Sonuç Yerine: Küresel Gelişmelerin IMF’ye Etkiler

IMF, İkinci Dünya Savaşı’ndan 1970’lere kadar uygulanan Bretton Woods Sis- temi’nin bir kuruluşudur. Breton Woods sistemi, sabit döviz kurlarına ve resmi sermaye akımlarına dayanıyordu. Bu sistemde geçici dış ödeme açıklarını kapatmak için IMF’nin üye ülkelere, kısa vadeli krediler sağlaması öngörülüyordu(Seyidoğlu, 2003b).

Bretton Woods para sistemi, 1971 yılında ABD Başkanı Nixon tarafından dolar karşılığı altın değişiminin durdurulduğunu ilan etmesi ile resmen çökmüş oldu (IMF). 1950 ve 1960’lı yıllarda sermaye hareketliliğinin ve yabancı para işlemleri- nin artmasından dolayı gelişmiş ülkeler için Bretton Woods sistemini devam ettir- mek hem zorlaşmış hem de zarar verici olmaya başlamıştı. ABD’nin bu kararından sonra gelişmiş ülkeler paralarını 1973 yılında dalgalanmaya bıraktılar (Stiglitz, 2010). 1944 yılından 1973 yılına kadar Bretton Woods para sisteminin daha iyi işlemesini sağlamak amacıyla faaliyet gösteren IMF, kaynaklarını daha çok gelişmiş ülkelerde ortaya çıkan sorunların çözümü için kullanmıştır. 1970’li yıllar ile birlikte IMF, gelişmekte olan ülkelerin sorunları üzerinde yoğunlaşmıştır.

1970’li yıllarda petrol ithal eden ülkelerin pek çoğunu ticari bankalardan kredi al- maya zorlayan ve enflasyonu kontrol altına almaya çalışan sanayileşmiş ülkelerde faiz artışlarına yol açan petrol krizleri, uluslararası borç krizine neden oldu. 1989 yılında Berlin duvarının yıkılışı ve 1991 yılında Sovyetler Birliğinin dağılması, IMF’nin evrensel bir kuruluş haline gelmesini sağladı. Üç yıl içinde üye ülke sayısı 152’den 172’ye çıktı; bu, 1960’lı yıllarda Afrika ülkelerinin üye olmasından yana yaşanan en büyük artış oldu.

IMF, sadece üye sayısı ile evrensel bir kuruluş değildir. Üye ülkelerin herbirine- Uganda veya ABD farketmez- borç verebilen ve tüm üye ülkelerde yıllık gözetim yapabilen dünyadaki tek uluslararası kuruluştur (Boughton, 2009). 1945 yılında kurulan IMF’nin 35 kurucu üyesi var iken, 2010 yılı sonu itibariyle 187 üyesi (IMF, 2010a), Birleşmiş Milletlerin ise 192 üyesi, bulunmaktadır. Dünya Bankasından farklı olarak, tüm üye ülkeler IMF’den borç alabilmektedir.

IMF hızla değişen global ekonomiye ayak uydurmak için sürekli reformlar yapmış- tır. Bu reformlar sonucunda yönetim organları, kullandığı kaynaklar ve miktarları, üyelerine sağladığı imkanlar, üstlendiği görevler gibi konularda zaman zaman hızlı değişimler yaşandı. Ancak gelişmiş ülkelerin yönetimdeki etkinliği, üye ülkelere önerdiği ekonomik politikalar ve verdiği kredilerin koşullara bağlanması gibi konu- lardaki değişim çok daha yavaş olmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler için, IMF im- kanlarını kullanarak ekonomik istikrar programı uygulamanın çeşitli koşullara bağlı olması, ekonomik ve mali disiplinini sağlayamamış olan bu ülkeler açısından so- runları artırmakta ve itirazlara neden olmaktadır. Kaldı ki IMF, kendisini global

IMF’nin kriz dönemleri haricinde üstlendiği önemli görevler de olmuştur. 1990’lı yıllarda, planlı ekonomiden piyasa ekonomisine geçiş sürecinde eski doğu bloku ülkelerine yol gösterici olmuştur. Düşük gelirli ülkelere yönelik özel programlar uygulamaktadır. Her üye ülkede gerçekleştirdiği gözetim faaliyeti de önemli gö- revleri arasındadır.

