Bilginin Artan Önemi Ve Entelektüel Sermayenin Do¤uflu

Günümüzde de¤iflimi baflkalar›ndan önce yakalayabilmenin önemi gözard› edi-lemeyecek kadar büyüktür. Bu ise ancak bilgiye, bilgi kayna¤›na sahip olmakla sa¤lanabilir.

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiflin yafland›¤› günümüzde bilgi de di¤er

üretim faktörleriyle üretime sokularak, stratejik bir rekabet faktörü olarak kul-lan›lmaktad›r. Peter Drucker'a göre, kiflisel bilgisayarlar arac›l›¤›yla bilgi iflleme ve bu bilginin analizinin yap›lmas›, ondokuzuncu yüzy›l›n sonu ve yirminci yüzy›l›n bafl›nda baflka alanlarda yaflanan di¤er de¤iflimler kadar önemli ve köklü bir de¤iflimdir. ¹ Drucker 20. yüzy›l›n ortalar›na kadar kolay ulafl›labilir üretim faktörleri ola-rak büyük önem tafl›yan, emek, serma-ye ve do¤al kaynaklar›n art›k olmalar›

ikinci planda kald›klar›n›, bununla bir-likte bilginin günümüzde tek anlaml›

kaynak (üretim faktörü) oldu¤unu ifade etmektedir.² Nonaka ise, “kesin olan tek fleyin belirsizlik oldu¤u bir ekonomide sürekli rekabet üstünlü¤ü-nün tek güvenilir kayna¤› bilgidir”

demektedir.³ Steward, “Bilgi; üretti¤i-miz, yapt›¤›m›z, satt›¤›m›z ve sat›n ald›¤›m›z fleylerin as›l bilefleni haline gelmifl bulunuyor” ifadesiyle bilginin önemini vurgulamaktad›r.⁴Alvin Toff-ler “Üçüncü Dalga” isimli eserinde toplumsal geliflmeleri aç›klarken üçün-cü dalgan›n en önemli özelli¤ini; bilgi-nin tüm alanlarda kullan›lmas› ve bil-gisayarlar›n ve iletiflim sistemlerinin

bir enformasyon devrimi yaratmas›

fleklinde ifade etmektedir.⁵ Bilginin sürekli yenilenmesi ve yeni bilgilerin devrim niteli¤inde de¤iflimler yarata-cak özelliklere sahip olmas› ö¤renme-nin sürekli bir süreç haline getirilmesi-ni zorunlu k›lmaktad›r.

Bilginin üretimin as›l bilefleni haline gelmesi, bilgi yönetimini de iflletmele-rin as›l görevi haline getirmifltir.

Vas›fs›z iflgücü, sermaye ve do¤al kay-naklar fleklindeki bütün girdiler için azalan verim kanunu ifllerli¤ini göste-rirken, bilgi bir girdi olarak üretimde daha yo¤un bir flekilde kullan›ld›¤› tak-tirde verimlilik artan bir seyir içinde geliflme gösterecektir. Günlük mal ve hizmetlerin de¤erinin kayna¤›n› bilgi oluflturmaktad›r.⁶

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiflle birlikte iflletme çevresinde yaflanan h›zl› de¤iflim ve bu de¤iflimin iflletmeler üzerindeki büyük etkisi yöneticileri yeni yönetim ilkeleri bul-maya ve uygulabul-maya zorunlu k›lm›flt›r.

De¤iflimi yaratan pek çok unsur içinde en önemlisi insan kaynaklar›d›r. ‹nsan unsuru, faaliyetleri ve nihai ç›kt›y›

belirleyen d›fl müflteriler ve üretimi gerçeklefltiren, onu sürekli gelifltiren

1 Peter Drucker, F›rt›nal› Dönemlerde Yönetim, Çev: Bülent Toksöz, ‹nk›lap Kitabevi, Yönetim Dizisi,

‹stanbul, 1998, s.65.

2 Peter F. Drucker, Kapitalist Ötesi Toplum, Çev: Belk›s Çorakç›, ‹nk›lap Kitabevi, Yönetim Dizisi, ‹stan-bul, 1994, s.70.

3 Ikujiro Nonaka, “Bilgi Yaratan fiirket”, Bilgi Yönetimi, Çev: Gündüz Bulut, Mess Yay›nlar›, Yay›n No:293, ‹stanbul, 1999, s.30.

4 Thomas A. Steward, Entelektüel Sermaye, Çev: Nurettin Elhüseyni, Mess Yay›nlar›, ‹stanbul, 1997, s.13.

5 Alvin Toffler, Üçüncü Dalga, Çev: Ali Seden, 3. Bask›, Alt›n Kitaplar Yay›nevi, ‹stanbul, 1999, s.35-38.

6 R›za Kandiller, “‹ktisadi Faaliyetlerde Bilginin De¤eri ve Önemi”, http://www.foreigntrade.gov.tr /ead/DTDERGI/nisan2000/ktsad.htm 13.12.2002, s.1-2.

olarak odak noktas›na oturmufltur.

