Lloyd ve Rakipleri

1880’li yıllarda Avusturya Lloyd Buharlı Kumpanyası belirli bir sistem üzere işleyen, oturmuş bir yapı haline gelmişti. Bu tarihten itibaren yönetiminde ve yayılım alanlarında radikal değişiklikler gözlenmez. Diğer kumpanyalarla ve seyrüsefer ettiği

177 A&P Records: History of the Austrian Lloyd. s. 4.

178 Sondhaus, Naval Policy of Austria-Hungary. s. 61.

179 A&P Records, Commercial No. 1 (1875), Reports from Her Majesty’s Consuls, on the Manufacture, Commerce etc. Of their Consular Districts, Part I, Londra-1876. s. 6

- 63 -

devletlerle olan ilişkileri de aynı şekilde istikrarlı bir çizgiye yerleşmiştir. Kumpanya 1885 yılı itibariyle Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ithalat ve ihracatında başat bir rol oynadığı Tablo 3’te görülmektedir. Çeşitli ülkelerden Avusturya-Macaristan’a gönderilen mallarla, Avusturya-Macaristan’dan aynı ülkelere gönderilen malların taşınmasında Avusturya Lloyd’un aldığı pay %75 dolaylarındaydı.

Tablo 3: Avusturya İthalat-İhracatında Lloyd Vapurlarının Payı (1881)¹⁸⁰

Aynı yıllarda Avusturya Lloyd’un rekabet halinde olduğu diğer ülke kumpanyalarıyla karşılaştırmasını yapmak da firmanın güçlü ve zayıf yanlarını göstermek, benzer amaçlarla kurulup, örtüşen hatlarda faaliyet halinde bulunan şirketler arasındaki yerini tespit etmek bakımından faydalı olacaktır. 1880’li yıllarda Lloyd’un Akdeniz sularındaki en mühim üç rakibi Fransız Messageries Maritim¹⁸¹, İtalyan Florio Rubattino ve Rus Odessa¹⁸² kumpanyalarıydı. 1885 yılı itibariyle bu dört buharlı kumpanyasının sermayelerine bakıldığında Lloyd’un Odessa Kumpanyası’yla aşağı yukarı aynı sermayeye sahip olduğunu, İtalyan ve Fransız kumpanyalarının ise bunların iki katı kadar sermayeye sahip olduklarını görmekteyiz. Fakat Odessa Kumpanyası muazzam bir ihtiyati sermayeye sahiptir. Bu da Lloyd’un sermaye

180 A&P Records: History of the Austrian Lloyd. s. 7.

181 Messageries Kumpanyası 1853 yılına dek Messageries Nationales ismiyle anılıyordu.

Fransa’da imparatorluğun ilanıyla adını Messageries Imperiales’e çevirdi. Bu isim de Fransa’da III. Cumhuriyet’in ilan edildiği 1871 yılında Messageries Maritimes olarak değiştirildi. Bkz. Paul Bois, Le Grand Siecle Des Messageries Maritimes, Cambre de Commerce et d’Industrie Marseille-Provence, Marsilya-1991. s. 19.

182 Pek çok farklı kaynakta bu isimle anılan firmanın tam adı Rus Ticaret ve Buharlı Nakliyat Kumpanyası’dır. (Русское общество пароходства и торговли)

Ülke Avusturya İthalat Avusturya İhracat Lloyd İthalat Lloyd İhracat

Venedik 1.662.800 1.182.100 1.606.000 1.125.200

Karadağ 10.100 24.100 5.300 17.500

Yunanistan 577.400 1.334.800 331.100 1.054.000

Rusya 527.400 162.200 441.500 110.700

Romanya 266.500 101.900 173.300 99.200

Bulgaristan 33.800 97.000 13.700 96.400

Türkiye 1.852.200 3.265.600 1.187.700 2.716.300

Mısır 1.084.700 946.400 1.052.000 814.800

Doğu Hindistan 3.535.600 411.400 2.581.500 348.800

Çin 30.300 56.000 30.300 42.600

Kızıldeniz 400 2.500 400 1.100

Toplam 9.581.200 7.584.000 7.422.800 6.426.600

- 64 -

bakımından her üç kumpanyanın da yaklaşık bir milyon sterlin gerisinde olduğunu ifade eder. Sermaye konusunda değerlendirme yapılırken Lloyd ve Odessa kumpanyalarının devletleri tarafından en düşük seviyede sübvanse edildiklerini eklemek gerekir. Analiz yapılırken gözden kaçırılmaması gereken bir diğer husus ise liberal şartlarda kurulan, kuruluş sermayesinde devlet finansı bulunmayan tek kumpanyanın Lloyd olduğudur.

