MO-08’de Yapılan Görüşme ve Uygulama Projesi Örneğinden Elde Edilen Veriler

MO-08’de Yapılan Görüşme:

MO-08’nin sahibi ile yüz yüze yapılan görüşmelerden aşağıdaki veriler elde edilmiştir:

Ofis çeşitli bina tiplerinde uzmanlaşmış dört ortak ve bir kurucu ortak/genel müdürden oluşmaktadır. Dört ortak mimardan oluşan ofis aynı anda dört farklı birim olarak çalışabilmekte ve dört büyük projenin ön tasarım ve uygulama işlerini bir arada yürütebilmektedir. Sözü edilen dört birimin her birinin başındaki ortağın altında o ortakla birlikte çalışan mimarlar bulunmaktadır. Ofiste çalışan bu mimarların mimarlığın hangi alanına daha yatkın olduğunu zamanla gözlemleyen ortaklar o elemanı istekli ve yetenekli olduğu alana yönlendirmektedirler. MO-08

kadar uzun zamandan beri mimarlık yapan bir ofisin detay arşivinin olması gerekmektedir ve ofis tüm projeleri bu detay arşivine göre bir bütünlük içinde tasarlaması gerekmektedir. Ancak ofiste böyle bir detay arşivi oluşturulamamıştır. İşte bu nedenle her yeni projede örneğin her doğrama detayının doğru çizilip çizilmediği ortaklar tarafından kontrol edilmektedir. Mimari tasarım sürecinin uzun bir bölümünü alan uygulamaya yönelik ayrıntıda tasarım ofisin/ofislerin kendi kendilerini tekrar etmesinden kaynaklanmaktadır. Bunun yanında böyle bir arşivi zihinlerinde oluşturabilecek yani detayı ve detaylı düşünmeyi sistematik bir şekilde yapabilecek elemanlar ofislerde uzun süre kalmamakta veya sıkılarak ofisten ayrılmakta, ya kendi ofisini kurmakta ya da ne kadar farklı ofiste çalışırsa o kadar çok bilgi birikimi elde edeceğini düşünmektedir. Bu durumun nedenlerinden biri eğitim sisteminin kademeli olmamasıdır. Her mimarın binanın bütününü ele alan yaratıcı tasarımcılar olarak yetiştirmesi doğru değildir ve kimi mimarların daha parçasal konuların/noktaların tasarımcıları olması gerekmektedir. Yani Avrupa’daki gibi detayları bilen ve detayları tasarlayan yapı teknisyenleri Türkiye’de bulunmamakta ve mimari tasarım sürecini baştan sona aynı mimarlar tamamlamaktadır. Mimarlık bölümlerinde yapı dersleri hiç önemsenmemekte ve öğrenciler tasarımcı olduklarını sanarak yetiştirilmektedir. Durum böyle olduğu için ofiste işe yeni başlayan mimarları üç dört sene sürecek bir çıraklık dönemine almaktadırlar. Bu dönemde bu mimarlara doğrama nedir, bir binanın ihtiyaçları içinde elektrik de vardır, mekanik de vardır gibi konuları öğretmekte ve bunların koordine edilmeleri gerektiğini anlatmaktadırlar. Sözü edilen Türkiye’deki eğitim sisteminin getirdiği yetersizliklerin yanında Türkiye’deki bir başka sorun da yönetmeliklerin yetersizliğidir. Çünkü örneğin Bayındırlık Bakanlığı’nın hazırladığı yönetmelikler kazı yapmanın birçok yöntemini tarif etmekte ancak örneğin bir metal kaplamanın nasıl yapılacağı hakkında hiçbir bilgi vermemektedir. Yani yeni sistemlerin ve malzemelerin ne şartlarda neler göz önünde bulundurularak yapılacağı tarif edilmemektedir. Bu nedenle de ofis yeni bir sistemi veya malzemeyi kullanmak istediğinde tüm sistemi baştan kurmak zorundadır ve bu da uygulamaya yönelik ayrıntıda tasarımın yapıldığı aşamayı şişirmektedir.

