≤7 olmak şartıyla 7-10 arasında bir değer aldığı, kapsam geçerliğinde davis katsayısının ≤ . 8 olduğu belirlenmiştir. Yapılan faktör analizinde ise Elde edilen 3 alt faktörde toplanan ölçeğin toplam varyans miktarı % 69 ve faktör analizi sonucunda elde edilen faktör yükleri .84 ile.54 arasında değişmektedir.Ölçek alt faktörlerinin arasındaki ilişkinin saptanması için Pearson momentler çarpım korelâsyon analizi yapılmıştır. Ölçeğin alt faktör puanları arasındaki korelasyonlar . 67 ile .78 arasında değişmektedir. Ölçekten elde edilen cesaret verici alt faktörü için toplam puan 3,24 (S=.90), aitlik yaratıcı alt ölçeği için 3,70 (S=.88), yönlendirici dil alt ölçeği için 3,56 (S=.86) olarak belirlenmiştir.
Öğretmen Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Algısı Ölçeği, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları, Polat, (2007) tarafından uyarlanan “örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği” ile ölçülmüştür. Yapılan faktör analizinde aslı 5 boyutlu olan ölçek, 4 boyutta toplanmıştır. Ölçeğin aslındaki yardımlaşma ve nezaket boyutunda yer alan maddeler bir boyutta toplanmıştır. Alan yazında yardımlaşma ve nezaket boyutlarının birbiri ile oldukça ilgili olduğuna vurgu yapılarak, her iki davranışın da diğerlerine yardımı içerdiği ifade edilmektedir. Bu nedenle iki boyutun tek boyutta toplanması kabul edilebilir bir sonuçtur. Bu bağlamda, bu araştırmada yardımlaşma ve nezaket boyutlarındaki maddeler daha çok başkalarına yardımcı olmayı içerdiğinden “yardımlaşma” olarak isimlendirilmiştir. Yapılan güvenirlik analizinde tüm ölçeğin Cronbach’s Alpha katsayısı .89 olarak hesaplanmıştır. Yapılan faktör analizine dayalı boyutlar için yapılan güvenirlik hesabında ise yardımlaşma boyutunda .86; centilmenlik boyutunda .81; vicdanlılık boyutunda .88 ve sivil erdem boyutunda ise .82 çıkmıştır (Polat, 2007).
Verilerin Analizi
Araştırmada kişisel bilgilerin belirlenmesinde ve ölçeğe verilen yanıtların değerlendirilmesinde betimsel istatistikler; görüşlerinin karşılaştırılmasında ise t- testi, Kruskal Wallis H, One-Way Anova testi, korelasyon ve basit doğrusal regresyon analizleri kullanılmıştır. Manidarlık sınamaları p>=.05 düzeyinde yapılmıştır.
3. BULGULAR
Araştırmaya katılan öğretmenlerin kişisel özelliklerine ilişkin veriler Tablo 1’de verilmiştir.
Tablo 1. Araştırmaya katılan öğretmenlerin kişisel özelliklerine ilişkin veriler
Değişken Düzey f %
Görev Unvanı
1. Öğretmen 209 95,4
2. Müdür Yardımcısı 10 4,6
Toplam 219 100
Branş 1. Sınıf Öğretmeni 2. Branş Öğretmeni 107 112 48,9 51,1
Toplam 219 100 Yaş 1. 30 ve altı 138 63.0 2. 36-40 63 28,8 4. 41 ve üstü 18 8,2 Toplam 219 100 Mezuniyet 1. Eğitim Fakültesi 166 75,8 2. Fen-Edebiyat Fak. 28 12,8 3. Eğitim Enstitüsü 10 4,6 4. Diğer 15 6,8
192
Toplam 219 100 Cinsiyet 1. Kadın 126 58,0 2. Erkek 93 42,0 Toplam 219 100Tablo 1’de görüldüğü gibi araştırmaya katılanların % 95,4’ü öğretmen (n=209), % 4,6’sı müdür yardımcısıdır (n=10). Katılımcıların % 56.5’i sınıf öğretmeni (n=130), % 43.5’i branş öğretmeni olarak görev yapmaktadır (n=124). Öğretmenlerin % 63’ü 30 ve altı (n=138), % 28,8’i 30-40 (n=63), % 8,2’si 41 ve üstü yaş grubundadır (n=18). Mezun oldukları okullara göre öğretmenlerin; % 75,8’i eğitim fakültesi (n=166), % 12,8’i fen-edebiyat fakültesi (n=28), % 4,6’sı eğitim enstitüsü (n=10) ve % 6,8’inin diğer kaynaklardan mezundur (n=15). Örneklem grubunun % 55,7’si kadın (n=122), % 44,3’ü erkek öğretmenler (n=97) tarafından oluşturulmaktadır.