IMF yıllık toplantılarının İstanbul’da ikinci kez gerçekleştirildiği 2009 yılında ABD, 65 yıl öncesinde olduğu gibi cari denge fazlası veren bir ülke değil artık. Günü- müzde ABD, cari denge açığı olan ülkeler arasında yer alırken; cari denge fazlası olan ülkeler arasında ise Çin, Rusya, Almanya, Hollanda, Singapur gibi ülkeler bulunmaktadır. Dolayısıyla ABD’nin, cari denge fazlası olan ülkelerden- özellikle Çin- beklentileri artmıştır. Bretton Woods sistemi kurulurken ABD’nin konumu çok daha farklıydı. Sonuç olarak, IMF’nin teknisyenliğini yaptığı ve G-20 toplantıları ile politikalar üretilmeye çalışılan yeni bir döneme şahit olmaktayız.

Kaynakça

Boughton, J. M. (1998). Harry Dexter White and the International Monetary Fund.

Finance and Development, 35(3), 39-41.

Boughton, J. M. (2004). The IMF and the Force of History: Ten Events and Ten

Ideas That Have Shaped the Institution. IMF Working Paper. Retrieved from http://ssrn.com/paper=878898

Boughton, J. M. (2009). The case for a universal financial institution. In J. M.

Boughton & D. Lombardi (Eds.), Finance, Development, and the IMF (pp. 64-80). New York: Oxford University Press.

Eğilmez, M. (1996). Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası grubu ve

Türkiye: Tütünbank.

Eichengreen, B. J. (2008). Globalizing capital: A history of the international

monetary system (2nd ed.). Princeton: Princeton Univ Pr.

Gottselig, G. (2009). Fund income and expenditure:IMF to proceed with limited

sales of gold. IMF Survey Magazine: Policy. Retrieved from

http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/2009/POL091809A.htm

IMF. IMF Web sayfası Retrieved Aralık, 2010, from http://www.imf.org IMF. Lending by the IMF Retrieved Aralık, 2010, from

http://www.imf.org/external/about/lending.htm

IMF. (2001). Policy statement on IMF technical assistance. Retrieved from

http://www.imf.org/external/pubs/ft/psta/index.htm.

IMF. (2010a, 28 Eylül). gold in the IMF. IMF Factsheet Retrieved Aralık, 2010,

from http://www.imf.org/external/np/exr/facts/gold.htm

IMF. (2010b, 30 Eylül). A guide to committees, groups, and clubs. IMF Factsheet

Retrieved Kasım, 2010, from

http://www.imf.org/external/np/exr/facts/pdf/groups.pdf

IMF. (2010c). IMF quota and governance reform- element of an agreement.

IMF. (2010d, 29 Eylül). IMF standing borrowing arrangements. IMF Factsheet

Retrieved Kasım, 2010, from http://www.imf.org/external/np/exr/facts/gabnab.htm

IMF. (2010e, 13 Eylül). Technical assistance. IMF Factsheet Retrieved Kasım,

2010, from http://www.imf.org/external/np/exr/facts/tech.htm

Karluk, S. R. (1998). Uluslararası Ekonomik mali ve siyasal kuruluşlar. Ankara:

Turhan Kitabevi.

Martinez-Diaz, L. (2008). Executive boards in international organizations: lessons

for strengthening IMF Governance. Independent Evaluation Office Background

Paper. Retrieved from http://www.imf-ieo.org/eval/complete/pdf/ 05212008/ BP08_

08 .pdf

Mirakhor, A., & Zaidi, I. (2009). Rethinking the governance of the International

Monetary Fund. In J. M. Boughton & D. Lombardi (Eds.), Finance, Development,

and the IMF (pp. 265-303). New York: Oxford University Press.

Mountford, A. (2008). The historical development of IMF governance. Independent

Evaluation Office Background Paper. Retrieved from http://www.ieo-imf.org/eval/

complete/pdf/05212008/BP08_02.pdf

Seyidoğlu, H. (2003a). Uluslararası iktisat: teori politika ve uygulama. İstanbul:

Güzem Yayınları.

Seyidoğlu, H. (2003b). Uluslararası mali krizler, IMF politikaları, az gelişmiş

ülkeler, Türkiye ve dönüşüm ülkeleri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 141-146.

Stiglitz, J. E. (2010). The Stiglitz report : reforming the international monetary and

financial systems in the wake of the global crisis. New York: The New Press.

Vreeland, J. R. (2007). The International Monetary Fund: Politics of Conditional

TÜRK VERGİ HUKUKUNDA YENİLEME FONU