seçiminde söz hakkı tanınması (Bursalıoğlu, 2010) ve örgütsel yapının sürekliliği okulların stratejik planlama uygulamalarının etkililiği için gereklidir.
Bu bağlamda yapılan iş ne olursa olsun başarı gösterebilmek için stratejik düşünüp stratejik hareket edilmelidir (Satı ve Işık, 2011). Etkin bir stratejiyledir ki, ileriye bakabilme, değişim gereksinimlerini önceden görebilme ve hazır bulunabilme mümkün olabilecektir (Betz, 2001).
AMAÇ VE ÖNEM
Bu araştırmanın amacı okul yöneticilerinin stratejik yönetim kavramına ilişkin algıları, stratejik yönetim uygulamalarını okullarında ne zaman başlattıkları, bu sürece nasıl baktıkları, bu süreçteki artı ve eksi yönlerin neler olduğu, stratejik planlamalarının geri dönütlerinin alınıp alınmadığı, değerlendirme için ne tür yöntemler kullandıkları belirlenmeye çalışmaktır. Ayrıca okul yöneticilerinin stratejik yönetim öncelikleri saptanmaya çalışılmış, uygulamada neleri daha çok önemsedikleri belirlenmek istenmiştir.
Bu araştırma sonucu ile okullardaki yöneticilerin stratejik yönetim hakkındaki farkındalık düzeyleri ortaya çıkarılacak, stratejik planlama uygulamalarının etkililiği üzerinde bilgi sahibi olunacaktır. Ayrıca elde edilecek sonuçlar ışığında okul yöneticileri, stratejik yönetimi kurumlarında uygularken karşılaşılan engeller ve eksiklikleri önceden bilebilecekler, eksikliklerin giderilmesine yönelik tedbirler alabileceklerdir.
YÖNTEM
Bu araştırmada bireylerin, grupların ya da fiziksel ortamların özelliklerini özetleyen ayrıca mevcut olayların daha önceki olay ve koşullarla ilişkisini de dikkate alarak, durumlar arasındaki etkileşimi açıklayan betimsel araştırma modeli kullanılmıştır (Büyüköztürk, 2011; Kaplan 1998).
Bu araştırmanın evren ve örneklemini Erzurum İli Yakutiye, Palandöken ve Aziziye merkez ilçelerinde bulunan, 186 ilköğretim ve 57 ortaöğretim okullarından basit tesadüfi yöntemle seçilmiş 15 ilköğretim, 10 ortaöğretim kurumu oluşturmaktadır. Ayrıca bu ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarının internet sitelerine girilmiş buradaki stratejik planları incelenerek değerlendirilmiştir.
Araştırmacılarca geliştirilen, 8 adet açık uçlu ve 5 adet yarı yapılandırılmış maddeden oluşan, anket yoluyla okul yöneticilerinden veriler toplanmıştır. Anketin geliştirilmesinde, literatür taraması yapılmış, deneyimli okul yöneticileriyle görüşmeler gerçekleştirilmiş ve hazırlanan anketin deneme uygulamaları yapılmış ve uzman görüşüne başvurularak ankete son şekli verilmiştir.
Anketin açık uçlu soruları içeren birinci bölümünde, okul yöneticilerinin stratejik yönetim kavramına ilişkin algıları, stratejik yönetim uygulamalarını okullarında ne zaman başlattıkları, bu süreçteki artı ve eksi yönlerin neler olduğu, stratejik planlamalarının geri dönütlerinin alınıp alınmadığı, değerlendirme için ne tür yöntemler kullandıkları belirlenmeye yönelik sorular yer almıştır. Yarı yapılandırılmış sorulardan oluşan ikinci bölümde ise okul yöneticilerinin stratejik yönetim uygulamalarındaki önceliklerini belirlemeye dönük sorular bulunmaktadır.
