS 10 ml cam tüpe toplanması için ekipman gerektirir oda ısısında, ışıksız bir ortamda 8 ay kadar saklanabilir. NDIRS aliminyum paketlerde toplanır örnekler 72 sa stabil kalır.

UBT>2 yaş çocuklarda yapılabilir. Testler ergenlerde 12 sa, çocuklarda 8-12 sa, infantlarda 2 sa açlık yeterlidir. Testler oturur pozisyonda yapılır. Sırt üstü yatar pozisyon mide boşalımını geciktirir. Prokinetikler, düz kas gevşeticileri, opoidler ve antikolinerjiklerin alımı testten 48-72 sa önce kesilmelidir.

13C–üre gloko polimeri 5-10 ml su ile <50 kg: 50 mg, >50 kg: 75mg dozunda verilir. Hızla yutulması söylenir. Yavaş yutulursa ağız florası testi false (+) yapabilir. Yeterli dağılım olmaması, küçük çocuklarda CO₂ üretim oranının farklı olabileceği bilinmelidir. İlk örnek alımından 30 dakika sonra 2. örnek alınır.

Testler marker subtansına, öğünün kalorik içeriğine, nefes örneği süresine göre normal değerleri ile karşılaştırılır. T1/2 en iyisi ve en yaygın kullanılanıdır. Ghloos ve ark sintigrafi eşdeğerleri ile hesaplanarak raporlanır. Bu metodta zaman ve

13C0₂ yarı ömrü dikkate alınır. Sonuçlar ¹³CO₂ atılım eğrisi ile gösterilir.

Yağ malabsorbsiyonu gösteren testler: ¹³C Trigliserid BT (Nefes Testi ), Hiolein BT (Nefes Testi ) olarak sıralanabilir.

13C Nefes testi erişkinlerde duodenal lipaz aktivitesi ile uyumlu testtir. Noninvasiv olan bu test, çocuklarda yağ malab-sorbsiyonunun tanısında kullanılabilir. Bu testin çocuk yaş grupları arasında farklı normal değerlerini tespit için çalışma-lar yapılmıştır. Bu çalışmaçalışma-larda akciğer ve sindirim sistemi problemi olmayan yaş grupçalışma-ları çalışmaya alınmıştır.

· Prematüre ve matür yeni doğanlar için test yemeği olarak 100 mg ¹³CMTG ile hazırlanmış adapte mama veril-miştir.

· >1 yaşın üzeri çocuklara ince 1 dilim beyaz ekmek, 5 g tereyağı ve 15 g çikolatalı pasta 250 mg ¹³C MCT ve 100 ml tam yağlı süt ile 3 saat açlık sonrası verilmiştir.

Nefes örnekleri >3 yaş tüye üfleme yapması söylerek toplanmış, <3 yaş altı çocuklarda ise burun nazal mandal ile tıkan-mış ve nazal hava aspire edilerek toplantıkan-mıştır. Yaş, cinsiyet ve vücut ağırlığına göre referans aralığı bulunmuştur. Verilen test öğününden 6 saat sonra ¹³CO₂ yüzdesi olarak sonuçlar verilmiştir. Prematürelerde %23.9±5.2, yenidoğan %31.9±7.7, çocuklarda % 32.5±5.3,13-18 yaş arası ise 28±5,4. Sağlıklı erişkinlerde ise %22,8-35,6 arasıdır. Test sırasında çocuk egzersiz yapmamalı ve stresli olmamalıdır.

13C Trigliserid BT ile çocuklarda lipaz aktivitesi noninvasive olarak bakılabilir. ¹³C BT şiddetli pankreatik yetersizliği olan-larda sensitivitesi yüksektir, ancak hafif pankreatik yetmezliği göstermede yeterli değildir. Gastrik boşalmada gecikme ve yavaşlama duodenal lipaz ile ¹³C MTG’in temasını azaltır, sonuçta 6 saatlik ¹³CO₂ üretimi azalır. Ayrıca ince bağırsak emilim yüzeyi ve absorbsiyon derecesi de ¹³C emilimine etki eder sonuçta pulmoner atılımı azaltır. ¹³C’ün feçes, idrar ve terle kaybı olur. Nefesteki ¹³C0₂ atılımı bazal metabolizma, enerji alımı ve total CO₂ ile de ilişkilidir.

Kronik pankreatit hastaların izlemi sırasında gelişebilecek egzokrin pankreas yetmezliğinin erken tanısı için 6-12 ayda bir tarama amaçlı kullanılabilir.

Yeni tanı almış olan kistik fibrozis (KF ) hastasında

KF hastasının takibinde yaşa bağlı olarak her 3-12 ayda yapılmalıdır. Böylece gelişebilecek pankreatik yetmezlik zamanının belirtilenmesine yardımcı olur.

KF hastasının ağırlık gelişimi normalin altında ise

Kronik pankreatit ve KF hastasında PERT ( pankreas enzim replasman tedavisi dozunun ayarlanması için kullanılabilir.

Egzokrin pankreatik yetmezliği göstermede 72 saatlik fekal yağ toplanması altın standart yöntemdir. Ancak 13C tes-tleri de kolay ve uygulanabilir yöntemlerdir.

13C Karaciğer Fonksiyon Nefes Testi (¹³C LFBT ):

Karaciğer fonksiyonları hakkında KC enzimleri, bilirübin düzeyleri, albümin ve koagülasyon faktörleri bize bilgi veren sta-tik testlerdir. İleri derece karaciğer hastasında Child-Pugh score, Model for End–Stage Liver Disease gradeleme sistemi prognostik göstergede kullanılmaktadır. Dinamik testlerle mitokondrial enzimleri, sitozolik enzimlerin yani, karaciğerin subsellüler durumu değerlendirilir. İndosiyanin yeşili klarensi, galaktoz eliminasyon kapsitesi testleri sayılabilir.

