İşletmeler için uzun vadeli başarının arkasında yatan en önemli unsurlardan birisi geleceğe doğru bilinçli yol almaktır. Stratejik niyet de bu bilincin somutlaşmış hallerinden birisidir. Bazı kaynaklar-da stratejik yönelim olarak kaynaklar-da adlandırılan strate-jik niyet; uzun dönemde rekabet üstünlüğü elde etmek amacıyla örgütü oluşturanların değerlerini, inançlarını, normlarını göz önünde tutarak, iş-letmenin işleri ve faaliyetlerini yönetirken temel alacağı temel perspektife, çerçeveye işaret eder. En öz haliyle stratejik niyet, işletmenin geleceğe na-sıl yürüyeceği ile ilgili niyetini ortaya koymasıdır.
Niyet ise örgütün geliştireceği vizyon, misyon, amaçlar ve hedefler gibi planlar ile ortaya konu-lur. Stratejik niyet, işletmelerin stratejik yönetim eylemleri için bir ön şart niteliği taşımakta olup oldukça önemlidir. Bu konuda yapılan çalışma-lar, işletmelerin sürekli ve hızlı bir şekilde değişim gösteren rekabet çevrelerine nasıl tepki gösterdiği üzerine yoğunlaşmaktadır.
Stratejik niyet, işletmelerin faaliyetlerini yü-rütme biçimleri için kılavuz niteliğindeki kalıp-lar veya bir işletmenin faaliyetlerini yönlendiren, etkileyen ve işletmenin hayatta kalmasını ve per-formansını sağlamaya yönelik davranışlar üreten ilkeler olarak tanımlanabilir. (Karakaya ve Gürel, 2015:98 içinde Hakala, 2015: 212). Başka bir ifadeyle stratejik niyet, işletmelerin temel ama-cı olan uzun vadede rekabet avantajı kazanmak ve bu avantajı sürdürebilmek için çalışanların inançlarını, değerlerini, normlarını temel alan ve işletmenin stratejik eylemleri için davranışların oluşturulmasına hizmet eden davranışsal eğilim-ler olarak tanımlanmaktadır (Day ve Wensley, 1983:80). Stratejik niyet, vizyon, misyon, değer-ler oluşturarak, ana amaç ve hedefdeğer-leri formüle ederek ve rekabet avantajını elde etmek için pro-sedür planını geliştirerek mevcut durumu tanım-layan ve gelecekte beklenen yolları belirleyen bir metodoloji olarak da tanımlanmaktadır.
Temizlikten sızdırmazlık ürünlerine, ev bakım ürünlerinden güzellik ürünlerine çok geniş bir ürün yelpazesine sahip küresel şirket olan Henkel, Web sitesinde stratejik çerçeve olarak adlandırdığı belgede stratejik niyetine ilişkin olarak şunları ifade etmek-tedir (https://www.henkel.com/company/strategy):
“Henkel’de geleceğimizi amacımız, vizyonu-muz, misyonumuz ve değerlerimiz üzerine ku-rulu olan uzun vadeli stratejik bir çerçeve ile şekillendiriyoruz.
Bilinçli bir büyüme odağına sahip bu çerçeve, Henkel olarak 2020’li yılları kazanmamıza yardımcı olacaktır. Bu, pazarlarımızı hızla bü-yütmek üzere üst düzey müşteri ve tüketici değeri yaratmak, sürdürülebilirlik konusundaki lider-liğimizi güçlendirmek ve personelimizin Hen-kel’deki çalışmaları ile profesyonel ve kişisel olarak gelişmelerini sağlamak anlamına gelir.
Stratejik çerçevemizin ana unsurları, güçlü bir işbirliği kültürü ve güçlendirilmiş personel tara-fından desteklenen başarılı bir portföy; yenilikçi-lik, sürdürülebilirlik ile dijital ve geleceğe hazır işletim modellerinde rekabetçi bir pozisyondur.”
