fiaban KÜÇÜK Maliye Müfettifli G‹R‹fi
E
konomik ömrünü doldurma veya herhangi bir kaza, yanma, tahrip edilme ve benzeri durumlar nedeniyle hurdaya ayr›lan araçlarla ilgili motorlu tafl›tlar vergisi (Yaz›m›zda MTV olarak k›salt›lacakt›r.) uygulamas› bu yaz›m›z›n konusunu oluflturacakt›r. Yaz›m›zda ayr›ca hurdaya ay›rma iflleminin önceden bafllat›lmas›na ra¤men çeflitli nedenlerle müteakip alt› ayl›k döneme sarkmas› durumunda sicilden silme iflleminin yap›ld›¤› döneme iliflkin ödenen MTV’nin sahip olunmayan bir servet üzerinden al›nd›¤› hususu üzerinde durula-cakt›r.MOTORLU TAfiITLAR VERG‹S‹N‹N N‹TEL‹⁄‹
Türk Vergi Sisteminde servetten al›nan vergilerin üçüncü örne¤ini MTV olufl-turmaktad›r.1Bu vergi veraset ve intikal vergisinin aksine, malvarl›¤›na girebi-len tüm de¤erleri de¤il, bunlardan sadece motorlu tafl›tlar› yükümgirebi-lendirdi¤inden, kapsam bak›m›ndan bir özel servet vergisi olarak nitelenir. “Türk vergi siste-minde vergileri, konu ittihaz edilen iktisadi unsura göre tasnif etti¤imizde, üze-rinde durdu¤umuz bu verginin de yükümlendirdi¤i kaynak itibariyle (bir servet unsuru olan motorlu araçlar) bir servet vergisi kimli¤i a¤›r basacakt›r.2 5277 say›l› 2005 Mali Y›l› Bütçe Kanununa3 ekli B Cetveline göre MTV, 01.4.7.02 kodlu “Mal Kullan›m› ya da Kullan›m ‹zni veya Faaliyette Bulunma ‹zninden Al›nan Vergiler” olarak tasnif edilmifltir. 2005 y›l›nda MTV gelir tahmini 2.170.000.000-YTL’dir. Toplam vergi gelir tahmini ise 118.950.000.000-YTL’dir. Bu durumda MTV gelirinin toplam vergi gelirleri içindeki pay›n›n
% 1,824 olmas› beklenmektedir.
1 Servetten al›nan vergilerin ilki emlak vergisi, ikincisi ise veraset ve intikal vergisidir.
2 Mualla ÖNCEL, Ahmet KUMRULU, Nami ÇA⁄AN, Vergi Hukuku, Ankara, 2003, Turhan Kitabevi 10.
Bask›, sh. 391
3 31.12.2004 gün ve mükerrer 25687 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanm›flt›r.
5035 say›l› Kanunla 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun 51 inci maddesi de¤ifltirilerek gecikme zamm›n›n günlük olarak hesaplanmas› sistemine geçilmifltir.
Görüldü¤ü üzere MTV, sahip olunan bir servet unsurunu vergilendirmekte-dir. Bu vergi takvim y›l›n›n alt›flar ayl›k dönemleri itibariyle ödenir.
MTV; motorlu tafl›tlar alt› ayl›k vergi-lendirme döneminin son günü de tescil edilse, alt› ayl›k dönemin ilk günü sicilden de silinse tam olarak öden-mekte ve k›st dönem esas› uygulanma-maktad›r. Bu anlamda MTV belli bir zaman periyodunda sahip olunan bir serveti bir anda vergilemektedir.
