Tebliğ Kavramı

Tebliğ Arapça belağa kökünden gelir1_{. Taşımak, götürmek, bildirmek anlamları} taşır. Özel bilgi veya haberin ilgilisine bildirilmesi anlamına gelir. Tebliğ yapılan belge, yalnız tebliğ yapılan kişi için bir anlam ifade eder. Bu sebeple o kişiye özel bir belge ve bilgi olduğu söylenebilir. Hukuki anlamıyla tebliğ; hukuksal işlemin yetkili makam tarafından usulüne uygun olarak ilgili kişiye bildirilmesidir2_{. Yani}

a_{Doç. Dr. Şafak E. Çomaklı, Atatürk Üniversitesi, Hukuk Fakültesi} b _{Arş. Gör. Hilal Cecanpınar, Atatürk Üniversitesi, Hukuk Fakültesi} 1_{www.tdk.gov.tr, Erişim Tarihi:22 Nisan 2011}

hakkında hukuki işlem yapılan kişinin bu işlemden haberdar edilmesidir3_{. Tebliğ bir} belgenin başarılı bir şekilde ilgilisine teslim edildiğinin kanıtıdır4_{. Kısacası tebliğ bir} bilgilendirme, belgelendirme ve ispat işlemidir. Kişinin hakkında yapılan işleme gerektiğinde itirazda bulunabilmesi, savunma yapabilmesi ve gereken işlemleri yerine getirebilmesi söz konusu işlemden haberdar olmasına bağlıdır. Haberdar etme işlemi de yetkili merci tarafından usulüne uygun olarak yapılan tebliğle mümkündür.

3. Vergi Hukukunda Tebliğ Kavramı

Vergi hukukunda tebliğ VUK md.21’de “vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe veya ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesi” olarak tanımlanmıştır. Tebliğ, VUK’ta belirtilen esaslara(VUK md.93-108) uygun olarak hukuki sonuç doğuran bilgi ve belgelerden mükellefin haberdar edilmesi sürecidir5_{. Bu süreç özellikle tarhiyat işlemi açısından önem taşı-} maktadır. Çünkü resmi bildirimden sonra yükümlü ya borcu kabul edip öder ya da işleme karşı hukuki yollara başvurur6. Buna göre vergilendirme ile ilgili bilgi ve belgelerin, mükellefin bilgilendirilmesi ve böylece haklarını koruyabilmesi amacıyla mükellefe tebliğ edilmesi önem taşımaktadır. Erginay7_{, “tebliğ ile mükellefin tebliğ}

yapan makam karşısında mükellefiyet durumu bildirilir, mükellef vergi ödemeye çağrılır” diyerek tebliğin vergilendirme sürecindeki yerini vurgulamıştır. Buna göre

vergi ihbarnameleri, ceza ihbarnameleri, vergi dairesince belli ödevlerin yerine geti- rilmesi için yapılan bildirimler, takdir komisyonu kararları, yoklama fişleri, ince- leme raporları, uzlaşmaya ilişkin tutanaklar tebliğ kapsamına girer8_{. Vergilendirme} süreci tarh, tebliğ, tahakkuk ve tahsil aşamalarından oluşur. Tarh işlemi ile belirle- nen matraha vergi oranı uygulanarak vergi alacağı miktarı hesaplanır. Bu hesaplanan miktar tebliğ ile mükellefe bildirilir. Bu bildirim aşaması tamamlandıktan sonra vergilemede tahakkuk aşamasına geçilir. Demek ki tebliğ verginin ödenebilir aşama- sına gelmesi için tarh ile tahakkuk arasındaki köprüyü oluşturur. Tebliğ edilmeden tahakkuk aşamasına geçilememesinin istisnası tahakkuk fişidir9_{. Tahakkuk fişi} beyannameyi getirene elden verildiği için ilgili belgeden mükellefin haberdar edil- diği kabul edilir ve bu sebeple ayrıca tebliğ edilme şartı yoktur. Ancak belirtmek gerekir ki idari ve yargısal sürelerin işlemeye başlamasında belirleyici unsur tebliğ “tarih” olmaktadır10_.

