XVII. yüzyıl sonlarında İngiliz denizcileri, tüccarları ve gemi sahipleri Londra’nın Tower caddesindeki Lloyd Kahvesi’ni uğrak yeri hâline getirmişlerdi. Onları bu kahveye gitmeye iten sebep ne servis edilen yiyecek ve içeceklerin lezzeti ne de fiyatların ucuzluğuydu. Edward Lloyd’un kahvesi denizciler için hayatî önemde bilgilerin aktarıldığı bir mekândı. Güvenli rotalar, çeşitli gemilerin sıhhati ya da kaptan ve tayfalarının yetenekleri, hangi limanlarda hangi ürünlerin bulunduğu ya da satılabileceği gibi bilgiler bu kahveyi denizciler açısından vazgeçilmez bir mekân kılmaktaydı. Zira gemi sahipleri ve tüccarlar bu bilgileri kullanarak mallarını ve kendilerini sefer yapacakları limana en güvenli şekilde ulaştıracak rotayı ve bu rotayı yine sorunsuzca aşacak gemiyi belirliyorlardı. Öte yandan sigortacılar da poliçelerindeki oranları bu bilgilere dayalı olarak belirlerlerdi. Lloyd kahvesinde toplanan bir miktar girişimci XVIII. yüzyılın sonlarına doğru burada biriken bilgiyi ticari bir değer haline getirmek amacıyla Lloyd’s of London’ı kurdular. Böylece esasında bir soyadı olan Lloyd, denizcilik bilgisini, gemilerin tasnifini ve deniz sigortacılığını bünyesinde barındıran bir kavram olma yoluna gitti. Çeşitli ülkelerde aynı işlerle uğraşan farklı kurumlar isimleri içinde “Lloyd” kelimesini kullanır oldular.
Lloyd’s of London bünyesinde olmamakla beraber, yine denizcilik alanında Lloyd adı altında gerçekleştirilen diğer bir faaliyet de gemilerin detaylı kaydının tutulmasıydı.
“Lloyd’s Register of Ships” başlığıyla yayınlanan ilk listenin tarihi 1764’tür. Bu liste çeşitli limanlara kayıtlı gemilerin temel özelliklerini tanımlıyor, denize elverişli olup olmadıklarını belirtiyordu. Böyle bir liste tüccarlar ve sigortacılar için oldukça yol
- 10 -
göstericiydi. Devam eden yıllarda her ülke kendine ait Lloyd listeleri yayınlama yoluna giderek gemicilik sektöründe her yıl güncellenen bir veritabanı oluşturdu.
Lloyd kaydına sahip olmak deniz taşıtlarının denize elverişliliğinin derecesini gösterir hale geldi20. Orijinal Lloyd Register, günümüzde pek çok branşta kalite sertifikaları veren bir kuruluş hüviyetindedir. Pek çok ülkenin de kendine ait
“Lloyd”ları oluşmuştur21.
Lloyd yapısı, ülkelerde birer devlet girişimi olarak değil, özel girişimler şeklinde teşekkül etmiştir. Genellikle denizcilikle ve deniz sigortasıyla uğraşan birey ya da kurumların ortaklaşa oluşturdukları bir bilgi ağı ve bu bilgilerin; tüccar, gemici ve sigortacılara satışı şeklinde hizmet vermiştir. Bu şekilde kurulan şirketler liman kentlerinde birer ajan istihdam ederek bilgilerin merkeze akmasını sağlamışlardır.
Bu bilgileri ise bir abonelik sistemi çerçevesinde müşterilerine pazarlamışlardır22. Tezimizin konusunu teşkil eden Avusturya Lloyd Kumpanyası da benzer bir şekilde kurulmuş ve faaliyet göstermiştir23. Fakat şirket kısa sürede faaliyet alanını genişleterek, bir de buharlı bölümü açmış ve başta doğu limanları olmak üzere vapur işletmeye başlamıştır.
1833 yılının başlarında Trieste’de bir araya gelen irili ufaklı yedi sigorta şirketinin sahiplerinin girişimiyle Lloyd Austriaco adı altında bir sigorta şirketi vücuda
20 Mişon Efendi, Hukuk-ı Ticâriye-yi Bahriye, Kanaat Matb., İstanbul-1330 [1911-12]. S.
176-178.
