Mimari Ofislerde Üretilen “Uygulama” Projelerinin İncelenmesi ve Bir Ara Çıktı Olarak Mimari Çizimlerin Tasarım Düşüncesinin Analizi Amacıyla

Kullanılması

Yapılan ön çalışmalarda, görüşmelerde mimari tasarım süreciyle ilgili konuların genel olarak açıklanmasının verimli sonuçlar doğurmadığı ancak somut bir örnek üzerinden sürece ilişkin konuşulması durumunda daha nesnel verilerin elde edilebildiği görülmüştür. Bu nedenle görüşmelerde deneklerden bir örnek üzerinden açıklama yapmaları istenmekte, deneğin halihazırda bir örneği hatırlayamaması durumunda da bir senaryo üzerinden süreci anlatması istenmektedir. Böyle durumlarda senaryoyu araştırmacının da verdiği durumlar olabilecektir. Bu sayede görüşmeler sonucunda daha nesnel veriler elde edilebilecektir.

Görüşmeler tamamlandıktan sonra mimarlık ofislerinden tamamladıkları bir uygulama projesinden birini örnek olarak seçmeleri ve o projenin çizimlerini vermeleri istenmektedir. Görüşmeler sırasında mevcut bir örnek üzerinden görüşme sürdürüldüyse bu örneğin verilmesi beklemektedir. Bu çizimlerin “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım” bakış açısıyla değerlendirilmesi ve görüşmelerden elde edilen verilerle bu çizimlerin karşılaştırılarak birbirlerini tamamlamaları hedeflenmektedir.

Her ne kadar çalışmanın amacı düşünce üretiminin, yani tasarımın, piyasadaki durumunu tespit etmek olsa da, tasarım sürecinin tasarımcının beyninde gerçekleşen bölümlerini tespit etmenin, bu çalışmanın imkanları çerçevesinde, olanaksız olması nedeniyle değerlendirme tasarımcının tasarımını üçüncü kişilere aktarmak için kullandığı yöntemi inceleyerek yapılacaktır. Günümüzde mimari tasarımların uygulanabilmeleri için gerekli olan ortak çıktının mimari projeler olması nedeniyle de tasarımcıların mimari projelerini incelemek çalışma için bir yöntem olacaktır. Mimari projelerin seçilen “yapı elemanı”nı gösteren bölümünü nesnel ve bilimsel bir yöntemle incelemek için öncelikle çizimde gösterilen bilgilerin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme için inceleme noktası olarak seçilecek “yapı elemanı”nın “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım” derinliğini oluşturan unsurları barındıran bir kontrol listesi oluşturmak en sabit ve en nesnel değerlendirmeyi yapmak için bir gerekliliktir. (EK III)

Ofislerden alınan örnek projeler ile ilgili çalışmalar projelerin genel olarak incelenmesi ve plan şeması, görünüş ve kesitlerinin net olarak anlaşılarak binanın mimari tasarımına ilişkin her noktanın anlaşılmasına çalışılması hedeflenmektedir. Projenin çalışmayı inceleyen uzmanlar tarafından da anlaşılmasına olanak vermek için tipik bir kat planı ve tipik bir görünüş sadeleştirilerek projenin genel hatlarıyla nasıl bir proje olduğunu anlatan çizimlerin çalışmada bulunmasının yararlı olacağı düşünülmüştür. Bu şekilde tamamlanan proje özümseme aşamasından sonra projenin sistem kesitleri ve nokta detayları gibi bölümlerinin incelenmesi işlemine başlanması ve bu noktada projenin ne derinlikte düşünüldüğünün anlaşılması hedeflenmektedir.

