Batı Trakya Hükümeti’nin Kurulması

130

yöntemlerini kullanan bedevi kuvvetlerin yürütmüş olduğu gerilla tipi yıpratma savaşında, İtalyanlar geniş bir alana yayılmak zorunda kalmaları ve aldıkları zaiyatlar sonucunda güç kaybına uğramış, Birinci Dünya Savaşı’nda ise 60.000 civarında askerini bölgede tutmak zorunda kalmıştır. İngilizlerin ise çetin savaş şartlarında 30.000 civarında askerini Batı Sahra’ya bağlayarak 80.000.000 sterlin para harcamasına neden olmuştur.⁵³⁰

Bölgedeki bir İngiliz gözlemcinin aşağıdaki ifadeleri düzensiz kuvvetlerin yürütmüş olduğu gayrinizami harbin, güçlü devletin savunmasız alanı olan ekonomik faktörlere olumsuz etkisini göstermektedir:⁵³¹

“Bu kimi yönlerden, düşmanlarımızın savaştaki en başarılı stratejik hareketiydi, çünkü bu son derece zararlı birkaç bin Arap, bir yıldan uzun bir zaman başka yerlerde çok ihtiyaç duyulan 30.000 askeri bu bölgeye bağlamış, ayrıca çöl demiryollarına, çöl arabalarına, ulaşıma vs. o kadar çok harcama yapmamıza neden olmuştur ki, bu harcamalar yüzünden, yeni nesil ömür boyu kişi başına 2 peni daha fazla gelir vergisi ödemek zorundadır.”

Sonuç olarak; güçlü bir orduya karşı gayrinizami harp taktik ve stratejilerinin doğru kullanımının harbin sürecine, ekonomisine ve sonucuna etkisini göstermesi açısından Trablusgarp Savaşı’nın, Osmanlı subaylarına başarılı bir gayrinizami harp deneyimi kazandırdığı değerlendirilebilir.

131

Lüleburgaz’a keşif amaçlı göndermiştir.⁵³⁴ Eşref Bey’den alınan olumlu onaydan cesaret alan Enver Bey’in emriyle mevcudu 4000 kişiye yaklaşan kuvvetler, Ereğli ve Tekirdağ’a yapmış olduğu 13 Temmuz 1913’teki çıkarma ile Çorlu civarında Bulgar kuvvetlerini püskürtmüştür. İleri yürüyüşü devam ettiren Türk kuvvetleri 15 Temmuz 1913 tarihinde Midye-Enez hattı sınırına varmışlardır. Bu hat üzerinde beklemede kalan Türk kuvvetlerine, Talat, Enver ve Cemal Beylerin Babıali’yi ikna etmesi ile birlikte, Meriç Nehri’ne kadar Doğu Trakya’yı işgal etmesi kararı iletilmiştir.⁵³⁵İşgal kararı sonrasında; ilerleyen gönüllü kuvvetler, Babıali tarafından verilen karar gereğince Edirne’yi geri aldıktan sonra daha fazla ilerlemeyerek, Meriç’in batısına geçmemiştir.⁵³⁶ Bu sıralarda Bükreş’te Balkan Devletleri arasında başlayan barış görüşmeleri (31 Temmuz 1913) kısa sürede sonuçlanmış ve 10 Ağustos’ta Bükreş Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre Yunanlılar Batı Trakya’yı Bulgarlara bırakmıştır. Osmanlı kuvvetlerinin Edirne’ye dönüşünün etkisiyle Bulgarlara bırakılan Batı Trakya topraklarında, Bulgar çetelerinin Müslümanlara baskı ve şiddet hareketlerinde bulunduklarına dair hudut hattında keşif maksatlı görevlendirilen çete ve süvari birliklerinden raporlar gelmeye başlamıştır.⁵³⁷ Gelen raporları değerlendiren Enver Bey, Bulgar çeteleri tarafından Türk halkına karşı yapılan zulümleri sona erdirmek amacıyla bölgede bulunan Eşref Bey komutasındaki 15 subay ve 100 seçme erattan oluşan gönüllü kuvvetleri Ortaköy üzerine sevk etmiştir. Bu gönüllü kuvvetler bunun üzerine 15 Ağustos 1913’te Batı Trakya’ya giriş yapmıştır.⁵³⁸ Batı Trakya’ya giriş yapan gönüllü kuvvetler, ilk önce Koşukavak önünde Bulgar çetelerini yenmiş daha sonra burada örgütledikleri yerel kuvvetler ile mevcudunu genişleterek, Mestanlı ve Kırcaali’yi kısa bir çatışmadan sonra ele geçirmişlerdir. Bu bölgeden de topladığı yerel unsurlar ile kuvvetinin mevcudunu daha da artıran Eşref Bey, Umum Çeteler Kumandanı olmuştur.⁵³⁹ Fakat Osmanlı Hükümeti tarafından Avrupalı Devletler ile olan ilişkilerin bozulmaması adına Eşref Bey’in Kırcaali’den ileri gitmesine izin verilmemiştir. Bu olay üzerine

