Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Kanunlar› Aç›s›ndan

16 Birinci ve ikinci s›n›f tüccarlar ile kazanc› basit usulde tespit edilenlerden ve defter tutmak mecburiyetin de olan çiftçilerden sat›n ald›klar› emtia veya onlara yapt›rd›klar› ifl bedelinin 01.01.2005 tarihinden geçer li olmak üzere 480 YTLyi geçmesi veya bedeli 480 YTL den az olsa dahi istemeleri halinde emtiay›

satan›n veya ifli yapan›n fatura vermesi mecburidir.

17 2908 say›l› Dernekler Kanunu Md. 63

5035 say›l› Kanun ile vergi mükellefle-rinin, Tebli¤de yer alan düzenlemelere ba¤l› olarak yapacaklar› g›da ba¤›fl›na iliflkin olarak 193 say›l› Gelir Vergisi Kanununun (GVK) 40. ve 89. madde-lerinde düzenleme yap›lm›flt›r.

1- Gelir Vergisi Kanunu 40. Madde-sinde Yap›lan Düzenleme

GVK’n›n Ticari Kazanc›n Tespitinde

‹ndirilecek Giderler bafll›kl› 40. desine, 5035 say›l› Kanunun 12. mad-desi ile eklenen 10. bendinde; “Fakir-lere yard›m amac›yla g›da bankac›l›¤› faaliyetinde bulunan dernek ve vak›flara Maliye Bakanl›¤›nca belirlenen usul ve esas-lar çerçevesinde ba¤›fllanan g›da maddelerinin maliyet bedelinin”

matrah›n tespitinde gider olarak dikka-te al›naca¤› ifade edilmifltir. Buna göre, hem ticari kazanç elde eden gelir vergisi mükellefleri hem de kurumlar vergisi mükellefleri g›da bankac›l›¤›

kapsam›nda yapm›fl olduklar› ba¤›fllara konu mallar›n maliyet bedellerini ver-giye tabi ticari kazanc›n tespitinde ve kurum kazanc›n›n tespitinde gider ola-rak göz önünde bulundurabilmeleri mümkündür. Burada ba¤›fllanan g›da maddesinin de¤eri aç›s›ndan herhangi bir s›n›rlama yap›lmam›fl ve gelirden indirilecek tutar›n ba¤›fllanan g›da maddelerinin maliyet bedeli olaca¤›

ifade edilmifltir.

Ba¤›fl yapan mükellef ticari kazanc›n›

tespit ederken, g›dan›n maliyet bedeli-ni gider göstermede belirli bir düzene uymas› gerekmektedir. Buna göre ba¤›fl yapan mükellef gider kayd›

yaparken, g›da bankas› olan dernek

veya vak›ftan alm›fl oldu¤u vesikay›

(tesellüm makbuzu) ispat edici belge olarak kullanabilir. Ticari iflletmeye dahil mallar›n ba¤›fllanmas› durumun-da bu mallar›n maliyet bedeli gider olarak kaydedilir. Bu ifllem, faturan›n bir yandan gelir di¤er yandan gider olarak kaydedilmesi suretiyle muhase-belefltirilmelidir. Burada flunu da ifade etmek gerekir ki; ba¤›fl için düzenlene-cek belge tutar› ne olursa olsun, fatura düzenleme s›n›r›na ba¤l› kal›nmaks›z›n fatura olarak düzenlenmesi ve bu fatu-rada katma de¤er vergisinin hesaplan-mamas› gerekmektedir.

‹htiyaç fazlas› g›dan›n vergi mükellef-leri taraf›ndan yoksul vatandafllara da¤›t›lmas›n› sa¤layacak olan g›da bankac›l›¤› uygulamas›nda, yap›lm›fl olan ba¤›fl›n ticari has›lattan maliyet de¤eri itibariyle gider olarak indirilme-si, mükelleflerin g›da bankalar›na ba¤›fl yapmas›n› teflvik edici bir unsur olmayabilir. Çünkü maliyet bedeli ba¤›fllayan aç›s›ndan olumlu bir indi-rim unsuru de¤ildir. Özellikle mallar›n da¤›t›m kanallar› aç›s›ndan

düflünüldü-¤ünde; toptan ve perakende aflamalar-da kayaflamalar-da aflamalar-dayal› olarak mal girifli