Mimarlık ofislerinden alınan örnek projelerin konuttan fuar yapısına kadar geniş bir yelpazede değişen tipolojilerde olacağı açıktır. Öte yandan aynı tipolojideki binalar olsalar bile birbirlerinde çok farklı özellikler gösterebilecekleri açıktır. İşte bu nedenle projelerin kendi içlerinde değerlendirilse bile birbirleriyle karşılaştırılıp çeşitli genellemelere ulaşılması zor gözükmektedir. Çalışmanın esas konusunun “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım”, “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarımın” gerçekleştirildiği en önemli noktalarda yapı elemanları olduğu için örnek olarak alınan projelerin seçilen belirli yapı elemanlarının incelenmesi ve bu yapı elemanlarının “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım” derinliklerinin ortaya

çıkarılması ofislerden elde edilen verilerin gruplanabilmesi ve genellenebilmesi ve projelerin objektif değerlendirilmesi için önemli görülmektedir.

Bu noktada mimarlık ofislerinin Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım derinliklerinin incelenmesi için ele alınacak noktaların seçilmesi de çalışmanın bilimselliği açısından bir başka önemli unsurdur. Bu bağlamda yapı elemanı ölçeğinde düşünüldüğünde ele alınabilecek noktalar şu şekilde sıralanabilir:

1. Dış duvar sistemleri

2. Dış duvar boşlukları / Doğramalar 3. İç Bölme sistemleri

4. Düşey dolaşım sistemleri 5. Döşeme sistemleri 6. Çatı sistemleri

Bu altı yapı elemanı sistemi içerisinde dış ortamın olumsuz etkilerine doğrudan maruz kalan ve binaların kabuklarını oluşturan “dış duvar sistemleri” ve “çatı sistemleri” yapı elemanları sistemleri içerisinde en çok başarımların beklendiği elemanlardır. Bu nedenle bu iki yapı elemanından birinin değerlendirilmede kullanılması gerekmektedir. “Çatı sistemleri” ile “dış duvar sistemleri” arasında yapılacak bir seçimde “çatı sistemlerinin” taşıyıcı sisteminin yapı elemanı sistemi kadar karışık olması bu sistemin Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım derinliğini tespit etmeyi zorlaştırabilmektedir. İşte bu nedenle “dış duvar sistemleri” çalışmada incelenecek ilk bölümdür. Yine yukarıda anılan sistemler içinde “düşey sirkülasyon sistemleri” en az başarımın beklendiği hatta genellikle taşıyıcılık ve görsel etkiden başka hiçbir başarımın beklenmediği bir yapı elemanı sistemidir. Bu durum sistemin tasarımcı tarafından en rahat, en detaylı ve en özgün bir şekilde tasarlanması kabulünün yapılmasına ve “düşey dolaşım sistemlerinin” çalışmada incelenecek ikinci bölüm olarak seçilmesine neden olmaktadır. “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım”ın derinliğinin incelendiği bu çalışmada statik, mekanik ve elektrik gibi mimarlığı destekleyen uzmanlık alanlarının da incelemeye dahil edilmesi gerekmektedir. Ancak yukarıda inceleme alanı olarak seçilen iki yapı elemanı sisteminde bu uzmanlık alanlarına ilişkin bilgilerin okunması zordur. İşte bu nedenle bu alanları da içeren bir üçüncü inceleme bölümünün olması gerekmektedir. Bu

bölüm de özellikle mekanik ve elektrik sistemlerin önem kazandığı, ayrıca malzeme seçimi, yapım yöntemi gibi unsurların ve bu unsurların sözü edilen sistemlerle ilişkisinin de çok önemli olduğu “ıslak hacimler” çalışmada incelenecek üçüncü bölümdür.

Yukarıdaki şekliyle çizimlerin incelenmek için seçilen bölümlerinin değerlendirilmesi başlı başına bir araştırma konusu olabilecek bir niteliktedir. Çalışmada değerlendirme oluşturulan “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım” kontrol listesini temel alacaktır. Bu kontrol listesindeki ilgili bölümler derinleştirilerek kullanılacaktır. Bunun yanında çizimler aşağıda anlatılacak belirli bir yöntem göre puanlanarak da değerlendirilecektir.