Gecikme zamm›n›n dahi günlük olarak hesapland›¤› günümüzde MTV’nin de en az›ndan ayl›k olarak hesaplan›p alt›
ayl›k dönemler sonunda tahakkuk etti-rilmesinin sa¤lanmas› vergide adalet prensibine daha uygun olacakt›r.4 197 say›l› MTV Kanununun5 yedinci maddesine göre MTV mükellefiyeti motorlu tafl›tlar›n trafik, liman veya belediye sicili ile Ulaflt›rma Bakanl›¤›
taraf›ndan tutulan sivil hava vas›talar›
siciline kay›t ve tescili ile bafllar. fiu kadar ki, mükellefiyet; takvim y›l›n›n ilk alt› ay› içinde yeni kay›t ve tescil edilen tafl›tlarda kay›t ve tescilin yap›ld›¤› takvim y›l› bafl›ndan; son alt›
ay› içinde yeni kay›t ve tescil edilen tafl›tlarda ise, son alt› ayl›k dönemin bafl›ndan itibaren, kay›t ve tescilli olup da devir ve temlik sebebiyle kay›t ve tescil yap›lan tafl›tlarda de¤ifliklik, tak-vim y›l›n›n ilk alt› ay›nda yap›lm›fl ise takip eden son alt› ayl›k dönemin bafl›ndan; son alt› ay›nda yap›lm›fl ise takip eden takvim y›l› bafl›ndan itiba-ren dikkate al›n›r.
Motorlu tafl›tlar›n trafik, liman veya belediye sicili ile Ulaflt›rma Bakanl›¤›
taraf›ndan tutulan sivil hava vas›talar›
siciline ait kay›tlar›n›n silinmesi halin-de, silinme takvim y›l›n›n ilk alt› ay›
içinde yap›lm›fl ise ikinci alt› ayl›k dönemin bafl›ndan, ikinci alt› ayl›k dönem içinde yap›lm›flsa takip eden takvim y›l› bafl›ndan itibaren mükelle-fiyet sona erer.
MTV, tafl›tlar›n kay›t ve tescilinin yap›ld›¤› yerin vergi dairesi taraf›ndan her y›l Ocak ay›n›n bafl›nda y›ll›k ola-rak tahakkuk ettirilmifl say›l›r. fiu kadarki, y›l içinde an›lan Kanunun 10 ve 11 inci maddeleri gere¤ince, vergi miktarlar›nda bir de¤ifliklik olmas›
halinde, bu de¤iflikli¤e göre ödenecek vergi; de¤ifliklik, takvim y›l›n›n ilk alt›
ay›nda yap›lm›fl ise takip eden son alt›
ayl›k dönemin bafl›nda, son alt› ay›nda yap›lm›fl ise takip eden takvim y›l›
bafl›nda tahakkuk ettirilmifl say›l›r.
MTV her y›l Ocak ve Temmuz aylar›nda iki eflit taksitte ödenir. Tak-vim y›l›n›n ilk alt› ay›nda, tafl›t›n bün-yesinde bir de¤ifliklik olmas› veya ver-ginin art›r›lmas› veya azalt›lmas› halin-de ikinci taksit, yeni duruma göre öhalin-denir.
MOTORLU TAfiITLARIN
TRAF‹KTEN ÇEK‹LMES‹ ‹fiLEM‹
2918 say›l› Karayollar› Trafik Kanunu-nun6 20 nci maddesine göre araç sahipleri tescili zorunlu ve ilk tescili yap›lacak olan araçlar›n sat›n alma
4 Kanun 18.02.1963 tarihinde kabul edilmifl ve 23.02.1963 tarih ve 11342 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir.
5 Kanun 18.10.1983 gün ve 18195 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir.
6 Yönetmelik 18.07.1997 gün ve mükerrer 23053 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir.
veya gümrükten çekme tarihinden iti-baren üç ay içinde tescili için, hurdaya ç›kar›lma halinde ç›kar›l›fl tarihinden itibaren 1 ay içinde tescilin silinmesi için; yaz›l› olarak ilgili tescil kuruluflu-na baflvurmak zorundad›rlar.
Karayollar› Trafik Yönetmeli¤inin7 29 uncu maddesinin B-a f›kras›na göre araç sahipleri araçlar›n› hurdaya ç›karma halinde hurdaya ç›kar›l›fl tari-hinden itibaren 1 ay içinde yetkili tes-cil kurulufluna testes-cilin silinmesi için gerekli bilgi ve belgelerle yaz›l› olarak müracaat etmek zorundad›rlar. Hurda-ya ç›kar›lan araçlar›n "hurdaHurda-ya ç›kar›l-m›flt›r" damgas› vurularak sahiplerine verilen tescil belgeleri araçlar›n hurda olarak sat›fllar›nda sahiplik belgesi ola-rak kullan›l›r.