oldu-¤undan dolay› belgeye dayal› olarak maliyet kolayca belirlenebilece¤inden, toptanc›lar ve perakendeciler aç›s›ndan g›da ba¤›fl› gelir azalt›c› unsur olarak gerçekleflmektedir. Çünkü yap›lan ba¤›fl has›lattan maliyet bedeli olarak indirilece¤inden mükellefin ödeyece¤i vergi ile ba¤›fl yap›lmadan ödenecek vergi aras›nda fazla bir fark olmaya-cakt›r. Bu durumda mükellef için, ba¤›fl yapmaktansa, ödeyece¤i vergiyi

finanse etmek daha rasyonel olacakt›r. Bunun yan›nda mallar›n üretim afla-mas›nda ise üretilen mal›n maliyet unsurunun tespiti zor olaca¤›ndan, matrah›n tespitinde üretici taraf›ndan maliyetin üstünde bir gider indiriminin yap›lmas›

mümkün olabilir.

‹flte bu olumsuzluklar dolay›s›yla, açl›k düzeyinde olan insanlar›n g›da gereksi-nimini yeteri kadar karfl›lamak amac›yla, mallar›n da¤›t›m kanallar›n›n her afla-mas›nda ticari kazanç erbab›n›n g›da ba¤›fl› yapmas›n› teflvik etmek için 5035 say›l› kanun ile GVK 40. maddeye ilave edilen 10. bend “Fakirlere yard›m amac›yla g›da bankac›l›¤› faaliyetinde bulunan dernek ve vak›flara Maliye Bakanl›¤›nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde ba¤›fllanan g›da mad-delerinin maliyet bedelinin iki kat›n› aflmamak üzere sat›fl bedeli üzerinden”

fleklinde de¤ifltirilebilmesi mümkün olabilir.

Örnek: Mükellef A 2004 y›l›nda 20 Milyar TL ticari has›lat sa¤lam›flt›r. Mükel-lef A’n›n belgeye dayal› gideri 10 Milyar TL’dir. Maliyet bedeli 2.000.000.000.-TL ve sat›fl bedeli 3.000.000.000.- 2.000.000.000.-TL olan bir miktar g›dan›n mükellefin ba¤›fl yapma/yapmama durumlar›na göre hesaplanan vergisi afla¤›daki tabloda göste-rilmifltir.

TABLO: Mükellefin Ba¤›fl Yapmas› / Yapmamas› Durumuna Göre Ba¤›fl Yap›lmamas› Maliyet Bedelince Önerimiz

Hali Ba¤›fl Yap›lmas› Do¤rultusunda Hali Ba¤›fl Yap›lmas›

Hali

Has›lat 20.000.000.000.- 20.000.000.000.- 20.000.000.000.- K.Kabul Edilen Gider 10.000.000.000.- 10.000.000.000.- 10.000.000.000.-

Yap›lan Ba¤›fl -/- 2.000.000.000.-

3.000.000.000.-Matrah 10.000.000.000.- 8.000.000.000.- 7.000.000.000.-Hesaplanan Vergi 2.200.000.000.- 1.700.000.000.- 1.450.000.000.-Görüldü¤ü gibi, ticari kazanç erbab›n›n yapaca¤› ba¤›fllar›n tamam›n›n matrah›n tespitinde gider olarak indirilebilmesi, g›da bankac›l›¤›n›n kurulufl amac›na uygundur. Ancak vergi yönetimi aç›s›ndan olaya bak›ld›¤› takdirde, söz konusu indirim vergi erozyonuna¹⁸sebep olmaktad›r.

Asl›nda yap›lan ba¤›fla düflen tutar›n vergisi kadar k›sm›n› devlet dolayl› yol ile finanse etmektedir. Bu durum vergi yönetimi taraf›ndan arzulanan bir durum de¤ildir. Dolay›s›yla vergi yönetimi taraf›ndan uygulanacak politikalarla sosyal devlet ilkesi aras›nda çat›flma durumu söz konusu olabilmektedir.