Hukukumuzda tebliğ işlemini düzenleyen kanun 7201 sayılı Tebligat Kanunudur. Fakat vergilendirme işleminin kişilerin temel hak ve özgürlükleri ile sıkı bağlantı içerisinde bulunması hasebiyle vergilendirmeye ilişkin tebliğler özel olarak VUK’ta düzenlenmiştir. Belirtmek gerekir ki istisna olarak vergilendirmeye dair yargısal

3_{Mehmet Tosuner, Zeynep Arıkan, Vergi Usul Hukuku, Dokuz Eylül Maliye Bölümü Masaüstü} Yayıncılık Birimi, İzmir, 2008, s.94.

4_{RUHİ Ahmet Cemal ,Tebligat Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara,2008, s.19.} 5_{KARAKOÇ Yusuf ,Genel Vergi Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara,2007, s.262.}

6 _{ÖNCEL Mualla, KUMRULU Ahmet, ÇAĞAN Nami, Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2005,} s.103.

7_{ERGİNAY, Akif, Vergi Hukuku, Sevinç Matbaacılık, Ankara,1971, s.74.}

8 _{ÖNCEL vd., age., s.104.}

aşamada Tebligat Kanunu hükümlerinin uygulanacağı İdari Yargılama Usul Kanunu (İYUK)’nda belirtilmiştir11_.

3.1. Vergi Usul Kanununda Tebliğ Usulleri

VUK İkinci Kitap Beşinci Kısım Birinci Bölümde tebliğ usulleri mevcuttur Bu usuller aşağıda görüleceği üzere kanunda 5 başlıkta toplanmıştır. Bunlar sırasıyla;

1)Posta ile tebliğ,

2)Memur aracılığıyla tebliğ, 3)Daire ve komisyonda tebliğ, 4)İlan yoluyla tebliğ ve 5)Elektronik ortamda tebliğ.

Bu usuller, kanunda belirtildiği sırayla yapılması halinde hukuki bir anlam ve sonuç taşımaktadır.

3.1.1. Posta Yoluyla Tebliğ

Genel kural vergilendirme ile alakalı hüküm ifade eden belgelerin posta yoluyla mükellefin bilinen adresine tebliğ edilmesidir (VUK md. 99).

Posta memuru belgeyi mükellefe tebliğ ettiğinde ilmühabere tarih koyarak mükel- lefe imzalatır. Tebliğ tarihi bu tarih kabul edilir. Mükellef tebliği almaktan imtina ederse belge önüne bırakılarak tebliğ yapılmış sayılır. Fakat bu işlem yapılırken mükellefin komşularından biri, muhtar, ihtiyar heyeti üyelerinden biri veya bir polis memuru bulunmalıdır ve bu durum ilmühaberde zapta geçirilmelidir. Muhatabın adres değiştirmesi nedeniyle bulunmadığı durumda tebliğ, tebliğ çıkaran mercie geri gönderilir. Eğer muhatap geçici olarak adresinde bulunmuyorsa bu ilmühabere ya- zılarak mercie iade edilir. Merci bir süre sonra tekrar tebliğe çıkarır, tekrar tebliğ edilemezse ilanen tebliğ yoluna gidilir (VUK md.102)12.

3.1.2. Memur Aracılığıyla Tebliğ

VUK md. 107 hükmünce Maliye Bakanlığı tebliğleri posta yerine memur vasıtasıyla yapma yolunu seçmeye yetkilidir. İlmühaberin memur tarafından mükellefe ulaştırı- lıp, imzasının alındığı tarih tebliğ tarihi olarak kabul edilir.

