MO-14’de Yapılan Görüşme ve Uygulama Projesi Örneğinden Elde Edilen Veriler

MO-14’de Yapılan Görüşme:

MO-14’ün sahibi ile yüz yüze yapılan görüşmelerden aşağıdaki veriler elde edilmiştir:

MO-14 baba-oğul iki ortak mimar, ve beş çalışan mimardan oluşmakta ancak bunun yanında işe göre ek elemanlar özellikle stajyer olarak almaktadır. MO-14’de çalışan mimarların hepsi tasarımdan şantiye denetimine kadar her işe katkıda bulunmaktadır. Maket, üç boyutlu modelleme gibi işlerde kimi zaman profesyonel yardım alınmaktadır. Bunun yanında MO-14’ün genellikle birlikte çalıştığı mühendislik şirketleri bulunmaktadır, bu şirketlerle herhangi bir organik ilişkileri bulunmamakta sadece çalışma alışkanlıkları birbirlerine uymaktadır.

MO-14’ün tipolojik olarak uzmanlaştığı bir yapı türü bulunmamaktadır ve her türlü mimari tipolojide ürün vermektedir. Ancak özellikle endüstri yapılarında çok sınırlı çalışmışlarıdır ve birkaç yüz bin metrekareyi aşan projelerde görev almamışlar ve iç mimari ve dekorasyona ilişkin çalışmalarda çok sınırlı olarak görev almışlarıdır. Son zamanlarda ofisin kurgusunda bir ikiye bölünmüşlük bulunmaktadır. Alınan işler niteliklerine göre ya sadece daha deneyimli olan ortak ve bir çalışan mimar tarafından yapılmakta ya da genç ortağın yönetiminde tüm ofisin katıldığı bir tasarım süreci geçmektedir. Sözü edilen işlerden ilki göreceli olarak daha küçük, birkaç yüz ile birkaç bin metrekare arasında değişen, daha çok yenileme, restorasyon gibi işlerdir ancak bu işler daha çok uygulamaya dönüktür ve şantiye ağırlıklı işlerdir. Bu işler ofisin üç aydan iki yıla kadar zamanını alabilmektedir ve ofis uygulama kontrolörlüğünden, koordinatörlüğüne kadar geniş bir yelpazede bu işleri üstlenmektedir. İkinci grup işler ise daha büyük ölçekli, birkaç bin ile yüz bin arasında değişen, büyük konut, alışveriş merkezi, otel projeleridir ve bunların hemen hepsi İstanbul dışındaki projelerdir. Bu iki ana başlık altında toplanan işlerin işveren tipleri de birbirlerinden farklıdır. Birinci tipteki işlerin işverenleri görece sınırlı bir bütçeyle hareket eden ve işin bizzat sahibi olan işverenlerdir. Bu işverenler ya bir defalık bir yatırım yapmaktadırlar ya da bu konu özelinde tekrarlanacak tipte işler

yapan işverenlerdir. Diğer tip projelerin işverenleri ise görece çok büyük sermayelerle işe atılan ve bizzat işin sahibi olmaktan ziyade bir işin yükleniciliği konumunda olan büyük şirketlerdir. Bu şirketler daha uzun süredir bu işlerin işindedirler ve bünyelerinde mühendis grupları, şantiye grupları gibi gruplar bulundurmakta ve belirli teknolojileri sahiptirler. Bu işler görece çok daha uzun sürmektedir.

Sözü edilen iki ana guruptaki projelerin geçirdikleri süreçlerde oldukça farklı olmaktadır. Yenileme, yeni bir işlev verme, güzelleştirme, renovasyon, restorasyon gibi adlarla anılabilecek ilk gruptaki projelerde rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri çizilmesi gerekmekte, bu projelerin koruma kurullarında geçirilmesi gerekmekte, inşaat ruhsatı için ayrıca belediyeden ruhsat alınması gibi bir çok farklı aşama gerekmektedir Bu projelerde önce mevcut yapının çok iyi tanınması gerekmekte sonra da bu çeşit yapılarda hangi malzemelerin kullanılabileceğine ilişkin bilgi sahibi olunması gerekmektedir. Yapıdan çıkan parçaların kullanılıp kullanılmayacağı, parçaların aynısının mı yapılacağı yoksa yeni bir tasarıma mı gidileceği gibi bir çok sorun bulunmakta ve bu nedenle ofis uygulama projesi, detay projesi, “shop-drawing” gibi çalışmaları daha rölöve aşamasında düşünmek ve tasarlamak zorundadır. Bu işlerde konsept projesi ya da başka bir değişle avan proje çok kısa bir sürede tamamlanmakta hatta bazen direkt uygulama projesiyle çalışmalar başlamaktadır. Bu tip projeler, proje baş mimarı, genellikle genç ortak, işveren, projede çalışacak imalatçı ve ustalar ve ofisten o proje ile ilgili görevlendirilmiş tüm çizimleri ve koordinasyonu yapan mimarın içinde bulunduğu bir grup tarafından tek konu ve amacın uygulama olduğu işlerdir. Bu tip projelerde bazı kararlar uygulama esnasında uygulama alanında da verilebilmekte dolayısıyla da çok fazla revizyon olmaktadır.