MO-08 sadece avan proje ya da sadece uygulama projesi işi gibi işler almamaktadır. Ancak, yurtdışında konsepti belirlenmiş bir işi Türkiye’de uygulanabilir bir hale getirme işini yapabilmekte ya da yurtdışında yapılacak bir iş için teklif projesi

niteliğinde bir ön proje hazırlayabilmektedirler ancak bu durumda işverenle teklif projesinin kabul edilmesi halinde uygulama projesinin çizimi için önden bir sözleşme imzalamaktadırlar. Sonuç olarak her iki durumda ya da başka herhangi bir mimari tasarım işinde ofisin işi ele alış biçimi ve sonuçta projenin alacağı nitelik sabittir. Türkiye’deki diğer mimarlık ofislerinden en büyük farkları tasarım süreci sonucunda hazırlanan çizimlerin uluslar arası standartlarda olmasıdır, MO-08 Rus standartlarına göre de, Avrupa standartlarına göre de çizim yapabilmektedir. Bu durumun nedeni de işverenlerinin genellikle müteahhitler olmasıdır. Çünkü işveren müteahhit olduğu zaman rahatça uygulayabileceği tasarımı yapmak istemekte bir başka değişle, tasarımın her noktasının ayrıntılı bir şekilde açıklandığı çıktılardan istemektedirler. Türk müteahhitlerin yurtdışında çalışmaya başlamasıyla birlikte ofis de yurtdışında uygulanacak tasarımlar yapmaya başlamıştır, ilk müteahhitlerle Libya’ya, Arabistan’a, Rusya’ya, Kazakistan’a gitmişlerdir. İşverenlerinin yabancı ülkelerde büyük işler yapması nedeniyle de kuruş hesabına kadar tasarımlarını sorgulamaları gerekmekte, bunu rağmen de tasarımdan taviz vermeden bunları yapmaktadırlar. Müteahhitlerden başka otomobil ve ecza şirketleri gibi büyük şirketlere de iş yapmaktadırlar ve bu şirketlerin de mimari çıktıyı çok iyi inceleyecek ekiplerinin bulunmaktadır. Bu şirketlerle devamlı çalışabilmek için ofisin hep iyi düşünülmüş işler tasarlaması gerekmektedir. Bunun yanında ofis birçok ofisin çağırıldığı ve avan proje hazırladığı ve işverenin aralarından birini seçtiği işleri de kabul etmemektedir. Dolayısıyla iş alma konusunda ofisin bir sıkıntısı bulunmamakta ve iş önceki işlerden gelen referanslarla kendiliğinden gelmektedir. Ancak geriye dönük olarak ofisin gelişimine bakılacak olursa, MO-08 1960 yılında mimar olmuş ve yedi sene yurtdışında çalışmıştır. 1967 senesinde Türkiye’de çalışmalarını yürüten ve MO-08’in şu anki genel müdürünü tanıyan bir mimarlık ofisi çağırmış ve kendileri ofisi bırakmışlardır. Dolayısıyla ofisi belirli bir noktada devralan MO-08’in genel müdürü, bir süre sonra ofisten ayrılacaktır ancak önemli olan ofisin sürekliliğidir ve ofisin genç ortakları ofisi sürdürecektir. Ofislerde oluşan bilgi birikiminin önemi büyüktür. MO-08’in tasarımlarında önceki projelerden gelen birikim çok önemlidir çünkü tasarımını yaptıkları şeyin nasıl işlediğini, bir konuda verilecek bir kararın binanın işlerliğini nasıl etkileyeceğini bilmektedirler ve bu çok önemli bir veridir. Örneğin bir otel projesi yaparken mal sahibinin istekleri ile işletmecinin istekleri arasında bir denge kurmak ve bunun yanında da ofisin kendi tasarım kararlarını