534 age,412.

535 Tevfik Bıyıklıoğlu, Trakyada Milli Mücadele, c.1 (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992),74.

536 Bayur, age, 418.

537 Bıyıklıoğlu, age, 73.

538 Bu gönüllü kuvvetlerin büyük çoğunluğu Eşref ve kardeşi Hacı Sami Bey tarafından oluşturulan, Ödemiş ve Aydın yöresinden efeler ile Kafkasyalı gönüllülerden oluşmaktadır. Müfreze komutanlarının büyük çoğunluğu daha sonra Anadolu Milli Mücadelesinde görev alacaklardır.

Bölgeye giren askerlerin kimlikleri için Bkz. Bıyıklıoğlu, age, 74.

539 age,74.

132

Enver Bey, Eşref Bey ile temas kurarak gönüllü subayların⁵⁴⁰ Batı Trakya’ya geçmesine gayriresmi olarak izin vermiştir.⁵⁴¹

Enver Bey’den alınan izin ve Süleyman Askeri Bey’in bölgeye gelişi ile

birlikte ikinci safhaya geçilerek, önce Batı Trakya’nın merkezi Gümülcine (31 Ağustos 1913), daha sonra da İskeçe (1 Eylül 1913) bölgesi ele geçirilmiştir.

Meriç’in batı kıyısında Sofulu ve Ferecik bölgesindeki Bulgar kuvvetleriyle yapılan uzun süren harpten sonra Bulgarlar; Yunan işgalinde bulunan Dedeağaç bölgesine geri çekilmek zorunda kalmıştır.⁵⁴²

Gümülcine’nin ele geçirilmesinden sonra 31 Ağustos 1913 tarihinde “Geçici Batı Trakya Hükümeti” kurularak, reisliğine Müderris Hoca Salih seçilmiştir. Bu hükümetin üstünde Süleyman Askeri Bey’in olduğu “Garbi Trakya Hükümet-i İcraiyesi” kurulmuştur.⁵⁴³ Aynı tarihlerde Yunanistan Dedeağaç’ı Batı Trakya Hükümeti’ne bırakmıştır. Bunun üzerine bu fırsatı değerlendirmek ve aynı zamanda Osmanlı Devleti’ni siyasi bir krizden kurtarmak arzusuyla Osmanlı subayları 25 Eylül 1913 tarihinde Batı Trakya Hükümeti’nin bağımsızlığını ilan etmiştir.