54
Hazırlanan veri toplama aracı 2012- 2013 eğitim öğretim yılı güz döneminde örnekleme uygulanmıştır. Elde edilen nitel verilerin araştırmacılar tarafından analiz edilmesinde birinci bölümü oluşturan açık uçlu sorular için yığılma noktaları belirlenmiştir. İkinci bölümü oluşturan önem derecesi belirleme maddelerinde yöneticileriin ilk üç sırada yer verdikleri ifadeler belirlenmiş, bunların frekansları ve yüzdeleri alınmıştır. İkinci bölüm bulgu ve yorumlar kısmında açık bir şekilde sonuçları anlamamızı ve yorumlayabilmemizi sağlayacak şekilde tablo olarak gösterilmiştir.
BULGU VE YORUMLAR
Bu çalışmada hazırlanan ölçeğin, “Stratejik yönetim denilince aklınıza ne geliyor?’’ sorusuna büyük bir çoğunluk, ”okula ait kaynakların kullanılması”,” kısa, uzun vadeli planların yapılması” cevabını vermiştir. Bir kurumun varlığının devamı açısından önemli olan okul dışı kaynaklar çok az dile getirilmiştir. Stratejik planlama, okulların etkili ve verimli olarak yönetilmeleri için çevresel değişmeler doğrultusunda geleceğe yönelik stratejilerin geliştirilmesi esasına dayanmaktadır (Erdoğan, 2012). Yöneticiler kurumlarının çevresel değişkenler karşısında konumunu belirlemede stratejik plandan yararlanmasını bilmelidirler.
“Okulunuzda stratejik yönetimle ilgili çalışmaları ne zaman başlattınız?’’ sorusuna ise büyük bir çoğunluk 2010 yılını cevap olarak göstermiştir. Bazı eski yöneticiler ise toplam kalite yönetimi adı altında 2000’ li yıllardan itibaren başladıklarını belirtmişlerdir. Buradan da anlaşıldığı gibi okullarımızda stratejik yönetim uygulamaları yeni bir olgu olarak görülmektedir.
“Stratejik yönetimin kurumsal yararları nelerdir?” şeklinde sorulan soruya öncelikli olarak, “kurumun
başarısını artırmak ve ileriye dönük olmasını sağlamak”, “idari işleyişin daha kolay olmasını sağlamak”, “çalışmaların planlı ve düzenli yürümesini sağlamak” şeklinde cevap vermişlerdir. Bu bağlamda yöneticilerin daha ziyade kurum içi ilişkileri öncelikli düşündüklerini, kurumun çevre ile olan ilişki ve yararlarını yeterince dikkate almadıkları şeklinde değerlendirebiliriz.
“Stratejik yönetimin bireysel yararları sizce nelerdir?” şeklinde sorulan diğer bir soruya genelde,
“bireyin kendisini tanımasına yardımcı olur” ve “bireyin planlı ve düzenli olmasını sağlar” cevaplarını vermişlerdir. Ancak örgütler ve kurumların devamlılığı açısından önemli olan “değişime ve gelişmeye katkı sağlar” gibi ifadelere rastlanılmamıştır.
“Stratejik yönetim uygulamalarında ne gibi sorunlarla karşılaşıyorsunuz?” sorusuna, “personel ve
insan kaynakları sorunu”, “ maddi sorunlar” ve “motive etme sorunu” cevabını vermişlerdir. Stratejik planın uygulanmasında Erzurum ilindeki öğretmenlerin kısa sürede yer değiştirmesi nedeniyle orta ve uzun vadeli planların sonuçlanmasını olumsuz etkilediği yöneticilerce sıkça dile getirilmiş ve bu doğrultuda cevaplar alınmıştır. Günümüzde okulların çok yönlü çevresel değişkenlerle karşı karşıya oldukları herkesçe bilinen bir gerçektir. Okullar kendi kendilerini yönlendirebilen bir kurum olsalar bu değişimlerden bu denli etkilenmeyecekleri düşünülmektedir. Bu şartlar altında denebilir ki, okul yöneticileri çevresel değişimleri daha çok izlemeli, ona göre planlar geliştirmeli, değişen koşullara uyum sağlayabilmek için daha fazla inisiyatif alabilmelidir (Erdoğan, 2012).