Stratejik yönetim süreci, işletmenin uzun dönemde yaşamının devam ettirilmesine, sürdürülebilir reka-bet üstünlüğü sağlamasına ve ortalamanın üzerinde getiri elde etmesine yönelik tüm bilgi toplama, analiz, seçim, karar, uygulama ve değerlendirme faaliyetlerinin tümü olarak tanımlanır (Ülgen ve Mirze, 2010:
56). Stratejik yönetim stratejik niyeti eyleme geçirir. Süreç stratejik niyetin oluşturulması ile başlar. Daha sonraki tüm faaliyetler bu stratejik niyetin gerçekleştirilmesi etrafında şekillenir. Stratejik niyetin oluştu-rulması konusu kitabın ikinci bölümünde geniş bir biçimde ele alınmıştır. Kısaca bahsetmek gerekirse niyet şirketin yönünü belirlediği için, atacağı adımların da belirleyicisidir. Bu niyet, genel olarak ifade edilebileceği gibi ayrıntılı olarak da tanımlanabilir.
Şekil 1.1 Stratejik Yönetim Süreci.
Strateji
Oluşturma Strateji
Uygulama Strateji
Uygulama İş Etiği, Sosyal Sorumluluk ve Çevresel Sürdürebilirlik
Küresel / Uluslararası Konular Dış
Çevre Analizi
İç Çevre Analizi Vizyon
ve Misyonun Hazırlanması
Uzun Dönemli Amaçların Belirlenmesi
Stratejilerin Oluşturulması,
Değerlemesi ve Seçimi
Stratejilerin Uygulanması
Performansın Ölçülmesi
ve Değerlemesi
Çeşitli yazarlar farklı stratejik yönetim modelle-ri önermişlerdir. Bu kitapta benimsenen model Şe-kil 1.1’de verilmiştir. Modelin 3 temel evresi bulun-maktadır. Bunlar (1) strateji oluşturma, (2) strateji uygulama ve (3) strateji değerleme ve kontroldür.
Model doğrusal görünmekle birlikte dikkatlice ba-kıldığında döngüsel olduğu fark edilebilir. Bu her aşamanın bir öncekine bağlılığını ve hassaslığını gösterir. Stratejik yönetim modelleri, diğer model-lerde olduğu gibi tek başına başarıyı garanti etmez.
Hatta yanlış uygulamalar kaynak israfına neden olabilir. Ancak araştırmaların da ortaya çıkardığı gibi stratejik yönetim çabalarının örgütlere çeşitli katkıları vardır. Örneğin organizasyon içinde stra-tejik düşünme yeteneğinin gelişmesi, organizasyo-nun bir bütün olarak geleceğe odaklanması, hedef-ler belirlenmesi, bu hedefhedef-lere ulaşmak için bilinçli strateji alternatiflerinin geliştirilmesi ve bunlar ara-sından seçim yapılması gibi tüm örgütü ilgilendi-ren konularla uğraşmak büyük katkı sağlar.
Aşağıda bu evrelere kısaca değinilecektir. Kita-bın ilerleyen bölümlerinde bu evrelerin kapsamın-daki faaliyetler daha ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Strateji Oluşturma
Strateji oluşturma evresi aynı zamanda strate-jik planlama evresi olarak düşünülebilir. Stratestrate-jik planlama evresinde stratejistler 3 temel sorunun cevabı ararlar:
• Neredeyiz?
• Nereye ulaşmak istiyoruz?
• Oraya nasıl gidebiliriz?
İşletmelerin kaynakları sınırlıdır, o nedenle bu
alternatiflere yönlendirilmesi gerekir. Stratejiler işletmenin hem yaşamını sürdürebilmesi hem de performansını ve geleceğini etkileyeceği için sezgi ile analizi bütünleştirmelidir. Hali hazırda faaliyet-te bulunan bir işletme, oluşturdukları strafaaliyet-tejilerle kendine şu sorularının cevabını verecektir.:
• Hangi endüstride, hangi işlerde ve hangi pazarlarda olmalıyız, hangilerinden çıkma-lıyız?
• İşletme fonlarının nasıl dağıtılacağını belir-lemek için hangi metotları ve ilkeleri kul-lanmalıyız?
• İşleri çeşitlendirmeli miyiz?
• Diğer işletmelerle stratejik ittifaklar kurma-lı mıyız?
• Başka işletmeleri satın almalı mıyız?
Tüm bu sorulara işletmenin stratejik niyeti-ne dayalı, stratejik analizin yöniyeti-neticilere sunduğu bulgular ve içgörüyle cevaplanmaya çalışılacaktır.
Yönetici stratejistler ya da sürece dışarıdan destek veren profesyonel stratejistler, kuruluşun çevreye daha iyi uyum sağlamasına ve müşteri beklentileri-ni rakiplerinkinden daha iyi karşılamasına yardımcı olacak stratejiler oluşturmak için kuruluş hakkında net bir fikre sahip olmalıdır. Etkili bir dış çevre analizi fırsatları ve tehditleri görmeye yararken et-kili bir iç çevre analizi, yöneticilerin kaynaklarını, yeteneklerini ve temel yetkinliklerini belirlemesini sağlar.
