Uzun Savaş Stratejisi

Geleneksel savaş ile gayrinizami harp arasındaki farkı yansıtan en önemli olgulardan birini savaşın zamanı oluşturur. Geleneksel savaş rakiplerin en kısa sürede birbirlerine üstünlük sağlayarak, düşman ordusunun yok edilerek, savaşma iradesinin kırılmasını hedeflerken,¹⁷⁹ gayrinizami harbin hedefi savaşın uzun süreye yayılmasıdır. Gayrinizami harbin en önemli ana hedefi güçlü devleti yıpratmak olduğu için bunun için en önemli stratejik boyut ise zamandır.¹⁸⁰ Mao’nun güçlü devleti önce hızlı bir zaferden mahrum bırakma ve daha sonra uzun süreli bir yıpratma savaşına sokup başarı elde etmenin yolu olarak tanımladığı “uzun savaş stratejisi”¹⁸¹ güçlü devletin savunmasız alanını oluşturur. Gayrinizami harpte savaşın başındaki güç kaynakları farkını kapatabilmek için savaşı uzatarak, güçlü devletin savunmasız alanlarına düşük yoğunluklu saldırılar uygulanır. Kuruluş aşamasında yeterli elemanı ve kadrosu olmayan zayıf aktör asker sayısını yeterli miktara getirmek için kazandığı zaman ve avantaj ile yok olmaktan kurtulur.¹⁸² Savaşın uzun sürmesi güçlü devleti negatif olarak yıpratırken, zayıf aktöre gelişimini tamamlaması için avantaj kazandırır. Savaşın uzaması ile birlikte artan maliyetler, kamu baskısı, muhaliflerin ve savaş karşıtlarının sayısının artması, dış destekçilerin harbe etkisi zayıf aktöre siyasi avantaj kazandırır.¹⁸³ Fransa-Cezayir Savaşı’nda savaşın uzaması

177 Mıles, age, 4.

178 Ballow, age, 178-179.

179ABD Ordu Talimnamesi, FM 3-05, “Army Special Operations Forces Unconventional Warfare”, (2008): 1-4.

180 Resperger, age, 214.

181 FMFRP 12-18,age, 94.

182 Asilerin kuruluş aşaması problem sahaları; a) Yeni eleman temini ve beyin yıkama, b) Kadrolar açık değil, c) İnsanlar taraf değiştirebilir ç) Destekçileri ve takipçileri iç içe geçmiş olarak sıralanır.

Bknz. FM 3-05, age, 1-10.

183 Ellıs, age, 26.

54

sonucunda Fransa Hükümeti yaklaşık 40 milyon dolara ulaşan savaş harcamalarını kaldıramayarak yaşamış olduğu yoğun kamuoyu baskısı sonucu zayıf aktör ile anlaşmak zorunda kalmıştır. ¹⁸⁴

Uzun savaş stratejisinin diğer bir boyutu ise insan kayıplarının artmasıdır.

Savaşın başında kendini güvende hisseden ve zarar veremeyeceğini inandıkları zayıf aktörü önemsemeyen güçlü devletin kamusunda asker kayıpları savaşın sürdürülmesine olan inancı zedeler. Mıles, “Uzun savaşta kayıpların miktarı güçlü devletlerin zayıflık noktalarıdır.”¹⁸⁵ ifadesi ile güçlü devletlerin uzayan savaşta iç kamudaki savunmasızlığına, Sun Tzu ise uzayan savaşlarda halk desteğinin kaybolacağından ve güçlü devletin geri adım atmak zorunda kalacağına işaret eder.¹⁸⁶ Savaşın uzamasıyla; güçlü devletin savaş bölgesindeki yerel nüfusu kazanamaması ve aynı zamanda onlar üzerindeki baskı ve şiddeti artırması halk üzerinde işgalciye/düşman devlete karşı birliktelik duygusunu tetikler. Mack’in çalışmasında belirttiği gibi “direniş hayatta kalmanın alternatifi”¹⁸⁷ olur ve savaşı kazanmaya olan inanç artar.