Süleyman Askeri Bey, Garbi Trakya Kuva-yı Milliye Kumandanı olarak bütün Batı Trakya’nın savunmasından sorumlu en büyük kumandan olarak vazife görmeye başlarken, Eşref Kuşçubaşı ise Kuva-yı Milliye Müfettişi olmuştur.⁵⁴⁴ Devletin kuruluşu, resmi olarak Türkiye’deki elçiler yoluyla yabancı devletlere birer nota ile bildirilmiştir.⁵⁴⁵ Batı Trakya Hükümeti’ne ait mühür ve posta pulları Şekil 3’de, bayrak ise Şekil 4’de gösterilmiştir.

540 Gönüllü subayların kimlikleri: Süleyman Askerî, Bölüğüyle birlikte Yüzbaşı İlyas ve Üsteğmen Ömer Lütfi, Yüzbaşı Kısıklılı Cemil, Yüzbaşı Fahri, İstihkâm Yüzbaşı Akkalı Kasım, Üsteğmen İskeçeli Arif, Fuat (Balkan), Beykozlu Reşat, Şehreminli Sadık, Bölüğüyle birlikte Yüzbaşı Serfiçeli (Beşiktaşlı) Ekrem, Yüzbaşı İhsan, Hüsrev Sami ve Çerkez Reşit (Çerkez Ethem’in kardeşi).

Bıyıklıoğlu, age,75.

541 Gürer, age, 43.

542 Bıyıklıoğlu, age, 76.

543 Sabis, Harp Hatıralarım (1), 15.

544 Bıyıklıoğlu, age, 81.

545 Uçarol, age, 530.

133

Şekil 3: Batı Trakya Hükümeti Mühür ve Pulları

_______________________________________________________________________________

Celal Bayar, Bende Yazdım: Milli Mücadeleye Giriş, c.4. (İstanbul: Sabah Yayınları, 1997), 156-157.

Ay Yıldız : Türklüğü Yeşil : İslamiyeti

Siyah : Matemi (çekilen eza ve cefa, beyaz kurtuluşu) Beyaz : Kurtuluşu

Şekil 4:Batı Trakya Bağımsız Hükümeti Bayrağı

__________________________________________________________________

Celal Bayar, Bende Yazdım: Milli Mücadeleye Giriş, c.4. (İstanbul: Sabah Yayınları, 1997), 159; Tevfik Bıyıklıoğlu, Trakyada Milli Mücadele, c.1 (Ankara: Atatürk Kültür, Dil Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992),81’den yararlanarak tarafımızdan oluşturulmuştur.

134

Ancak devletin süresi kısa olmuştur. Avrupa Devletlerinin baskısıyla birlikte 29 Eylül 1913’te imzalanan İstanbul Barış Antlaşması’nın 2’nci maddesi gereği; Batı Trakya’nın 25 gün içinde mukavemetsiz Bulgaristan’a bırakılması taahhüt edilmiştir.

Bunun üzerine Cemal Paşa, Batı Trakya’ya geçerek subay ve yöneticilere buraların mukavemetsiz Bulgar Devleti’ne bırakılmasına ikna etmiş ve Batı Trakya Hükümeti’ne 25 Ekim 1913 tarihinde son verilmiştir. ⁵⁴⁶

Balkanlarda kurulan hükümetin her ne kadar ömrü kısa olsa da edinilen teşkilatlanma ve gayrinizami harp deneyimleri, bu dönem de burada görev yapan subaylar tarafından Birinci Dünya Savaşı sürecinde ve Milli Mücadele Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nin Balkan politikalarında etkin olarak kullanılmıştır.⁵⁴⁷ Bu süreçte oluşturulan Kuva-yı Milliye, Kuva-yı Milliye Kumandanı, Umum Çeteler Kumandanı gibi tanımlamalar ile yurt savunmasında halkı birleştirmek amacıyla kurulan Müdafaa-i Milliye Cemiyeti gibi teşkilatların Anadolu’daki Milli Mücadele döneminde aynı adlar altında oluşturulması, Kuva-yı Milliye direniş teşkilatlanması üzerinde dönemin gayrinizami harp öğretilerinin etkisini göstermektedir.⁵⁴⁸