13C LFBT dinamik testtir. Substans oral veya iv yolla verilebilir. Metabolik ürün ¹³CO₂ nefesle atılır. Karaciğerin infla-masyonu, fibrosiz, steatozis ve siroz gibi yapısal değişikliklerinin erken tanınmasını sağlamada ve kronik karaciğer hastalığının prognozunun belirlenmesinde yol gösterici olarak kullanılabilir. Çok deneyimli merkezlerde erişkinlerde kul-lanılır. Transarteyal embolizasyon, hepatik rejeksiyonun planlanmasında kullanılırlar.

13C Methasetin, ¹³C –keoisokaproate ve 3-Metyl-¹³C-Caffeine testleri LFBT’i olarak kullanılmaktadır.

Test öncesi substance 200 ml su veya şekersiz içecek içerisinde çözülerek verildikten sonra örnekler 90 dakika içerisinde belirli aralıklarla toplanır.

Test öncesi ¹³C zengin besinlerin test öğününden öncesi tüketilmemesi, egzersiz yapılmaması, ¹³C infizyonundan kaçınıl-ması söylenir.

Pediatride nadir hastalıklarda ancak küçük gruplarda kullanılmıştır. Örneğin <2 yaş çocuklarda biliyer atrezide (BA ) 3 mg /kg su içirilerek verilmiş. ¹³C Methasetin BT 4 sa açlıktan sonrası verilmiş. Testten 60 dakika önce ve sonrasında 20-30 ve 60 dakikalarda ölçüm yapılır. BreathID aleti ile örnekler toplanmıştır.¹³C0₂(PDR )/¹²C0₂ (CPDR ) oranı sık aralıklarla belirlenmiştir. PDR piki hesaplanmış, fibrozis skoru belirlenmeye çalışılmıştır. Test öncesi koledok kisti diğer malfor-masyonlar karın USG, karaciğer biyopsisi ve ERCP ile dışlanmıştır. Alfa 1 antitripsin eksikliği, KF, Alagille sendromu, neonatal sklerozan kolonjit, TPN alımı gibi neonatal kolestazın diğer nedenlerinden ayırımında kullanılırlar. Methasetin BT, BA yi neonatal kolestazın formlarından ayırt etmede faydalıdır. BA grupta PDR anlamlı derecede yüksektir. BA de çalışmaların geçirliliği için kontrollü geniş çalışmalara gereksinim vardır.

Volatile Organic Compounds (VOCs ) :

Metabolomlar vücudumuzda oluşan fizyolojik ve patofizyolojik olaylar sonucu oluşan son metabolitlerdir. Metabolomlar endojen ve ekzojen ( çevresel ve diet ) kaynaklardan oluşabilmektedir. Endojen metabolomlar sinbiyotik bakterilerce vücudumuzda oluşturulmakta ve nefesimizde nanomolar veya pikomolar olarak ölçülebilmektedir. VOCs ve nonVOCs bileşikler nefesle vücudumuzdan atılmaktadır. VOCs nefes ve ortam havası arasındaki oluşan alveolar basınç graidenti ile ölçülür. Gaz kromotografisi (GC), GC-Mass spektrometre (MS) e GC-NS-O (olfaktometri ) yöntemleri ile ölçülmetedir.

VOCs nefes dışında kandan ve idrardan da ölçülebilmektedir.

VOCs bazı hastalıklara spesifik olabilmektedirler. Metabolomlar yardımı ile pek çok metabolik hastalık tanınabilmekte-dir. Örneğin fenilketonüri hastalığında küf kokusu, terli havlu kokusu, izovalerik asidemide terli ayak kokusu, sistinüride ise bayat ekmek kokusu nefeste olabilmektedir.

Diabetik ketoasidozda; insülin sentezi olmadığı için glukoz idrarla atılır, yağ asitleri enerji için kullanılır. Sonuçta ketonlar idrar ve nefesle atılırlar. Çürük elma ve aseton kokusu nefesten alınır. Böbrek yetmezliği ve üremide ise nefeste idrar kokusu vardır. Sindirim sisteminin hastalıklarından özofagus kanseri ( tetra/kexadecanoic asit ), mide kanseri ( fenana-trenol, butaneriol ) , kolon kanseri, karaciğer–pankreas kanseri (organik asit ve alkoller ) izleminde kullanılabilmektedir.

Metabolomların son yıllarda bir diğer çalışma sahası İBH olarak karşımıza çıkmaktadır. VOCs IBD de tanımlanmasında GK ( gaz kromotografisi ) ve SİFT (selektif ion flow tube ) kulanılmıştır. İBH a en iyi nefesle atılan gaz pentan olarak bulunmuştur. Crohn hastalında >Ülserratif kolit > sağlıklı konrol grubu olarak veriler elde edilmiştir. İBH hastalarında nefeste pentan hastalık aktivitesi ile ilişkili olarak nefeste yüksek bulunmuş ancak endoskopi sonuçları ile uyumlu bulunmamıştır.

VOCs ölçümü pahalı zaman alıcı, ekipman gerektirici çok kapsamlı yöntemdir. Hastalıkların patolojilerinin daha iyi an-laşılması, hastalıkların alt gruplarının ortaya çıkartılması ve yeni klasifikasyonlar yapılabilmesi için gelecekte

Belgede 14. ULUSAL ÇOCUK GASTROENTEROLOJİ, HEPATOLOJİ ve BESLENME KONGRESİ (sayfa 49-60)