artmaktadır (Örücü ve Kaplan, 2001: 100).
İşe Devamsızlığın Azaltılması İçin Alınması Gereken Önlemler
Genel olarak, işe devamsızlığı önlemek için şunlar yapılabilir (Jex, 2002: 159) • Devamsızlık yapmayı çalışana daha az çekici hale getirme,
• İşe devamsızlığı yapan çalışana odaklanma,
• Çalışanın katılımını sağlamak için kısıtlamaları azaltmadır.
İşyerlerinde devamsızlık oranını sıfıra indirmek mümkün değildir. Özellikle hastalıklar personel sağlığı gibi sebepler önemlidir. İyi bir şekilde yapılacak personel devri devamsızlığı en aza indirebilir (Eren, 2007: 273). Bir işin aynı tempoda ve sürekli tekrarlanarak yapılmasının verdiği yorgunluk ve bıkkınlık durumlarına monotonluk adı verilir. Monotonluk sonucu da devamsızlık meydana gelmektedir. Bunu önleyebilmek için işyerlerinde optimal aydınlatma, sıcaklık, havalandırma koşullarının sağlanmasına ve rahatsız edici gürültünün önlenmesine ilişkin tedbirler alınmalıdır. Monotonluğun giderilebilmesi için alınabilecek önlemler vardır. Bunlar bir işgörenin tek bir iş üzerinde ihtisaslaşması yerine birkaç işi öğrenerek uzmanlaşması, iş değiştirme (rotasyon), işi en doğal süresinde yapma, günlük çalışma sürelerinin iyi ayarlanması, çalışma saatlerinde işçilere müzik dinletme, dinlenme sürelerinin en yararlı şekilde ayarlanmasıdır (Eren, 2007: 274).
AMAÇ
İş devamsızlığı çalışanın belirli bir neden olmadan işe gelmemesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Devamsızlık yapan işgören başta olmak üzere işteki diğer bireyler de devamsızlığın sonuçlarından etkilenmektedir. Bu araştırmanın amacı; iş devamsızlığının nedenlerini, sonuçlarını, okullarda okul yönetimine, öğrencilere ve öğretmenlere etkilerini tartışmaktır.
2.YÖNTEM
Araştırma nitel verilerle elde edilen betimsel bir çalışmadır. Çalışmada olgubilim deseni kullanılmıştır. Olgubilim deseni farkında olduğumuz ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadığımız olgulara odaklanmaktadır. Bu tümüyle bize yabancı olmayan aynı zamanda tam anlamıyla kavrayamadığımız olguları araştırmak için kullanılır (Yıldırım ve Şimşek, 2008,72).
Çalışmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden tipik durum örneklemesi kullanılmıştır. Buradaki amaç, ortalama durumları çalışarak belirli bir alan hakkında fikir sahibi olmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2008,110). Bu çalışmada, çalışma grubu, yirmi bir kişilik bir öğretmen grubudur. Katılımcılar, iki ilköğretim okulunda çalışan, gönüllü sınıf ve alan öğretmenlerinden oluşmuştur. Çalışmaya katılan grubun 7’si alan öğretmeni, 14’ü ise sınıf öğretmenidir.
92
Veri Toplama Aracı
Veriler görüşme ve odak grup görüşmeleriyle, açık uçlu sorulardan oluşan bir form ile elde edilmiştir. Formda 7 soru yer almıştır. Veri toplama aracı oluşturulurken, iş devamsızlığının okul boyutundaki etkileri, okulun örgütsel yapıdaki özellikleri göz önüne alınarak katılımcıların görüşleri doğrultusunda incelenmiştir. Araç maddelerinin oluşturulmasında yazından faydalanılmış iş devamsızlığı hakkında yayımlanmış makaleler ve tezler incelenmiştir. Yazın taramasından sonra veri toplama aracı maddeleri oluşturulmuş ve eğitim bilimleri alanında uzman iki kişiden bu soruların geçerliğine ilişkin görüşler alınmıştır. Sonuçlar da bu kişilerle tekrar ele alınmış elde edilen verilerin amaç ve teyit edilebilirliği tartışılmıştır.
Veri toplama aracında açık uçlu yedi soru sorulmuş ve katılımcılara bu sorular açıklanmıştır. Devamsızlığın ne anlama geldiği katılımcılara ifade edilerek kavramlar açıklanmıştır. Bu sorular: 1-
Öğretmenlerin iş devamsızlıklarının (okula veya göreve gelmeme) nedenleri neler olabilir? 2- Genel olarak iş devamsızlıkları keyfi mi yoksa zorunlu nedenlerden mi gerçekleşmektedir? 3-Öğretmenlerin iş devamsızlıklarının okul işleyişine ne tür etkileri olabilir? 4- İş devamsızlığı öğrenciler açısından değerlendirildiğinde ne gibi sonuçlar ortaya çıkar? 5- İş devamsızlığının okul yönetimi açısından olumsuzlukları neler olabilir?(okul müdürleri açısından, diğer öğretmenler açısından, öğrenciler açısından vb.) 6- İş devamsızlığını önlemek için neler yapılabilir?(okul müdürü ne yapabilir?, Üst yönetim il/ilçe milli eğitim müdürlüğü/bakanlık neler
yapabilir?) 7- İş devamsızlığı branş/kıdem/cinsiyet/yönetici-öğretmen boyutunda değerlendirildiğinde ortaya
çıkan sonuçları nasıl değerlendirirsiniz?
Bu çalışmada açık uçlu sorular sorularak esnek davranılması, bulguları teyit eden farklı veri toplama yöntemlerinin kullanılması, yüz yüze yapılan görüşmeler ve araştırmaya katılanlarla devamlı aynı ortamlarda olup yeri geldikçe araştırma konusuna ilişkin görüşmelerin yapılması araştırmanın geçerliği adına önemli ölçütlerdir. Araştırmadan elde edilen verilerin bazen doğrudan alıntılarla ifade edilmesi, bulgulardan yola çıkılarak sonuçlara nasıl ulaşıldığının açıklanması ise diğer geçerlik ölçütleri olarak çalışmada yer almıştır.
Araştırmaya katılan bireylerin ve araştırma çerçevesinin tanımlanması; araştırma konusuna ilişkin kavramların açıklanması; verilerin analizine ilişkin (toplama, analiz, yorum vb) bilgilerin verilmesi; araştırma aşamalarının açıklanması araştırmanın dış güvenirliğine ilişkin ölçütleridir. Betimsel bir yaklaşımla elde edilen verilerin doğrudan verilmesi, araştırma sonuçlarının alan uzmanı kişilerce teyit edilmesi, veri analizlerinin kavramsal çerçeveye bağlı olarak yapılması ise iç güvenirliğe ilişkin ölçütler olarak araştırmada ele alınmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
Veri Analizi
Veriler betimsel ve içerik analizi yoluyla ele alınarak çözümlenmeye ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Veriler görüşme sırasında kayıt edilerek ve not tutularak yapılmıştır. Öncelikle kayıtlar ele alınmış ve yazıya dökülmüştür. Yazıya dökülen veriler, bireysel görüşmeler bittikten sonra odak grup görüşmeleriyle teyit edilerek analiz edilmeye çalışılmıştır.