Tablo 2’de katılımcıların okullarda “centilmenlik” ve “yardımlaşma” “sivil erdem” “vicdanlılık” hakkındaki görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre karşılaştırılması ile ilgili t-testi sonuçlarına yer verilmiştir.
Tablo 2. İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okullarında ÖVD Algılarının Cinsiyete Göre Karşılaştırılması
ÖVD Ölçeği Cinsiyet η
X
SS Sd t p Yardımlaşma Kadın 126 3.94 0.63 216 0.49 .62 Erkek 92 3.98 0.58 Centilmenlik Kadın 126 3.94 0.63 216 0.53 .59 Erkek 92 3.98 0.58 Vicdanlılık Kadın 126 4.16 0.74 216 0.38 .97 Erkek 92 4.16 0.65 Sivil Erdem Kadın 126 3.75 0.77216 0.68 .49
Erkek 92 3.67 0.77
Tablo 2’de İlköğretim okullarında çalışanların ÖVD düzeyine ilişkin görüşlerinin” yardımlaşma” boyutunda (
X
= 3,96; SS= 0,60), “ centilmenlik” boyutunda (X
= 3,96; SS= 0,60), “vicdanlılık” boyutunda (X
= 4,16; SS= 0.69), “sivil erdem” boyutunda (X
= 3,74; SS= 0,77 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıcaöğretmenlerin okullarda örgütsel vatandaşlığın alt boyutları hakkındaki görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre karşılaştırılabilmesi için grupların varyanslarının eşitliğinin test edildiği bağımsız gruplar t-testi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda, öğretmenlerin okullarındaki örgütsel vatandaşlık davranışı algılarının yardımlaşma, centilmenlik, vicdanlılık ve sivil erdem alt boyutlarında cinsiyete göre anlamlı farklılık yaratmadığı görülmüştür (p>.05).
Tablo 3’de katılımcıların okullarda “Yönlendirici Dil” “Cesaret Verici Dil” ve “Aitlik Yaratıcı Dil” hakkındaki görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre karşılaştırılması ile ilgili t-testi sonuçlarına yer verilmiştir.
193
MD Ölçeği Cinsiyet ηX
SS Sd t p Yönlendirici Kadın 126 3.69 0.80 216 0.24 .80 Dil Erkek 92 3.72 0.94 Cesaret Verici Kadın 126 3.29 1.03 216 1.86 .63 Dil Erkek 92 3.55 1.05 Aitlik Yaratıcı Kadın 126 3.31 0.96 216 0.10 .91 Dil Erkek 92 3.32 1.00Tablo 3’de İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin motivasyonel dil düzeyine ilişkin görüşlerinin” Yönlendirici Dil” boyutunda (
X
= 3,79; SS= 0,86), “Cesaret Verici Dil” boyutunda (X
= 3,39; SS= 1,04), “Aitlik Yaratıcı Dil” boyutunda (X
= 3,31; SS= 0.98) olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca öğretmenlerinokullarda motivasyonel dil alt boyutları hakkındaki görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre karşılaştırılabilmesi için grupların varyanslarının eşitliğinin test edildiği bağımsız gruplar t-testi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda, öğretmenlerin okullarındaki motivasyonel dil davranışı algılarının Yönlendirici Dil, Cesaret Verici Dil ve Aitlik Yaratıcı Dil alt boyutlarında cinsiyete göre anlamlı farklılık yaratmadığı görülmüştür (p>.05).
İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık görüşlerinin mezuniyet durumu değişkenine göre tek yönlü varyans (ANOVA) analizi ile karşılaştırılmış ve analiz sonuçları Tablo 4’te verilmiştir.