‹nsan iflletme içinde bilgi toplama ve iflleme kapasitesine sahip, yarat›c›l›¤›

ortaya ç›kartabilecek olan yegane unsurdur. ‹flletme yönetimi alan›nda çal›flmalar› büyük ilgi toplayan Peter Drucker'a göre; “bütün iflletmelerde müflteri iliflkileri yaratan iki temel fonksiyon vard›r: Pazarlama ve yarat›c›l›k.”⁷

Kjell Nordströn’ye göre; bugün art›k birkaç hafta içinde taklit edilemeyen hiçbir ürün, hizmet veya teknoloji kal-mam›flt›r. Bu nedenle h›zl› hareket ede-cek birimler oluflturmak gerekmekte-dir. Zaman ve yetenek iflletmelerin rekabet avantaj› yaratmadaki en önem-li unsurlar› haönem-line gelmifltir.⁸Bu unsur-lar› kullanacak olan ise insan kayna¤›

ve bunun ötesinde insan›n sahip

oldu-¤u bilgidir.

1494’de ‹talyan din adam› Luca Pacio-li’nin gelifltirdi¤i ve halen popülaritesi-ni sürdüren “çift kay›t muhasebecilik”

sisteminin bilgiye dönük de¤erleri ölçme konusunda çok yetersiz kalmas›, örgütleri bilgi, beceri, örgütün ö¤ren-me kapasitesi ve “enformasyon tekno-lojisi” gibi bilançoda görülmeyen varl›klar› somutlaflt›rmaya ve

tan›mla-maya parasal de¤er vererek veya indeks baz›nda ölçerek yarayacak metotlar› aramaya itmifltir.⁹

Yaflanan de¤iflim ve geliflimle birlikte, sanayi ekonomisinde yat›r›mlar›n en önemli k›sm› fabrika binas›, makine, teçhizat gibi unsurlara ayr›l›rken, günümüzde yat›r›mlar›n büyük k›sm›

bilginin art›r›lmas›na yönelmekte, di¤er deyiflle maliyet de¤il aksine kay-nak olarak görülen befleri sermayeyi sa¤lamak için yeterlilik ve uzmanl›k gelifltirmeye yönelik olmaktad›r.¹⁰ Maddi olmayan varl›klar›, flirketlerin bilanço ve gelir tablolar›nda görmek mümkün de¤ildir. Ekonominin global-leflmesi, üretimde ay›rt edici bir faktör olarak, flirkete ait özel bilgilerin de¤e-rini art›rm›fl ve bu de¤iflimi de iletiflim a¤lar›n›n ucuz bir flekilde elde edilme-si sa¤lam›flt›r. Bu ba¤lamda, flirketlere as›l rekabet avantaj› sa¤layan, müflteri için de¤er yaratan, rakiplerin sahip olmad›¤›, taklit edilemeyen ve alterna-tifi olmayan entelektüel sermaye gün-deme gelmektedir.¹¹

Entelektüel sermaye kavram› ilk olarak John Kenneth Galbraith taraf›ndan 1969 y›l›nda kullan›lm›flt›r.¹² Daha

7 David Matheson, Jim Matheson, Ak›ll› Örgüt, Çev: Meral Tüzel, Boyner Holding Yay›nlar›, ‹stanbul, 1999, s.111.

8 Meral Tamer, “Karl Marx Nas›l Hakl› Ç›kt›?”, Milliyet Gazetesi, 25 Eylül 1997, s.6.

9 Tamer Çavuflgil, “Entelektüel Sermaye ve Entelektüel Örgüt”, Anadolu Üniversitesi Aç›kö¤retim Dergisi, C.2, Say›:2, 1992, s.226.

10 Nevzat Tetik, “Entelektüel Sermaye:Kapsam›, Ölçülmesi ve Raporlanmas›”, Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog, Say›:184, A¤ustos 2003, s.166-167.

11 Taner Acuner ve Kader Tan fiahin, “Entelektüel Sermayenin Ölçülebilirli¤i Üzerine Heuristic (sezgisel) Bir Araflt›rma”, 10.Ulusal Yönetim Organizasyon Kongresi Bildiri Kitab›, 23-25 May›s 2002, s.40-41.

12 Inahi Pena, “Intellectual Capital and Business Start-up Success” Journal of Intellectual Capital, Vol.3 No.2, 2002, s.180.

sonra 1975 y›l›nda Michael Kalecki taraf›ndan kullan›lm›flt›r. Kalecki makalesinde “Acaba kaç›m›z son on y›lda elde etti¤imiz entelektüel serma-yenin fark›nday›z” ifadesini kullan-m›flt›r.

Özellikle 1990'l› y›llar›n bafl›ndan iti-baren, entelektüel sermaye kavram›n›n popülaritesi ve bu yöndeki çal›flma-lar›n say›s› giderek artm›fl ve günü-müzdeki anlam›yla entelektüel serma-ye kavram› Thomas Stewart’›n 1991 y›l›nda kaleme ald›¤› “Beyin Gücü”

adl› makalesi ile gündeme tafl›nm›flt›r.

Yap›lan ilk çal›flmalar›n temel amac›

entelektüel sermaye kavram›n›n tan›mlanmas›, s›n›fland›r›lmas› ve ölçülmesi iken, daha sonraki çal›flma-larda entelektüel sermaye unsurlar›, entelektüel varl›klar ve bunlar›n ifllet-me performans› üzerindeki etkileri ön plana ç›kmaktad›r.¹³