Sonuç olarak; gayrinizami harbin uzun sürmesinin getireceği mali, politik, psikolojik, askeri dezavantajlar güçlü devletin aleyhine olduğundan Galula’nın da ifade ettiği gibi “güçlü bir devlet için uzun bir savaşın kabul edilemeyeceği” ¹⁸⁸ olgusu zayıf aktörün başarısına katkı sunar.

2.4.4.4. Ordunun Yapısı

Dünya savaşları sürecinde ve sonrasında devletler konvansiyonel savaşa uygun olarak teşkilat yapılarını, doktrinlerini oluşturmuş ve gelişen teknoloji doğrultusunda mevcut piyade sayılarını azaltarak mekanize birliklerinin sayısını artırmaya önem vermişlerdir. Ancak geliştirilen bu teşkilatlanma ve doktrinlerin gerilla hareketleri, ayaklanmalar vb. uzun süreli savaş sürecine dayanan gayrinizami harp türevlerine uygun olup olmadığı özellikle daha fazla güç kaynaklarına sahip

184 Galula, Pacification in Algeria,5 -Fransa-Cezayir Savaşı’nda, Fransa asker sayısını isyandan dolayı 400.000’e çıkarmak (yedek sayısı 160.000) ve sosyal reformlar yapmak zorunda kalmıştır.

Bunların maliyeti ağır olduğundan enflasyon artmış, ekonomi bozulmuş ve kabine düşmüştür. Bu durum devleti isyancılar ile anlaşmaya doğru zorlamıştır.

185 Mıles, age, 9.

186 Sun Tzu, age, 47.

187 Mack, age, 184.

188 Galula, Counterinsurgency Warfare, 6.

55

devletlerin yaşamış olduğu olumsuz deneyimler sonrası ordu doktrinlerini tekrar değerlendirmelerine sebep olmuştur.¹⁸⁹

Lyall ve Wilson’un ABD-Irak Savaşı üzerine yapmış oldukları çalışmada;

güçlü devletlerin gayrinizami harbe karşı savunmasız kaldığı alanın ordu yapıları olduğu belirtilmiştir. Bu çalışmada orduların askeri müdahale sonrası çıkacak ayaklanmaları kontrol altına alarak etkisiz hale getirmesinde kronik olarak hazırlıksız kalacaklarını belirtmekte ve nüfusun sosyolojik yapısını (dini ve milli değerler önemli) keşfedememiş mekanize birliklerin isyanı kontrol altına almaktan ziyade isyanı daha da körükleyebileceğinin göz önüne alınması gerektiğine vurgu yapılmıştır.¹⁹⁰ Bu hipotezleri tarihsel olarak incelediğimizde Lawrence’in uygulamış olduğu taktik ve stratejiler ile örtüşdüğünü gözlemleriz. Ayaklanan Araplar ile Osmanlı ordusuna karşı yürüttüğü gayrinizami harpte Lawrence; savaşın sonucundaki başarısını cebirsel, biyolojik ve psikolojik¹⁹¹ olmak üzere üç stratejik hususa dayandırmıştır. Bu üç strateji incelendiğinde;

Cebirsel strateji; küçük birlikler ile geniş alandaki karakollara saldırılar düzenleyerek hat ve siper savaşına alışkın düzenli orduların karşı duramayacağı şekilde savaş alanını genişletme taktiğidir.¹⁹² Düzenli ordular karakolları savunmak için sürekli olarak asker sayısını artırmak zorunda bırakılarak yıpratılır ve zayıf rakibinin isteğini kabul etmeye zorlanır. Biyolojik strateji; insan sayısı çok olan güçlü devletin askerlerine saldırı düzenlemektense savaşın idamesini sağlayacak malzeme ve tesislere küçük çaplı saldırılar düzenleyerek onarım işlemleri için güçlü devleti sürekli olarak para, malzeme ve insan planlamaya zorlayarak savaşın sürdürülmesine olan inancı zedeleyerek, halkın merkezi hükümete karşı olan desteğini azaltmayı planlamaktır. Psikolojik strateji ise propaganda yöntemi ile ruhsal durumların istismar edilecek seviyeye getirilerek sivillere özgürlük idealleri için ölmeyi öğretmek üzerine kurgulanmıştır. Düzensiz ordu yapısını rahatlıkla bu strateji üzerine şekillendirebilen Lawrence, düzenli ordu yapısı ve geleneksel savaşa