Stratejik niyet, işletme performansının başarılı olması ve sürdürülebilirliği için oldukça önemlidir (Gatignon ve Xüerebh, 1997:80). Performans iç ve dış çevreyi iyi analiz etme ve uygun reaksiyonları geliştirmeyle doğru orantılıdır. Bu bağlamda stra-tejik niyet kavramı, yöneticilerin çevreyi algılama biçimlerini ve çevresel koşullara karşı geliştirdikleri tepkileri göstermektedir. Noble vd. (2002:26) işlet-menin stratejik niyetlerini üst düzey yöneticilerin inançlarının ve zihinsel modellerinin bir göstergesi olarak değerlendirmektedir.
Stratejik niyet, işletmenin stratejileri için yol göstericidir ancak uygulanacak stratejinin ne ola-cağına ya da içeriğine dair detay sunmaz. Bunun sebebi ise aynı amaca yönelik olarak farklı stratejik seçeneklerin ve yöneticiler arasında farklı bakış açı-sı ve yaklaşımların olmaaçı-sıdır.
İşletmenin stratejik yönetim modelinde önemli bir yer tutan stratejik niyet, çok boyutlu ve karma-şık yapısıyla büyük ölçekli davranış bileşenlerinin bir parçasıdır. Stratejik niyet çoğunlukla strate-jistlerin ve üst düzey işletme yöneticilerinin kişi-sel özelliklerini yansıttığından, bu yöneticiler işin gelecekteki yönünü tanımlamada önemli bir role sahiptir. Bu nedenle, şirketlerin üst düzey yöneti-cilerinin baskın özelliklerinin etkisi altında belir-lenen stratejik niyet, işletmenin başarısı için etki-li bir değişkendir. İşletmenin stratejik niyetlerini tanımlamak için stratejistler, işletmeyi etkileyen çeşitli faktörlerin yarattığı fırsatları ve tehditler ile işletmenin güçlü ve zayıf yönlerini sistematik bir şekilde analiz etmelidir. Stratejistler, işletmenin ge-lecekteki yönünü şekillendirmek için gerekli eğitsel ve analitik becerilere sahip olmalıdır (Karakaya ve Gürel, 2015:98 içinde Escriba-Esteve, Sanchez-Pe-inad ve Sanchez-PeSanchez-Pe-inado, 2009; Parnell, 2005)
Stratejik niyetin oluşturulması ve uygulanması aşağıdaki faaliyetlerden oluşur:
• örgüt için bir misyon yaratılması,
• örgütsel vizyonun tanımlanması,
• amaç ve hedeflerin belirlenmesi,
• kurumsal değerlerin geliştirilmesi,
Daha sonra,stratejik niyeti işletmenin tüm se-viyelerine iletmek, böylece bu amaca ulaşmak için stratejik planlar ve eylemler yapılabilmesinin önü-nü açmaktır.
Stratejik Niyet Unsurları Arasındaki Etkileşim
Stratejik niyet, bir örgütün geleceğe doğru bi-linçli ve sistematik adımlarla yürümesini garanti altına almayı amaçlar. O nedenle, stratejik niyeti oluşturan bileşenler arasında da uyum olması, bir-birini tamamlaması ve desteklemesi gerekir.
Stratejik Niyet: İşletmelerin faaliyetlerini yürütme biçimleri için kılavuz niteliğin-deki kalıplar veya bir işletmenin faaliyet-lerini yönlendiren, etkileyen ve işletmenin hayatta kalmasını ve performansını sağla-maya yönelik davranışlar üreten ilkeler.
Stratejik yönetim sürecinin başarılı bir şekilde işleyebilmesi için, stratejik niyet eylemlerinin en doğru şekilde belirlenmesi gerekmektedir.