18 Abdurrahman Akdo¤an, Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, 7. Bask›, Ankara, 1999, s.173-175

Hesaplayaca¤› Verginin De¤iflimi 2- Gelir Vergisi Kanunu 89.Madde-sinde Yap›lan Düzenleme

GVK ile ilgili ikinci düzenleme ticari kazanç faaliyeti d›fl›nda yer alan gelir unsurlar›nca yap›lan ba¤›fllar olmas›

halidir. Buna göre; 5035 Say›l› Kanu-nun 14. maddesi ile, 193 Say›l› GVK 89. maddesinin birinci f›kras›n›n (2) numaral› bendinin ikinci alt bendinden sonra gelmek üzere flu bent eklenmifl-tir: “Fakirlere yard›m amac›yla g›da bankac›l›¤› faaliyetinde bulunan dernek ve vak›flara Maliye Bakanl›¤›nca belirlenen usul ve esas-lar çerçevesinde ba¤›fllanan g›da maddelerinin maliyet bedelinin tamam›, y›ll›k beyanname ile bildiri-len gelirden indirilir.”

Buradaki düzenlemenin amac› ticari kazanç sahipleri d›fl›nda kalan zirai kazanç erbab›, serbest meslek kazanc›

erbab› gibi di¤er gelir vergisi mükel-leflerinin ba¤›fl yapmalar› halinde, ba¤›fllanan g›da maddelerinin maliyet bedelini beyannamelerinde yer alan gelirden indirilmesine imkan tan›ma-s›d›r. ‹ndirim konusu yap›lacak tutarda herhangi bir s›n›rlama söz konusu olmay›p, ba¤›fllanan g›da maddelerinin tamam› indirilebilmektedir. Bunun için mükellefin herhangi bir belge düzenle-mesine gerek bulunmay›p, ba¤›fl yap›lan dernek/vak›f taraf›ndan kendi mevzuatlar› çerçevesinde düzenlene-cek belge yeterli olmaktad›r.

Di¤er taraftan, ba¤›fllanan g›da madde-lerinin iflletmeye dahil olmamas› halin-de ise, söz konusu mal›n maliyet behalin-de- bede-li (Katma De¤er Vergisi dahil) Gebede-lir Vergisi Kanunu¹⁹çerçevesinde y›ll›k beyannamenin ba¤›fl ve yard›mlara iliflkin bölümüne yaz›larak gelir vergi-si matrah›n›n tespitinde indirim olarak dikkate al›nacakt›r.

Ba¤›fl ve yard›m indirimi müessesesin-den; y›ll›k gelir vergisi beyannamesi veren bütün gelir vergisi mükellefleri yukar›da ifade edilen flartlar› tafl›malar›

durumunda yararlanmalar› söz konusu-dur. Bir baflka ifade ile g›da ba¤›fl›nda bulunan her gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükellefi gider indiriminden yararlanmaktad›r. Ancak ücretliler GVK’da belirtilen flartlar alt›nda, y›ll›k beyanname vermedi¤inden dolay› g›da bankalar›na yapacaklar› ba¤›fllar› brüt ücretlerinden gider olarak indiremeye-ceklerdir. Bu durum hem ba¤›fl yapa-cak ücretliler aç›s›ndan olumlu olma-yan bir durumdur hem de g›da ban-kac›l›¤›na g›da ba¤›fl teflvikini önle-mektedir.

Son olarak olaya kurumlar›n ba¤›fl yapmas› aç›s›ndan ele ald›¤›m›z takdir-de; 5035 Say›l› Kanunda g›da ban-kac›l›¤›na iliflkin olarak yap›lacak ba¤›fllar›n Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) çerçevesinde kurumlar vergisi mükellefleri taraf›ndan indirim olarak kabul edilece¤i ifade edilmemifltir.

Ancak KVK’ya²⁰ göre, safi kurum

19 GVK Md. 89 / 6.

20 Safi kurum kazanc›n›n tespitinde Gelir Vergisi Kanunu'nun ticari kazanç hakk›ndaki hükümleri uygulan›r.

(Md.13 / 2 )

kazanc›n›n tespitine iliflkin olarak Gelir Vergisi Kanununda yer alan tica-ri kazanç hükümletica-ri uygulanmaktad›r.

Dolay›s›yla GVK’da ticari kazanç mükellefleri için aç›klam›fl oldu¤umuz hükümler burada da geçerlidir.

D-Katma De¤er Vergisi Kanunu