189 ABD Ordusu Talimnamesi, FM 31-22 Counterinsurgency Force (1963),1-2/5.

190 Lyall ve Wilson, age, 102-103.

191 Thomas Edward Lawrence, Seven Pillars of Wisdom (Delhi: Oxford Unıversity Press, 1955), 197;

Thomas Edward Lawrence, Seven Pillars of Wisdom (CMG arşivleri),100’den aktaran Eslen, age,329.

192 Osmanlı İmparatorluğu’nun Arap İsyancılar ile yapmış olduğu savaşta bu saha yaklaşık 140.000 mil kare olarak hesaplanmıştır. Bu durumda bu saldırıya konvansiyonel olarak karşı durmak için her 4 mil karede bir karakol ve her karakola 20 asker ile toplamda 600.000 asker gerekmektedir. Bknz.

Eslen, age, 329-330.

56

göre teşkil edilmiş Osmanlı ordusunu 35.000 şehit ve 100.000 mil kare araziyi Arap gerillalara bırakarak savaştan çekilmek zorunda bırakmıştır. ¹⁹³

Etkin güç kaynaklarına sahip olmalarına rağmen ordu yapısı gayrinizami harbe ilişkin olarak yeterli seviyede teşkil edilmeyen devletler gayrinizami harp sürecinde olumsuz dönüt almışlardır. 1948 yılında İngiltere Malaya’da; 50.000 kişilik mekanize ve piyade birlikleri ile donatılmış düzenli ordusuna güvenmiş olmasına rağmen ilk sekiz ayda sadece 500 gerillayı etkisiz hale getirebilmiş¹⁹⁴ ve günlük yaklaşık 250.000-300.000 malaya doları olan savaş harcamaları¹⁹⁵ ekonomisine büyük zarar vermiştir. Vietnam’da yaşadığı tecrübelerden yeterli dersleri çıkaramayan ABD ordusu ise 23 Ekim 1983 tarihinde Lübnan Beyrut Hava Limanı’nda bulunan ABD Deniz Taburu’na yapılan bombalı kamyon saldırısında yaklaşık 231 deniz piyadesini kaybetmiştir.¹⁹⁶ Fakat bu olayı yeterli şekilde analiz edemeyen ordu ve hükümet bünyesindeki karar vericiler anılan olayı “devlet destekli terörizm” olarak tanımlayarak gayrinizami harbi göz ardı etmesinin olumsuz sonuçlarını Lyall’ın çalışmasında belirttiği gibi Irak Savaşı’nda yaşamıştır.¹⁹⁷ Aynı şekilde Sovyet ordusu gayrinizami harp yürüten Afgan mücahitlere (1979) ve Çeçen savaşçılara (1991) karşı zırhlı birlikler ile savaşarak her iki savaşta da ağır fatura ödemiştir.¹⁹⁸ Galula; bu durumun altında yatan sebeplerden biri olarak askeri kurumların muhafazakâr yapıya ve değişime karşı direnç gösterme refleksine sahip olmalarını belirtir. Ordu doktrinlerinin yaşanmış tecrübelerden oluşması ve askeri organizasyonların onların kültürüne etki edecek doktrin değişimlerine karşı direnç gösterme eğiliminde bulunmasından dolayı alışılmışın dışındaki savaş tekniklerini kullanan rakip ile karşılaşan ordunun savunmasız alanı oluşacağına dikkat çeker.¹⁹⁹

Lyall orduların esnek olmayan ve cephe savaşı temelli bu yapılarının güçlü devletlerin savunmasız alanı olduğunu ve günümüzde sayıları her geçen gün artan gayrinizami harp örneklerinin ve onun oyuncularının esnek, hızlı, süratli teknikleri

193 age, 335.