3.1.3. Daire ve Komisyonda Tebliğ

İlgilinin kabulüne bağlı olarak tebliğ işlemi posta veya memur vasıtası ile yapılması yerine daire veya komisyonda yapılabilir (VUK md. 93/2) 13_{. İlan yoluyla tebliğ}

11_{“Malî tebliğler, kendi kanunlarında sarahat bulunmayan hallerde, bu Kanun’un umumi hükümlerine} tevfikan yapılır”. 7201 Sayılı Tebligat Kanunu, Md.51. Bununla birlikte Vergi yargısında ise “Danıştay ile bölge idare, idare ve vergi mahkemelerine ait her türlü tebliğ işleri, Tebligat Kanunu hükümlerine göre yapılır.” 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu Md.60.

12 _{Danıştay 7.D E.2000/4164 K.2003/3515 "...Gelir vergisi beyannamesinde gösterilen yeni adresin,} KDV yönünden de, bilinen adres sayılacağı; bu adrese tebligat yapılmadan, ilanen tebliğ yoluna gidilemeyeceği..." www.danistay.gov.tr

13 _{Danıştay 11.D E.1999/2847 K.1999/4946 "...213 sayılı VUK 93. ve 94. maddeleri birlikte} değerlendirildiğinde, tebliğin öncelikle mükelleflere, bunların kanuni temsilcilerine veya umumi vekillerine, tüzelkişilerden ise bunların başkan, müdür veya kanuni temsilcilerine yapılacağı sonucuna ulaşılmaktadır. Diğer taraftan, kendisine tebligat yapılacak kimsenin bulunmaması halinde memur veya müstahdemlere yapılacak tebligatın ancak işyerinde yapılması gereklidir. Kaldı ki vergi dairesinde tebliğ yapılabilmesi 94'üncü maddede sayılan ilgililerin vergi dairesinde yapılacak tebliği ve buna ilişkin

evrakı kabul etmesi şartına bağlanmıştır.Buna göre memur veya müstahdeme vergi dairesinde tebliğ

halinde ilan tarihinden itibaren 1 ay içinde başvuranlara tebliğ dairede yapılır. Mu- hatabın belgenin tebliğ edildiğine ilişin imzanın alındığı gün tebliğ tarihidir.

3.1.4. İlan Yoluyla Tebliğ

VUK md. 103’e göre ilan yoluyla tebliğ ancak; -Muhatabın adresinin hiç bilinmemesi14_,

-Muhatabın bilinen adresinin yanlış veya değişmiş olması nedeniyle teb- liğ edilememesi,

-Farklı nedenlerden ötürü tebliğ yapılmasına olanak bulunmaması -Yurt dışına tebliğ yapılmasına olanak bulunmaması,

hallerinde gidilebilir. İlan ilgili vergi dairesinin bulunduğu yerin belediye sınırları içinde çıkan bir veya birden fazla gazetede yayınlanır. Bir örneği de mükellefin bilinen son adresinin bulunduğu muhtarlığa gönderilir15. İlan üzerine 1 ay içinde mükellef veya vekâlet verdiği kişi başvurursa tebliğ daire veya komisyonda yapılır. Mükellef adres bildirirse bu adrese posta ile tebliğ edilir. İlandan itibaren 1 ay içinde başvuru olmazsa, adres bildirilmezse bu 1 ay sonunda tebliğ yapılmış sayılır.

3.1.5. Elektronik Ortamda Tebliğ

Teknolojik gelişmeler vergi hukuku sistemine de yenilikler getirmiştir. Elektronik ortamda tebliğ usulü de bunlardan biridir.

Diğer tebliğ usulleri dikkate alınmaksızın kişinin tebliğe müsait elektronik postası olması durumunda elektronik ortamda tebliğ yapılabilir (VUK md. 107/A).

Maliye Bakanlığı’nın belirleyeceği tebliğe elverişli elektronik bir adres vasıtasıyla elektronik ortamda tebliğ yapılabilir (VUK Md. 107/A).

4. Vergi Ususl Kanununda Tebliğin Usulüne Göre Yapılmaması