Yönetmeli¤in 39 uncu maddesine göre ekonomik ömrünü doldurma veya her-hangi bir kaza, yanma, tahrip edilme ve benzeri durumlar dolay›s›yla kul-lan›lamaz hale gelen araçlar ve devir veya nakil ile hurdaya ay›rma ifllemi bir arada yap›lacak araçlarda, sahiple-rinin dilekçe ile iste¤i üzerine, muaye-neye tabi tutulmadan motorlu araçlar hurdaya ayr›labilir.
Bunlar›n kay›tlar›na ve tescil belgeleri-ne "hurdaya ç›kar›lm›flt›r" damgas›
vurularak kay›t konulur ve tescil belge-si sahiplerine verilir. Trafik belgebelge-si ile tescil plakalar› geri al›narak iptal edilir.
Hurdaya ayr›lm›fl olan tafl›tlar, onar›mla yenilenseler bile tescil
edile-mezler. Ancak, kullan›labilir durumda-ki motoru ve di¤er parçalar›, baflka araçlarda kullan›labilir. Araçlar›n› tra-fikten çekmek isteyenler hakk›nda afla¤›daki esas ve usuller uygulan›r.
Müracaat, ilgili tescil kurulufluna, araç sahipleri veya ad›na yetki belgesi olan kiflilerin bir dilekçeyle müracaat› ile yap›l›r.
Müracaat s›ras›nda dilekçeye, vergi ile ilifli¤i kesildi¤ine dair bilgi ve belgeler ile tescil belgesi, trafik belgesi ve tescil plakalar› eklenir.
Tescil kuruluflundaki tescile esas müracaat formunun, tescil belgesinin ve tescil defterinin ilgili bölümüne
"trafikten çekilmifltir" kayd› konularak, tescil belgesi araç sahibine iade edilir.
Trafik belgesi ve tescil plakas› geri al›narak iptal edilir ve trafikten çekme ifllemi tamamlan›r.
Trafikten çekme ifllemi tamamlanan arac›n tescili silinir ve tescilinin silin-di¤i ilgili vergi dairesine bildirilir.
TRAF‹KTEN ÇEK‹LEN ARAÇ-LARIN MOTORLU TAfiITLAR VERG‹S‹
Karayollar› Trafik Yönetmeli¤inde 05.07.2003 tarihinde yap›lan de¤iflik-likler sonucunda çal›nan ve trafikten çekilen araç sahiplerinin MTV mükel-lefiyeti ile ilgili hususlar 1 seri numa-ral› MTV Sirküleri ile izah edilmifltir.8 Karayollar› Trafik Yönetmeli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair
Yönet-7 Bu bent 05.0Yönet-7.2003 gün ve 25159 say›l› Resmi Gazetede yay›mlanan Yönetmelik ile eklenmifltir.
8 Sirküler 28.06.2004 tarihlidir.
meli¤in ikinci maddesi ile Kara Yollar›
Trafik Yönetmeli¤inin “Araçlar›n Tra-fikten Çekilmesi ve TraTra-fikten Çekilen Araçlar›n Yeniden Trafi¤e Ç›kar›lma-lar›” bölüm bafll›kl› 41 inci maddesinin (a) bendine “Trafikten çekme ifllemi tamamlanan arac›n tescili silinir ve tes-cilinin silindi¤i ilgili vergi dairesine bildirilir.” hükmünün yer ald›¤› (5) numaral› alt bent eklenmifltir.