İkinci tip projeler ise daha çok büronun içinde gerçekleşen ve bürodaki her mimarın katılımının bulunduğu projelerdir. Genellikle işverenleri aynı olan bu projelerde işverenler genlikle yüklenicilerdir. Bu tip projeler konsept aşamasında daha çok irdelenen mühendislik gruplarının daha çok işin içinde olduğu projelerdir. Bu projelerin konsept geliştirme aşamaları çok uzun sürmektedir. Uzun süren bu konsept geliştirme aşamasında yüklenici işin bütününe ilişkin, maliyet gibi pek çok bilgiyi de toparlamaktadır. Ancak sözü edilen konsept geliştirme aşamasında ofis ilk tip işlerde olduğu gibi bu aşamadan işin bütününe başka bir değişle uygulama projesine yönelik

çalışmalar yapmamaktadır. Bu aşamada düşünülen detaylar uygulanacak detaylara çok sınırlı bir şekilde altlık olmaktadır. Konsept geliştirme aşaması tamamlandıktan sonra gelinen aşama klasik tanımla kesin proje aşaması olmakta ve bu aşamada detaylara ve uygulanmaya yönelik görece daha net çalışmalar yapılmaktadır. Bu tip projelerde koordinasyonu yapan tek bir mimar yerine tüm ofis çalışanları ortaklaşa çalışmalar yürütmektedir. Ancak ofis asla başka bir ofise iş ihale etmemektedir. Bu projelerde sistem seçimleri gibi kararlar işverenlerin ilgili görevlileri ile yapılan tartışmalar sonucunda verilmekte ve bu işlerde hazırlanan uygulama projeleri nokta detayları içermemektedir. Bunun sebebi işverenin yüklenici kimliğidir ve zaten kendi bünyesinde nokta detaylarına hakim bir çok grup bulunmaktadır. Yüklenicilerin seçim kriterlerinin sadece maliyet değildir, yapılabilirlik veya yüklenici tarafından bilinirlik çok önemlidir. Bunun yanında nokta detayları üzerinde yoğunlaşmak mimarlık ofisinin oldukça büyük zamanını almaktadır, bir işin tam anlamıyla bütün nokta detaylarını tamamlayabilmek için ofis ekstra üç dört mimara ihtiyaç duymaktadır, bu durum da maliyetleri yükseltmekte ve işverenler bunu istememektedir.

Günümüzde ofis çalışanlarının uzun süredir ofiste bulunmaları sonucunda uzmanlaşma oluşmaya başlamıştır. Bu uzmanlaşma malzeme ve sistem bilgi seviyesindeki artma şeklindedir. Projelerin büyük bir bölümünde kesin proje aşamasıyla uygulama proje aşamaları iç içe girmiştir bu noktada ofis tüm yapı elemanlarına ilişkin öneriler geliştirmektedir ve bu önerileri zaten işveren istemektedir. Öte yandan Bodrumda yaptıkları bir projede henüz bir bölü bin ve bir bölü beş yüz ölçekte çalışmalarına rağmen o ölçeklerde bile kimi detaylara, malzeme ve sistem seçimlerine ilişkin düşünce üretiminde bulunmaktadırlar. Bunun yanında ofis avan proje aşamasında mahal listeleri oluşturmakta ve bu mahal listelerinde mahallere ilişkin malzeme ve sistem bilgilerini belirtmektedir. Öte yandan mühendisliğe ilişkin ölçüleri de ofis, tecrübesi sonucunda kendisi belirlemektedirler. Örneğin statik mühendisliğine ilişkin kolon boyutlarını ofis belirlemekte ve bunu büyük bir doğrulukla yapmaktadır.

Uygulama Projesi Örneğinden Elde Edilen Veriler

I. İş, İş Alma Yöntemleri ve İşveren Biçimleri: MO-14 iki ana başlıkta işler almaktadır. Birinci tipteki işler göreceli olarak küçük ve özellikle restorasyon projeleri olarak tariflendirilebilecek, ikinci tipteki işler ise göreceli olarak büyük ve

sıfırdan tasarlanan işlerdir. EK U’da MO-14’nin yaptığı eski bir binanın otel olarak restore edilmesi işinin uygulama projelerinden alınan parçasal çizimler bulunmaktadır.

II. Konsept Oluşturma: MO-14’de ana tasarım kararları birinci tip işlerde yaşlı ortak ikinci tip işlerde ise görece genç ortağın yönetiminde tüm ofisçe verilmektedir. Tüm çalışan mimarlar konsepte katkıda bulunabilmektedir.

III. Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım: MO-14’ün yaptığı ikinci tip işlerde detay tasarımı dolayısıyla “Uygulamaya Yönelik Ayrıntıda Tasarım” sınırlı olarak yapılıyor olsa da ilk tip işlerde tasarım bir bölü bir ölçeğe kadar düşünülmektedir. Bu düşünülmüşlük kimi zaman çizim olarak sunulmamakta ve uygulama sırasında alınan