194 Phillip Deery , “Malaya,1948 Britain’s Asian Cold War?”, Journal of Cold War Studies, c.9, s.1, (Kış 2007): 52.

195 Malaya Department of Information, “Communist Banditry in Malaya: The Emergency June 1949–

December 1949”, (Kuala Lumpur: Standard Engravers and Art Printers, 1950): 8’den aktaran Philip Deery, age, 32.

196 John Shy, Thomas W.Collier, “Devrim Savaşı”, Modern Strateji: Machiavelli’den Nükleer Çağa, Ed. Peter Paret çev. Doruk Can Koçak (Doruk Yayınevi, 2015), 983.

197 Lyall ve Wilson, age, 102-103.

198 Gürcan, age, 95.

199 Galula, COIN, 6-8.

57

ile mücadele edebilmek için ordu yapısında; “1) Özel Kuvvetler tarzı piyade sınıfların artırılması, 2) Mahalli dil eğitimin artırılması, 3) Yerel halkla iletişimi artıracak yerel organizasyonlar oluşturmak ve lojistik bağımlılığı azaltmak “²⁰⁰ gibi gerekli tedbirlerin alınması gerektiğini belirtmiştir.

Gayrinizami harpte gerilla taktikleri üzerine inşa edilen esnek, hızlı ve düzensiz orduların nüfus desteğinden mahrum güçlü devletlere karşı başarısının yükselen grafiği ordu doktrinlerinin dönüşümünü zorunlu kılmıştır. Bu yaşanan tecrübeler ışığında gayrinizami harbe ilişkin olarak doktrin çalışmalarına daha fazla önem verilmeye başlanmış ve geleneksel savaş teorilerinin korumacı yaklaşımlarına karşı eleştirel fikirler geliştirilmiştir.²⁰¹

200 Lyall ve Wilson, age, 102-103.

201 Yalçınkaya, Savaş Uluslararası İlişkilerde Güç Kullanımı, 31.

58

3. 1918-1922 OSMANLI COĞRAFYASINDA İŞGALLER VE DİRENİŞLER

Mondros Ateşkes Anlaşması’ndan hemen sonra İtilaf Devletleri harekete geçerek kendilerine göre en stratejik noktaları işgal etmeye başlamışlardır. İngilizler 3 Kasım 1918’de Musul’u, daha sonra Urfa, Maraş ve Antep’i, Fransızlar Çukurova (Kilikya) bölgesini işgal ederken, 13 Kasım 1918’de Yunan gemilerinin bulunduğu İtilaf Donanması ise İstanbul önünde demirlemiştir. Bu donanmadan karaya 35.000 kişilik bir kuvvet çıkarılmıştır.²⁰²

İtilaf Devletleri bununla da yetinmeyerek İtalyanlar; Antalya, Konya, Bodrum, Fethiye, Marmaris ve Kuşadası’na, İngilizler; İzmit, Eskişehir, Afyon, Samsun ve Merzinfon’a, Fransızlar ise; Trakya’ya asker çıkarak Osmanlı topraklarını işgal altına almaya başlamışlardır.²⁰³ İtilaf Devletleri işgal harekâtını tamamlarken kendilerine engel çıkarabileceğini düşündüğü Osmanlı ordusunu ise antlaşmanın 5’nci maddesinde yer alan “Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için gerekli kuvvetin dışındaki askeri kuvvetin terhis edilmesi” hükmüne istinaden terhis etmeye, silah ve cephanelerine el koymaya başlamıştır. Mondros Ateşkes hükümlerinden sonra işgal edilen yerler Şekil 2’de gösterilmiştir.

Şekil 2: Mondros Mütarekesi Sonrası İşgal Yerlerini Gösteren Harita

“Mondros Ateşkes Antlaşması Sonrası İşgal Edilen Yerler Haritası”, http://depo.sosyal-bilgiler.com/gorseller/mondros-ateskes-antlasmasi-sonrasi-isgal-edilen-yerler-haritasi [18.02.2019].

202 Ali İhsan Gencer ve Sabahattin Özel, Türk İnkilap Tarihi, 19.bs. (İstanbul: DER Yayınları, 2016), 78.

203 age, 79.