Tablo 4: Lloyd Çağdaş Üç Kumpanyanın Sermayeleri¹⁸³

Dört kumpanyanın filolarının birbirleriyle karşılaştırdığımızda Lloyd’un beygir gücü başına harcanan parada en verimli kurum olduğunu görüyoruz. Ton başına harcanan parada ise Odessa Kumpanyası’nın en düşük ücreti ödediğini görüyoruz. Fakat Rus filosu daha ziyade nehir gemilerinden oluşmaktaydı. Rusya nehirlerinde rekabetle karşılaşmadan seyrüsefer eden bu kumpanya buharlıları süratle hareket etmek ihtiyacı hissetmediklerinden daha düşük beygirli buhar makineleriyle yüksek tonlar taşımaktaydılar. Bu yüzden ton başına harcadıkları meblağ, denizler söz konusu olduğunda yanıltıcı bir değer olabilir. Kumpanyaların filolarına harcadıkları paraya baktığımızda Lloyd’un aşağı yukarı aynı evsafta olduğu İtalyan ve Fransız buharlılarına göre yarı yarıya daha ucuz buharlı elde etmiş olduğunu görürüz.

Lloyd’u bu derece ucuza buharlı mal edebilmesinin altında yatan sebep hizmete açtığı tersane ve son zamanlarda buhar makinesi de imal etmeye başlamış olan Trieste firması Stabilimento Tecnico’nun varlıkları olsa gerektir. Tersane, Lloyd’un

183 A&P Records: History of the Austrian Lloyd. s. 8.

Kumpanya Sermaye İhtiyati

Sermaye

Toplam İhtiyati Sermayenin

Sermayeye Oranı

Lloyd 1.260.000 153.465 1.413.465 12.179

Florio&Rubattino 2.500.000 184.138 2.684.138 7.365

Messageries Maritim 3.000.000 255.717 3.255.717 8.523

Odessa 1.250.000 985.656 2.235.656 78.852

- 65 -

tüm ihtiyacını karşılamaya yeterli olmasa bile İngiltere’ye bağımlılığı azaltarak firmanın daha ucuza buharlı üretebilmesini sağlamıştır.

Tablo 5: Dört Kumpanyanın Filolarının Karşılaştırması¹⁸⁴

Son olarak üç farklı tabloda bu dört kumpanyanın bir yıllık gelir ve giderlerini karşılaştırmak Lloyd’un işleyişi üzerine en net bilgileri verecektir:

Tablo 6: Dört Kumpanyanın Sübvansiyon Dâhil Gelirleri¹⁸⁵

Lloyd Florio&Rubattino Messageries Maritim

Odessa

1885 yılı gelirleri 1.291.300 1.819.886 2.537.335 955.748

Mil başına (gelir) 14 s. 9d. 15 s. 11d. 1 l. 3 s. 2d. 16 s. 3 d.

Toplam giderleri 1.143.502 1.620.714 2.347.416 763.050

Mil başına (gider) 13 s. 14 s. 2 d. 1 s. 1s. 5d. 13 s

Yukarıdaki tablo, devletlerden alınan sübvansiyonları da içerdiği için, kumpanyaların safi ticarî birer girişim olarak ne kadar başarılı ya da başarısız olduklarını açık etmekten uzaktır. 1885 yılında Lloyd 139.961 sterlin, Rubattino 349.377 sterlin, Odessa 77.522 sterlin ve Messageries Maritim ise 650.100 sterlin sübvansiyon almışlardı. Salt nakliyattan elde edilen gelirlerin esas alındığı bir tabloda Messageries Maritim’in zararına çalıştığını, Florio&Rubattino’nun ise buharlılarını

184 A&P Records: History of the Austrian Lloyd. s. 9.

185 A&P Records: History of the Austrian Lloyd. s. 9.

Lloyd Florio&Rubattino Messageries Odessa

Buharlı sayısı 84 105 58 85

Toplam tonaj 119.787 91.589 151.151 87.250

Buharlı başına

ortalama tonaj 1.426,03 872,28 2.606,06 1.026,47

Toplam

- 66 -

çok düşük bir kâr marjıyla işlettiğini görebiliriz. Lloyd ve Odessa kumpanyalarının ise belirli bir kâr oranı yakaladıkları söylenebilir.

Tablo 7: Dört Kumpanyanın Sübvansiyon Hariç Gelirleri¹⁸⁶

Son bir veri olarak kumpanyaların giderlerini toplam tonaj ve beygir gücüyle eşleştirdiğimizde Lloyd’un diğer kumpanyalar arasında giderleri en düşük kurum olduğu ortaya çıkarmaktadır.

Tablo 8: Dört Kumpanyanın Ton ve Beygir Gücü Başına Giderleri¹⁸⁷

Lloyd Florio&Rubattino Messageries Maritim

Odessa Ton başına

(gider)

7 l. 18s. 13 l. 19s. 3d. 13 l. 18s. 9d. 7 l. 17s. 1d.

Beygir başı (gider)

42 l. 16s. 1d. 44 l. 0s. 3d. 86l. 15s. 4d. 77l. 3s. 11d.