Tablo 4. İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okullarında Örgütsel Vatandaşlık Algılarının
Eğitim Durumuna Göre Karşılaştırılması
ÖVD Mezuniyet Ölçeği Durumuη
X
SS F p Yardımlaşma Enstitü 10 3.83 0.80 Eğitim Fak. 166 3.95 0.60 0.66 ,57 Fen-edebiyat 28 3.97 0.61 Diğer 15 4.15 0.52 Centilmenlik Enstitü 10 3.83 0.80 Eğitim Fak. 166 3.95 0.60 0.67 , ,57 Fen-edebiyat 28 3.97 0.61 Diğer 15 4.15 0.52 Sivil erdem Enstitü 10 3.70 0.76Eğitim Fak. 166 3.66 0.78 0.95 ,41 Fen-edebiyat 28 3.80 0.81
Diğer 15 3.70 0.52
Tablo 4’te ilköğretim okulu öğretmenlerinin okullarında örgütsel vatandaşlık algılarının eğitim durumu değişkenine göre, örgütsel vatandaşlık ölçeğinin “yardımlaşma” alt boyutunda anlamlı fark bulunmadığı görülmektedir [F(3,216)= 0,66,p>.05] görülmektedir. Örgütsel vatandaşlık ölçeğinin “centilmenlik” alt boyutunda anlamlı fark bulunmadığı görülmektedir [F(3,216)= 0,67,p>.05] görülmektedir. Örgütsel vatandaşlık
194
ölçeğinin “vicdanlılık” alt boyutunda anlamlı fark bulunmadığı görülmektedir [F(3,216)= 3,895,p<.05] görülmektedir, fakat yapılan varyans eşteşliği ölçümünde p(0,001)<,05 eşteş olmadığından dolayı ANOVA testine alınmamıştır. Örgütsel vatandaşlık ölçeğinin “sivil erdem” alt boyutunda anlamlı fark bulunmadığı görülmektedir [F(3,216)= 0,95,p>.05] görülmektedir.
Tablo 5.Vicdanlılık alt boyutunun eğitim düzeyi değişkenine göre Kruskal-Wallis testi puanları tablosu
Mezuniyet η Kruskal-Wallis X² p Vicdanlılık Eğitim Enstitüsü 10 6,078 ,108 Eğitim Fakültesi 166 Fen-Edebiyat Fakültesi 28 Diğer 15
Tablo 5’te görüldüğü gibi öğretmenlerin mezuniyet değişkenine göre örgütsel vatandaşlık davranışının vicdanlılık alt boyutunun Kruskal-Wallis Ki-kare puanı 6,078 (P=0108, p>0,05) olarak bulunmuştur. Bu sonuca vicdanlılık alt boyutu ile örgütsel vatandaşlık alt boyutu arasında anlamlı
farklılaşma göstermediği bulunmuştur.
Tablo 6. İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okullarında MD Algılarının Eğitim Durumuna Göre
Karşılaştırılması
MD Mezuniyet
Ölçeği Durumu η
X
SS F p Scheffe Yönlendirici Enstitü 10 4.16 0.67Dil Eğitim Fak. 166 3.64 0.83 3.39 ,02 Fen-edebiyat 28 3.66 0.96
Diğer 15 4.24 0.90 Cesaret Enstitü 10 4.00 0.56
Verici Dil Eğitim Fak. 166 3.25 1.04 6.06 ,01 2-4 Fen-edebiyat 28 3.58 1.00
Diğer 15 4.24 0.87 Aitlik Enstitü 10 3.80 0.75
Yaratıcı Eğitim Fak. 166 3.20 0.98 3.37 .01 Dil Fen-edebiyat 28 3.47 0.97
Diğer 15 3.86 1.02
Tablo 6’da ilköğretim okulu öğretmenlerinin okullarında okul müdürlerinin iletişim aracı olarak kullandığı motivasyonel dilin öğretmen algılarında eğitim durumu değişkenine göre, motivasyonel dil ölçeğinin “Cesaret Verici Dil ” alt boyutunda anlamlı fark [F(3,216)= 3.39,p<.05] görülmektedir. Ortaya çıkan bu farklılığın hangi gruplardan kaynaklandığını tespit etmek amacıyla yapılan Scheffe testi sonucuna göre ise, ortaya çıkan bu farklılığın 2-4 gruplar arasında gerçekleştiği; bu farklılığın eğitim fakültesi mezunları ile diğer kaynaklardan mezun olan öğretmen arasında olduğu gözlenmektedir. Yapılan analizde ortaya çıkan bu anlamlı