Araçlar›n› trafikten çekmek isteyenler ile trafikten çekilen araçlar›n› yeniden trafi¤e ç›karmak isteyen mükellefler ile ilgili MTV uygulamas› Kara Yollar›
Trafik Yönetmeli¤inde yap›lan yeni düzenlemeye göre flu flekilde olacakt›r:
Karayollar› Trafik Yönetmeli¤inde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair Yönet-meli¤in yürürlü¤e girdi¤i 05.07.2003 tarihinden itibaren trafikten çekme bel-gesi al›nan araçlar›n tescil kay›tlar›n›n silinmesi ve tescil kay›tlar›n›n
silindi-¤inin trafik tescil kurulufllar›nca ilgili vergi dairelerine bildirilmesi halinde;
tescil kayd›n›n silindi¤i tarihi takip eden dönemin bafl›ndan itibaren MTV Kanununun 8 inci maddesi hükmü gere¤ince, bu araçlardan dolay› MTV mükellefiyeti bulunan kiflilerin mükel-lefiyetleri sona erdirilecektir. Trafikten çekme belgesine sahip olan araçlar›n yeniden trafi¤e ç›kar›lmas› halinde ise bu araçlar›n tescil kayd›n›n yap›ld›¤›n›n trafik tescil kuruluflu taraf›ndan ilgili vergi dairesine bildiril-mesi halinde; tescil kayd›n›n yap›ld›¤›
tarihten itibaren MTV mükellefiyeti yeniden bafllat›lacakt›r. Mükellefiyetin sona erdi¤i tarih ile mükellefiyetin bafl-lad›¤› tarih aras›nda geçen dönemler için MTV tahakkuku yap›lmayacakt›r.
DE⁄ERLEND‹RME VE SONUÇ Daha önce ifade etti¤imiz gibi MTV sahip olunan bir servet üzerinden al›nan bir vergidir. MTV, takvim y›l›n›n alt›flar ayl›k dönemleri itibariy-le -tescil veya sicilden silme iflitibariy-leminin ne zaman yap›ld›¤› göz önünde tutul-madan- tam olarak al›nan bir vergidir.
Bu anlamda 30.06.2004 ya da 31.12.2004 tarihinde tescil edilen motorlu tafl›t için de verginin dönem taksiti tam olarak tahakkuk ettirilmek-tedir. Keza 01.01.2005 ya da 01.07.2005 tarihinde sicilden silinen araç için de 2005 takvim y›l› MTV dönem taksitinin ödenmesi gerekmek-tedir.
Biz bu yaz›m›zda ekonomik ömrünü doldurma, herhangi bir kaza, yanma, tahrip edilme ve benzeri durumlar nedeniyle hurdaya ayr›lan araçlarla ilgili MTV uygulamas›n› izah etmeye çal›flt›k. Hurdaya ay›rma iflleminin tak-vim y›l›n›n alt›flar ayl›k dönemleri iti-bariyle, ayn› dönemde bafllay›p bitme-si durumunda yaln›zca o döneme ilifl-kin verginin ödenmesine ra¤men bu ifllemin vergilendirme dönemlerinden birinde bafllay›p çeflitli sebeplerle di¤er döneme sarkmas› durumunda mükellef asl›nda o dönem içinde sahip olmad›¤›
bir servet unsuru için özel bir servet unsuru olan MTV sini ödemektedir.
Bizim kiflisel görüflümüze göre özellik-le trafik kazas›, yanma, tahrip edilme ya da çal›nma gibi nedenlerle kiflisel mamelekten ayr›lan motorlu tafl›tlarda sicilden silme ifllemi di¤er alt› ayl›k döneme sarksa da kaza, yanma, tahrip edilme ya da çal›nmaya iliflkin tanzim
edilen tutanak tarihi esas al›narak MTV al›nmas› vergide adalet prensibi-ne daha uygun olacakt›r.
Bu uygulama, özellikle trafik kazas›, arac›n yanmas›, tahrip edilmesi ya da çal›nmas› gibi nedenlerle zaten maddi anlamda zor duruma düflen mükellefler aç›s›ndan hakkaniyete daha uygun bir
çözüm yolu olacakt›r. Çünkü hurdaya ay›rma iflleminin yap›labilmesi için vergi dairesinden ilifliksiz belgesi al›nmas› gerekmekte ve bu belge ancak o dönemin taksitinin de ödenmesi durumunda verilmektedir. Sonuç ola-rak o vergilendirme döneminde sahip olunmayan bir servet unsuru için MTV ödenmesi gerekmektedir.