Stratejik Yönetimin Temel Kavramları
Stratejik yönetimle ilgili kavramları açıklayabilme
1
Stratejik yönetim, etkili stratejiler geliştirmeye, uygulamaya ve sonuçlarını değerlendirerek kontrol etmeye yönelik kararlar ve faaliyetler bütünü olarak tanımlanabilir. Stratejik yönetim, bütünleştirici bir yönetim alanıdır. Bu nedenle bir kuruluşun hedeflerine ulaşmasını sağlamak için işlevler arası kararları oluşturma, uygulama ve değerlendirme sanatı ve bilimidir. Stratejik yönetime ilgili pek çok kavram bulunmaktadır.
Bunlardan rekabet, strateji, stratejik liderlik, stratejist, stratejik düşünme, stratejik lider, paydaş ve stratejik planlama kavramı ele alınmıştır.
Rekabet, belli bir alanda faaliyet gösteren farklı kişi veya kuruluşların aynı hedefe ulaşmak için karşılık-lı mücadele etmesidir. Genel olarak strateji, bir kuruluşun hedeflerine ulaşması için vereceği kararları ve gerekli eylemleri ifade eder. İçerik olarak stratejinin karşılıkları çeşitlidir. Bu açıdan bakıldığında strateji, bir plandır, bir taktiktir, bir pozisyondur, bir örüntüdür, bir perspektiftir ve bir pratiktir. Stratejik lider-lik, geleceği öngörme, tasavvur etme, esnekliği sürdürme ve gerektiğinde stratejik değişim yaratmak için başkalarını yetkelendirme becerisidir. Stratejist çevreyi izleyen ve organizasyonlarını gelecekteki gelişme-lere göre uyarlayan stratejik liderlerdir. Stratejik liderlerde ve profesyonel stratejistlerde stratejik düşünme yeteneği bulunur. Stratejik düşünme, amacı olan ayırt edici bir yönetim faaliyetidir. Şimdikinden önemli ölçüde farklı olası gelecek alternatiflerini zihinde canlandırmayı ve rekabetçi oyunun kurallarını yeniden yazabilecek yeni, yaratıcı stratejiler keşfetmeyi içerir. Stratejilerin sadece örgütün kazanmasını değil, daha geniş bakış açısıyla paydaş adı verilen ve işletmenin stratejik hedeflerine ulaşmasını etkileyebilecek ve de bu hedeflerin sonuçlarından etkilenebilecek bireyler ya da grupların beklentilerini de göz önüne alması gerekir.
Stratejik planlama sıkı sık stratejik yönetim kavramı yerine kullanılır. Oysa stratejik yönetim ve planlama birbirinden ayrı kavramlardır. Stratejik planlama, stratejik yönetimin önemli bir safhasıdır. Örgütün iç ve dış çevresi dinamiktir; bu nedenle planlama kadar uygulama ve kontrol fonksiyonu da stratejik yönetim süreci içinde ele alınmalıdır. Stratejik planlar, işletmelerin uzun dönemde varlığını sürdürebilmenin ancak rekabet üstünlüğü sağlayacak işler ve faaliyetlerle başarılacağının bilinciyle yapılır. Kapsamında işletmeye
“sürdürülebilir rekabet üstünlüğü” ve dolayısıyla “ortalama kâr üzerinde getiri” elde edilebilecek iş ve faali-yet konularının incelenmesi ve planlanması bulunur.
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
Stratejik Yönetimin Gelişimi Stratejik düşünme ve stratejik yönetimin gelişimini özetleyebilme
2
Stratejik yönetim, M.Ö 500’lere kadar ulaşan köklü bir tarihe sahiptir. O yıllarda Sun Tzu, “savaşmadan kazanmak en büyük başarıdır” öğretisini ve savaş ve rekabetin fiziğinin, psikolojisinin ve politikasının doğ-ru analizi ile rakiplere karşı üstünlük kazanmanın yollarının neler olduğunu anlatmıştır. 1800’lü yıllarda Prusyalı general Carl Von Clausewitz’in savaşların hedeflerine ulaşmasında stratejileri işaret ettiği görülür.