Çalışmadaki amaç her ne kadar incelenen ofisleri birbirleriyle kıyaslamak veya yarıştırmak olmasa da elde edilen verilerden bir sonuca ulaşılabilmesi ve tezin esas konusu olan “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarımın” mimarlık ofislerindeki durumunu saptamak adına çizimler bir puanlama sistemine göre değerlendirilecektir.

Öznel yönleri oldukça kuvvetli olan mimarlık mesleği ile ilgili her konuda olduğu gibi mimari çizimlerin değerlendirilmesinde de objektiflikten uzaklaşan ve sübjektif değerlendirmeye kayması oldukça mümkün bir konudur. Bunun en büyük nedeni mimari çizimlerin tasarımcıyla uygulamacı arasındaki iletişimi sağlamak için hazırlanan ve bina yapımı ile ilgili bir dil olarak ele alınması gereken belgeler olmasıdır. Tasarımcının aklındakini uygulamacıya aktarabileceği her hangi başka bir yöntem mimari çizimlerin yerini alabilecektir. Bu nedenlerle mimari çizimlerin bilinçli değerlendirilmesi çok önemlidir.

Puanlama, hazırlanan tablonun her proje için doldurulması yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Çizimler öncelikle yapılan genel incelemeye göre puanlanmaktadır. Bu çizimlerdeki ölçü, kot ve yazılı bilgi miktarına göre yapılan bir puanlamadır. Daha sonra seçilen yapı elemanlarının puanlanmasına geçilmektedir. yapı elemanları genel olarak dört başlık altında incelenmektedir. Bunlar, gövde/taşıyıcılar, kaplamalar, yalıtımlar ve aksesuarlar olarak tariflendirilebilir. İlk ele alınan yapı elemanı dış duvarlardır ancak dış duvarların doğramalardan bağımsız düşünülemeyeceği gerçeğinden hareketle doğramalar da puanlamaya dahil edilmiştir. İkinci olarak ele alınan yapı elemanı düşey dolaşım sistemleridir. Düşey

dolaşım sisteminin puanlanmasında da aynı ilkeler göz önünde bulundurulmaktadır. Puanlanacak son bölüm ise mimari ve diğer uzmanlık alanlarının en önemli düğüm noktalarından biri olan ıslak hacimlerdir. Islak hacimlerin puanlanmasında öncelikle ıslak hacimleri oluşturan yüzeyler, gövde/taşıyıcı, kaplama, yalıtım ve aksesuarlar bakış açısıyla puanlanmaktadır. İkinci olarak tesisatlara ilişkin puanlama yapılmaktadır. Bu tesisatlara ilişkin bilgilerin mimari çizimlerde ne derece okunduğu esasına dayanmaktadır. Üçüncü olarak sağlık gereçlerinin mimari çizimlerdeki durumu incelenerek puanlanmaktadır. Son olarak da ıslak hacim aksesuarlarına ilişkin bir inceleme ve puanlama yapılarak puanlama tamamlanmaktadır.

Alan çalışması sonucunda araştırmacının elinde bulunan veriler dört ana grupta toplanabilir. Bunlar; ofislerin sahipleri ve/veya baş tasarımcılarıyla yapılan görüşmelerin ses kayıtlarının deşifre edilmesi sonucunda ulaşılan veriler, ofislerden alınan örnek projeler, oluşturulan mimari tasarım ve “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım” sürecini gösteren modeller, örneklerin puanlanması sonucunda elde edilen veriler olarak tariflendirilebilir. Bu veriler her bir ofis için sistematik bir şekilde derlenmiştir. Çizimlerin puanlama yöntemine göre puanlanması sonucunda tutarlılığı gözden geçirilen modellerin birbirleri ile karşılaştırılması ve benzer olanların gruplanarak bu grupların üst modeller şeklinde değerlendirilmesi istenmektedir. bu üst modeller İSMD üyesi mimarlık ofislerinin “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarımı” ele alış biçimlerini gösterecektir.

7. ALAN ÇALIŞMASI: MİMARLIK OFİSLERİNDE YAPILAN GÖRÜŞME