21 Örneğin Türk Lloydu’nun kuruluş tarihi 1962’dir. Bkz. “Lloyd”, Denizin Sesi, No: 55, 1986. s. 11. [ss. 10-12].
22 Lloyd gemi sicili listeleri (Lloyd’s Register of Shipping) ve Lloyd’s Coffee House üzerine geniş bir kaynakça mevcuttur: George Blake, Lloyd’s Register of Shipping 1760-1960, Virginia State University Press, Washington-1960; Charles Wright, Charles Ernest Fayle, A History of Lloyd’s From the Founding of Lloyd’s Coffee House to the Present Day, Macmillan and Company Pub., 1928.
23 Friedrich von Raumer, Italy and the Italians, Henry Colburn Yay., Londra-1840. C. I, s.
55.
- 11 -
getirildi24. Şirket 1824’te Trieste’de benzer amaçlarla kurulmuş olan Deputizione de le Compagnie di Sicurta’nın yerine geçmeyi hedefliyordu25. Zira bu şirketin görevini hakkıyla yerine getirebildiğini söyleyebilmek mümkün değildi. Onların sağladıklarından daha düzenli ve daha doğru bilgiler sağlanabilirse Compagnie di Sicurta’nın müşterileri ele geçirilebilirdi. Ancak bunun için sadece denizcilerden elde edilen bilgilere güvenilemezdi. Yabancı pazarların durumu, genel gemicilik istihbaratı ve gerçekleşen tüm kazalara ait bilgiler güncel bir şekilde Trieste limanına ulaştırılmalıydı. Bunun için de önemli limanlarda maaşlı ajanlar çalıştırılması elzemdi. Lloyd Austriaco’nun kurucuları bu şekilde fark yaratacaklarını hesap ediyorlardı. Verecekleri bu hizmet karşılığında sigorta şirketlerinden toplam sermayelerinin her bin florini için iki florin, Trieste tüccarlarından yıllık otuz florin ve bağımsız Avusturya vatandaşlarından elli florin talep ediyorlardı26.
Temellerinin nasıl atıldığını yukarıda özetlemeye çalıştığımız Lloyd Austriaco şirketi kısa sürede kuruluş amaçlarını gerçekleştirerek kazançlı bir girişim olduğunu ispatladı. Şirket yöneticileri geçirdikleri üç yıllık süreç içerisinde Avusturya ve Trieste’nin bir başka eksikliğini tespit ederek bu alanda yatırım yapmayı tasarladılar.
XIX. yüzyılın başlarında deniz araçlarına uygulanan buhar makinesi belirli aşama kaydetmiş ve gelişmiş ülkeler filolarını buharlılarla takviye etmeye başlamışlardı.
Avusturya ise bu alanda tatminkâr adımlar atmamıştı. Ayrıca 1719’dan beri serbest liman olan Trieste, XIX. yüzyıl başlarından itibaren Monarşi’nin ticari denizciliğinde önemli yer edinmeye başlamıştı27.
24 20 Nisan 1833 tarihini taşıyan kuruluş bildirgesine göre bu yedi ortak: Ang. Giannichesi, Marco Parente, C. L. Bruck, G. G. Sartorio, G. B. Silverio, G. Padovani ve Cesare Cassis Faraone’den oluşuyordu. Bkz. Stefani, Giuseppe, Bruno Astori, İl Lloyd Triestino:
Contributo Alla Storia İtaliana della Navigazione Marittima, Verona-1938, s. 17.
25 Ronald E. Coons, Steamships, Statesmen and Bureaucrats: Austrian Policy Towards the Steam Navigation Company of the Austrian Lloyd 1836-1848, Franz Steiner Verlag GMBH, Wiesbaden-1975. s. 5.
26 Coons, Steamships, Statesmen and Bureaucrats, s. 5-6.
27 Leonard Unger, “The Economy of the Free Territory of Trieste”, Geographical Review, Vol. 37, No. 4 (Ekim – 1947), s. 590 ve Coons, Steamships, Statesmen and Bureaucrats, s. 4.
- 12 -