Clausewitz, strateji ve taktik ayrımı net olarak ortaya koymuştur. 1920’lerden itibaren iş dünyasının oda-ğındaki stratejik planlama, işletmelerin güçlü ve zayıf yönleri ile rekabetle baş etme yöntemleri bağlamında karşımıza çıkmaktadır. 1950’ler ve 1960’larda planlama daha çok finans ve bütçeleme konularında örgütsel bir eşgüdüm açısından değerlendirilmiştir. 1970’ler ve 1980’ler artan küreselleşme eğilimleri nedeniyle, küresel pazarlarda güç kazanmak için konumlandırma, pazar bölümleme gibi stratejilerin yanı sıra, deği-şen organizasyon yapılarında karşılık bulmuştur. 1980’ler ve 1990’lar, sürdürülebilir rekabet avantajının temelinde neler yattığını bulmaya çalışılan yıllar olmuştur. Bu aşamada, sektör analizi temelli endüstriyel organizasyon yaklaşımı ve kaynak temelli bakış açısı ağırlık kazanmıştır. 1990’lar ve 2000’ler sürdürülebilir rekabet avantajının ortak tema olduğu yıllardır. Ortak girişimler gibi işbirliği stratejileri, şirket birleşmeleri ve satın almalar döneme damgasını vurmuştur. Sanal örgütlerin gelişmesi, stratejik yenilik ve işbirlikleri sayesinde ayakta kalmak bu döneme damgasını vurmuştur. 2000’li yıllar ise özellikle iş dünyasındaki eko-nomik durgunluk işletmelerin dış kaynak arayışını hızlandırarak yeni pazar arayışlarına yol açmış, rekabet avantajlarını sürdürecek güçlü reaktif ve proaktif stratejileri gerektiren dönemler olarak görülmüştür.
Stratejik Yönetimin Faydaları Stratejik yönetimin faydalarını ve sınırlarını tartışabilme
3
Stratejik yönetim işletmelerin geleceğini şekillendirmede reaktif olmaktan çok, daha proaktif olmalarını sağlar. Stratejik yönetimin birincil faydası stratejik seçimlerinde daha sistematik, mantıklı ve rasyonel yakla-şım kullanarak organizasyonların daha iyi stratejiler belirlemelerine yardımcı olmasıdır. Stratejik yönetimin bir diğer önemli faydası da sürecin içinden ortaya çıkmaktadır: organizasyon içinde iletişim ve katılım.
İletişim başarılı bir stratejik yönetimin olmazsa olmazıdır. Diyalog ve katılım aracılığı ile sürece dâhil olan yönetici ve çalışanlar örgütü desteklemede daha kararlı ve istekli davranmaktadır. Katılım, diğerlerinin gö-rüşlerinin alınmasını ve organizasyonun neyi neden yaptığının daha derinden anlaşılmasını sağlayacaktır.
Bu faydaların gerçekleşebilmesi örgüt içi faktörlere bağlıdır. Bunlar arasında üst yönetim ekibinin kapasitesi ve becerileri, yönetim tarzları, örgütsel yapının esneklik kabiliyeti, açık iletişim kanalları ve akışkan iletişim, dijitalleşme ve diğer ileri teknolojilerin kullanımı, yönetim ve tüm çalışanların sürece ve stratejiye olan bağ-lılığı ve etkin bilgi ve kontrol sistemleri bulunur.
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
Stratejik Yönetimde Başarısızlık Nedenleri
Stratejilerin neden başarısız olduğunu açıklayabilme
4
Stratejik yönetimde başarısızlık nedenleri arasında müşterinin doğru anlaşılamaması, karşı stratejiyi tahmin etmede belirleyici olan rakipler ve devlet de dâhil çevresel faktörlerin tepkisinin öngörülememesi, işletme kaynaklarını aşırı değerleme, koordinasyon eksikliği, üst yönetim ve çalışanların sürece ve stratejiye bağlılık-larının zayıf olması, planın iyi yapılmamış ve izlenmemiş olması, iletişim zafiyeti bulunur.
Stratejik Yönetim Süreci Stratejik yönetim sürecini betimleyebilme
5
Stratejik yönetim sürecini bir modelle açıklayabiliriz. Bu kitapta benimsenen modelin üç temel evresi bulun-maktadır. Bunlar (1) strateji oluşturma, (2) strateji uygulama ve (3) strateji değerleme ve kontroldür. Strateji oluşturma evresi aynı zamanda stratejik planlama evresi olarak düşünülebilir. Stratejik planlama evresinde stratejistler 3 temel sorunun cevabı ararlar: (1) Neredeyiz? (2) Nereye ulaşmak istiyoruz? (3) Oraya nasıl ulaşabiliriz? Strateji oluşturma evresinde vizyon ve misyonun geliştirilmesi, dışsal ve içsel çevrenin analiz edilmesi, uzun dönemli amaçların belirlenmesi, strateji alternatiflerinin geliştirilmesi, değerlendirilmesi ve seçimi gerçekleştirilir. Strateji uygulama aşamasında, yıllık hedeflerin belirlenmesi, faaliyetlere yön verecek politikaların belirlenmesi, hedefler doğrultusunda çalışanları motive etmek ve faaliyetlerin yerine getirilmesi için gerekli kaynakların tahsis edilmesi gibi görevler gerçekleştirilir. Stratejik yönetim sürecinin son evresini strateji değerlendirme oluşturur. Strateji değerlendirme, seçilen stratejinin kurumun uzun vadeli hedefleri-ne hizmet edip etmediğini belirleme sürecidir. Değerlendirme süreci, diğer süreçlerde olduğu gibi kaynak gerektirdiği için hangi sıklıkta yapılacağı yani zamanlaması, işletmeden işletmeye farklılık gösterecektir.