Strateji oluşturma evresinde aşağıdaki çalışma-lar yürütülür:
• Vizyon ve misyonun geliştirilmesi
• Dışsal ve içsel çevre analizlerinin yürütül-mesi
• Uzun dönemli amaçların belirlenmesi
• Strateji alternatiflerinin geliştirilmesi, de-ğerlendirilmesi ve seçimi
Strateji Uygulama
Strateji uygulama, stratejik planlama çerçeve-sinde harekete geçme aşamasıdır. Bir işletmenin uzun vadeli hedeflerine ulaşmasına yardımcı olacak uygun stratejileri seçtikten sonra, stratejileri hayata geçirmek için çalışanların ve yöneticilerin harekete geçirilmesi gerekir. Her bölüm yöneticisi, strateji-leri gerçekleştirmek için kendi rolstrateji-lerini ve sorum-Kalite gurusu Edward Deming bir keresinde,
“Tanrı’ya güveniyoruz. Diğerleri veri getirsin!. “ demiştir. Stratejik yönetim süreci, bir organizas-yonda önemli kararlar almak için nesnel, man-tıklı, sistematik bir yaklaşım olarak tanımlana-bilir. Belirsizlik koşulları altında etkili kararların alınmasına izin verecek şekilde nitel ve nicel bilgileri düzenlemeye çalışır. Yine de stratejik yönetim, bir-iki-üç yaklaşımına uygun olan saf bir bilim değildir.
dikkat
bilmelidir. Strateji uygulama aşamasının zorluğu, tüm personeli stratejiler doğrultusunda coşkulu ve kararlı bir şekilde çalışmaya motive etmektir.
Strateji uygulama aşamasında, yıllık hedeflerin belirlenmesi, faaliyetlere yön verecek politikaların belirlenmesi, hedefler doğrultusunda çalışanları motive etmek ve faaliyetlerin yerine getirilmesi için gerekli kaynakların tahsis edilmesi gibi görevler gerçekleştirilir.
Organizasyon kültürünün stratejilere uygun olarak geliştirilmesi/değiştirilmesi, uygun organi-zasyon yapısının oluşturulması, pazarlama faali-yetlerinin yeniden düzenlenmesi ve koordine edil-mesi, bütçelerin hazırlanması, bilgi sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanılması, ücret sisteminin iş performansına bağlanması gibi faaliyetler strateji uygulama aşamasında gerçekleştirilir.
Strateji Değerleme
Stratejik yönetim sürecinin son evresini strateji değerlendirme oluşturur. Strateji değerlendirme, seçilen stratejinin kurumun uzun vadeli hedefle-rine hizmet edip etmediğini belirleme sürecidir.
Değerlendirme süreci, diğer süreçlerde olduğu gibi kaynak gerektirdiği için hangi sıklıkta yapılacağı yani zamanlaması, işletmeden işletmeye farklılık gösterecektir. Yaygın uygulama altıncı ayda ve yıl sonunda değerlendirme yapmaktır. Daha dinamik ve karmaşık koşullarda daha sık değerleme yapıla-bilir. Değerlendirme sonucunda hedeflerden olum-lu ya da oolum-lumsuz bir sapma söz konusu olabilir.
Sapma olumlu ise hedefler güncellenir; olumsuz ise sapmalara katkıda bulunan sebepler tespit edilerek düzeltici önlemler alınır.
Stratejik yönetim süreci dinamik ve süreklidir.
Çevresel faktörler ve piyasalar dinamiktir; Sürecin
temel bileşenlerinden herhangi birinde veya tü-münde ortaya çıkan bir değişim süreçte de değişim ihtiyacını ortaya çıkarabilecektir. Normal koşullar altında da yöneticiler, stratejilerin işe yarayıp yara-madığını bilmeli ve kuruma beklenen kazanımları sağlamalıdır. Değerleme süreci stratejik yönünde değerlendirilmesi için bir fırsat yaratır. Bu nedenle misyonu, amaçları, hedefleri ve stratejileri değiştir-menin gerekip gerekmediğine daha iyi karar vermek için çevresel faktörler yeniden değerlendirilmelidir.
Bu sürecin temel amacının, dışsal koşullar ile kuru-luşun tepkisi arasında mümkün olan en iyi eşleşmeyi yaratmak olduğunu unutmamak önemlidir.
Stratejik Yönetimin Temelleri başlıklı bu üni-tede stratejik yönetim ve stratejik düşünmenin anlamı, alanın temel kavramları ve kısaca stratejik yönetim süreci ele alındı. Elinizdeki kitap yukarıda açıklanan stratejik yönetim sürecinin aşamalarını izlemektedir. Kitabın izleyen ünitelerinde yer alan konular ve stratejik yönetim süreci içindeki yeri aşağıda sunulmuştur:
Ünite 2: Stratejik Niyetin Oluşturulması – Strateji Oluşturma evresi
Ünite 3: Dış Çevre Analizi – Strateji Oluşturma evresi
Ünite 4: İç Çevre Analizi – Strateji Oluşturma evresi
Ünite 5: Strateji Türleri – Strateji Oluşturma evresi
Ünite 6: Stratejilerin Üretilmesi ve Seçimi – Strateji Oluşturma evresi
Ünite 7: Stratejilerin Uygulanması – Strateji Uygulama evresi
Ünite 8: Stratejik Değerleme ve Kontrol – Stra-teji Değerleme evresi
Stratejik yönetim sürecinin evreleri konusunda görüş ayrılıkları var mıdır?
Çevrenizde gördüğünüz stratejik eylemleri, stratejik yönetim süreci ile ilişkilen-diriniz.
Stratejik analizin kapsamını arkadaşlarınızla paylaşınız.
5 Stratejik yönetim sürecini betimleyebilme
Araştır 5 İlişkilendir Anlat/Paylaş
Öğrenme Çıktısı