Bu eylemler, yapılan işin tanımlanması, misyo-nun belirlenmesi, vizyomisyo-nun ortaya konulması, iş modelinin oluşturulması, amaçların, hedeflerin ve değerlerin belirlenmesi şeklinde sıralanabilir.
dikkat
Dünyanın en pratik, doğa dostu, sevimli, ekonomik ulaşım ve eğlenceli zaman geçirmenin bir yolu olan bisikleti pek çok insan sever. Bisiklet sürme işi otomatik hale geldiğinde, aslında farkında olmadan ileri gitmek ve dengede kalmak için birçok hareketi farkına varmadan büyük bir ustalıkla yerine getiririz.
Direksiyon yön verir, pedallar güç verir, tekerlekler ilerlemeyi sağlar ve bisiklet sürücüsü de dengeyi sağlar.
Gerektiğinde fren de devreye girerek bisikleti yavaşlatır ya da durdurur. İşte stratejik niyetin unsurları ara-sında da böyle bir etkileşim olması gereklidir.
Vizyonla gelecekte nerede olacağımızı tanımlarken, bunu nasıl yapacağımızı aslında misyon ile ortaya koymaktayız. Bu ikisi birbiriyle çelişmemelidir. 10 yıl içinde sağlık alanında tüm ülkeye ekonomik, etkili, ulaşılabilir sağlık hizmeti sunmak isteyen bir sağlık kurumu, misyonuna güzellik ürünleri üretme ve sat-mayı da eklerse burada bir sorun var demektir çünkü vizyonu böyle bir misyonu kapsamamaktadır. Bu durumda vizyonunu güncellemek zorundadır.
İş modeli, vizyon ve misyon bildirgesiyle şekillenmekte amaç ve hedefleri şekillendirmektedir. İşletme tarafından ortaya konulan amaçların da vizyon ve misyon ile çerçevelenmiş olması gerekir. Amaçlar, mis-yona uygun, vizmis-yona ulaştırıcı nitelikte belirlenmelidir. Benzer şekilde işletmenin hedeflerinin de amaçları gerçekleştirmek üzere kurgulanması gerekir. Değerler ise yukarıda değinilen ve işletme yönetimince kurgu-lanan unsurları hayata geçirirken yöneticiler ve çalışanların nasıl davranacağını şekillendirmektedir. Tablo 2.1, stratejik niyet bileşenlerin etkileşimini bir örnek üzerinde göstermektedir
Tablo 2.1 Stratejik Niyet Unsurlarının Birbiriyle Etkileşimi.
Kavram Kavramın Karşılığı Örnekler
Vizyon Arzu edilen gelecekteki durum 2030 yılına kadar gıda ürünlerimizden en az birini faaliyet gösterdiğimiz ülkelerindeki tüm tüketicilerin sofrasında görmek.
Misyon Paydaşların beklenti ve değerleriyle uyum halindeki temel maksat
Organik gıda üretimi yoluyla sağlıklı, mutlu ve zinde bir yaşama katkıda bulunmak.
İşletme Modeli Ürün, hizmet ve bilginin ilgili taraflar arasında nasıl aktığı
Tedarikçilerimiz olan çiftçiler ile yakın ilişkiler kurarak, onları bilgi ve teknoloji olanaklarımızla destekleyerek, uzun vadeli satın alma anlaşmaları yaparak elde ettiğimiz maliyet avantajını fiyatlarımıza yansıtarak yenilikçi ve ekonomik ürünleri, hızla pazara sunmak.
Amaç Maksadın genel ifadesi 2023 yılına kadar pazar payımızı yüzde 20 artırmak
Hedef Amacın (eğer mümkünse)
sayısallaştırılmış ve daha hassas bir ifadesi
2021 yılında pazar payımızı yüzde 7 arttırmak
Değerler • Stratejilerin ve faaliyetlerin etkinliğini değerlemek ve
• Gerektiğinde stratejiler ve faaliyetlerde değişiklik yapmak üzere eylem adımlarının izlenmesi
Müşterimizin bize karşı güvenini her zaman en üst düzeyde tutmak.
Ürünlerimiz hakkında daima şeffaf olmak.
Üreticilerimizle kazan-kazan prensibine dayalı uzun vadeli ilişkiler geliştirmek.