gerçekleştirebilmesi oldukça güç ancak mimarlığın gerektirdiği bir durumdur. Bunun yanında arsa verileri ve imar verileri de tasarımı şekillendiren önemli diğer iki noktadır. Mimarlık eğitimi sırasında yapılan her proje çalışmasında proje hocalarının söylediği, iklim verileri, arsa verileri, gibi veriler gerçek hayatta da göz önünde bulundurulan temel verilerdir. İşte bu verilerle şekillenen tasarımı etkileyen bir başka önemli veri de mimarın beğenileri ve bu beğenilerden sıkılıp sıkılmama durumudur. Örneğin MO-08 birçok tasarımında cam ve granit kullandığı için artık bu iki malzemeden sıkılmıştır ve tasarımlarında kullanmak istememektedir. Bunun yanında MO-08 mimari tasarım sürecinin önemli parçalarını oluşturan statik, mekanik, elektrik gibi disiplinler olmadan, bu disiplinlerin uzmanlarına danışılmadan tasarımın ortaya konulamayacağını da söylemiştir. Tabi birçok defa yapılan, ofisin artık uzman olduğu tipolojilere ait binalarda bu disiplinlere sorulmadan da birçok bilgi bilinmekte ve disiplinlerin uzmanlarıyla sadece uygulama projeleri için görüşülmektedir. Ancak ofisin yabancı olduğu konularda ofis mutlaka bu disiplinlerle koordineli bir şekilde çalışmaktadır.

Uygulama Projesi Örneğinden Elde Edilen Veriler

I. İş, İş Alma Yöntemleri ve İşveren Biçimleri: MO-08 uzun bir süreden beri özellikle yurtdışında iş yapan yükleniciler ve otomobil, ecza firmaları gibi firmalar için işler yapmaktadır dolayısıyla da bu ortamlarda tanınan, bilinen ve rahat iş alan bir ofistir. EK O’da MO-08’in yaptığı bir otomobil firması yönetim, showroom ve depo kompleksi işinin uygulama projelerinden alınan parçasal çizimler bulunmaktadır.

II. Konsept Oluşturma: MO-08 bir kurucu genel müdür ve dört ortaktan oluşmaktadır. Alınan işler tipolojilerine göre ortaklardan biri tarafından üstlenilmekte ve ana tasarım kararları öncelikle bu ortak ve ona bağlı grup tarafından verilmektedir. Her ortağın başını çektiği grupların hepsinin bir çok işi olması nedeniyle diğer işler hakkında söz söyleyememektedirler. Ofis çalışanları severek çalıştıkları ve yetenekli oldukları alanlarda geliştirilip çalıştırılmakta yani çalışanlar arasında bir anlamda uzmanlaşma bulunmaktadır.

III. Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım: MO-08’in köklü bir ofis olmasına ve çok istemesine rağmen detay arşivi bulunmamaktadır ve projelerin detayları tekrar tekrar düşünülerek hazırlanmaktadır. Çalışanların konsepti verilen bir bölümü

detaylandırma işini yapabilecek olgunluğa erişmesinin zor olması nedeniyle detaylandırmalarda da ortaklar etkin olmaktadır. EK O, Şekil O.03.’de görülen dış duvar plan parçasında görüldüğü üzere çizim bir bölü bir tekniğinde çizilmemesine rağmen, her eleman ayrı bir detay paftasında sunulmaktadır. Şekil O.04.’de görülen merdiven de yukarıda açıklanan teknikle hazırlanmıştır.

IV. Diğer Disiplinler: MO-08 tipolojik olarak yaygın olarak yaptıkları bir çok projede statik, mekanik ve elektrik ile ilgili uzmanlarla uygulama projesi aşamasında özellikle hesaplamalar için çalışmaktadır. Ancak tipolojik olarak yabancı olan, ya da ofise göre sıra dışı bir tasarımda bu uzmanları sürecin erken aşamalarında itibaren sürece dahil etmektedirler. Şekil O.05.’de görülen ıslak hacim planı da projenin diğer bölümleriyle aynı teknik hazırlanmış ve detay paftasına referans verilmiştir.

V. Genel Çizim Değerlendirmesi: Alınan projelerin genel olarak değerlendirilmesi sonucunda ölçülendirmelerin yeterli olarak yapıldığı görülmektedir.

7.9. MO-09’de Yapılan Görüşme ve Uygulama Projesi Örneğinden Elde Edilen