SÖZEL SUNUMLAR
PEDİATRİK HASTALARDA KULLANILAN TERAPÖTİK OYUN UYGULAMALARININ İNCELENMESİ: SİSTEMATİK DERLEME
Hamide Nur ÇEVİK ÖZDEMİR1, Ceylan SARITAŞ1
1Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Afyonkarahisar/Türkiye
Öz: Amaç: Terapötik oyun çocuk sağlığında kullanılan nonfarmakolojik uygulamalar arasında önemli bir yer
tutmaktadır. Bu çalışmada, pediatrik hasta gruplarında kullanılan terapötik oyun uygulamaları incelenerek, geleceğe ışık tutması amaçlanmıştır. Gereç-Yöntem: Sistematik inceleme yöntemiyle yapılan bu çalışmada, YÖK Ulusal Tez Merkezi, TR Dizin, Türk Medline elektronik veri tabanları üzerinden 2000-2019 yılları ara- sı taramalar yapılmıştır. Taramada “terapötik oyun, hasta çocuk, pediatri” anahtar kelimeleri kullanılmıştır. Tanımlayıcılar değerlendirilerek pediatrik hasta grubunda terapötik oyun uygulamalarının yer aldığı on ça- lışma tespit edilmiştir. Çalışmaların özetleri araştırmacılar tarafından okunup, PRISMA-P 2015 kılavuzu ile değerlendirilmiştir. Çalışmaların sunulduğu özet tablosunda “yazar, örneklem grubu ve sayısı, çalışmanın türü, çalışmada kullanılan veri toplama araçları ve çalışma sonuçlarına” yer verilmiştir. Bulgular: Ulusal alanda yapılan literatür taraması sonucunda, toplam 85 çalışmaya ulaşılmış, kriterlere uyan beş çalışma derlemeye dahil edilmiştir. Araştırmaların tamamı deneysel randomize kontrollü çalışma olarak tasarlanmıştır. Çalışma- larda terapötik oyun materyalleri olarak; oyuncak bebek, Chemo Duck, video gösterimi, eğitim kitapçığı, tıbbi araçlar ve boyama kitabı kullanılmıştır. Ayrıca çalışmalarda terapötik oyuncaklar ile dramatizasyon tekniğiyle çocuklara işlemlerin anlatıldığı belirtilmiştir. Genellikle terapötik oyunun cerrahi işlemler ve periferik damar yolu açma girişimlerinde tercih edildiği tespit edilmiştir. İşlem öncesinde uygulanan terapötik oyun etkinlik- lerinin, deney grubundaki çocukların korku ve kaygı düzeylerini azalttığı saptanmıştır. Sonuç: Pediatrik has- talara uygulanan terapötik oyun yöntemleri ve terapötik oyun eğitimlerinin işlemlere bağlı hastalarda oluşan kaygı ve anksiyeteyi azaltmada etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Terapötik oyun uygulamalarının pediatrik hastaların bakım ve tedavisindeki etkinliğini daha iyi belirlemek ve kanıt temelli bilgiye ulaşmak için daha fazla araştırmaya gereksinim olduğu düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Terapötik oyun, hasta çocuk, pediatri
GİRİŞ ve KURAMSAL ÇERÇEVE
Oyun, çocuğun yaşamında etkili olan, gelişim süreçlerini olumlu yönde etkileyen doğal bir öğrenme aracıdır. Oyun ile çocuk kimseden öğrenmeyeceği konuları kendi deneyimleriyle öğrenerek, fizyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimine katkı sağlar (Bratton, Ray, Rhine, 2005; Kaytez, Durualp, 2014). Çocuklar oyun aracılığı ile kendilerini rahatça ifade ederek, dış dünya ile temaslarını sürdürebilirler (Gomes, Maia, Varga, 2018; Pekmez- ci, Özkan, 2015).
Terapötik oyun ise çocuğun benliğini rahatsız eden travmatik olay ve deneyimler karşısında, duygu ve korku- larını oyuncağa aktararak problemlerle baş edebilmesine yardımcı olan, tedavi edici bir araçtır. Hastalık tanısı
alma, hastaneye yatma ve hastanede uygulanan tıbbi girişimler çocuklar üzerinde olumsuz etkiler oluştura- bilmektedir. Özellikle çocukların hastaneye yatma ve hastalıkla başetme süreçlerinde terapötik oyun önemli bir rol oynar (Çelebi, Aytekin, Küçükoğlu, Çelebioğlu, 2015; Silva, Austregesilo, Ithamar, Lima, 2017). Has- tanede iletişime açık olamayan çocukların oyun süreçleri gözlemlenerek sorunları, ihtiyaçları, istekleri ve özlemleri tanımlanabilir. Literatür incelendiğinde, hastaneye yatan çocukların korku, stres, ağrı ve anksiyete düzeylerinin azaltılmasında terapötik oyun uygulamalarının etkili olduğu görülmektedir. Bunların yanı sıra te- rapötik oyunun hastane ortamındaki çocuğun öfke, agresyon ve negatif davranışlarını azaltmada etkili olduğu, ailesi ve sağlık çalışanlarıyla iletişimi güçlendirdiği belirtilmektedir (Li ve ark., 2016; Özkaya, 2015; Silve ve ark., 2017; Kıran, Çalık, Esenay, 2013; Yayan, Zengin, 2018)
Pediatri hemşireliğinde çocuk merkezli bakım felsefesi doğrultusunda, nonfarmakolojik uygulamalar arasında yer alan terapötik oyun hemşirelik bakımının vazgeçilmez bir parçasıdır. Pediatri hemşiresi çocuğun yaş ve gelişim dönemlerini göz önünde bulundurarak farklı oyun teknikleriyle güvenli bir iletişim ortamının oluşma- sını sağlar. Bu bağlamda, pediatri hemşireleri hasta çocuğun öykü ve verilerinin toplanmasında, kendini ifade etmesinde terapötik oyunu anahtar olarak kullanabilir (Barreto ve ark., 2017; Çelebi ve ark., 2015; İnci, 2017; Kıran ve ark., 2013). Bu nedenle pediatrik hasta gruplarında çocukların bakım ve tedavi sürecinde kullanılan terapötik oyun ile ilgili çalışmaların incelenmesi ve çocuklar üzerindeki etkilerinin araştırılması önemlidir.
AMAÇ
Bu sistematik çalışmanın amacı, pediatrik hastalarda kullanılan terapötik oyun uygulamalarının incelenmesi ve değerlendirilmesidir.
KAPSAM
Çalışma Soruları
• Pediatrik hastalara yönelik terapötik oyunla ilgili ulusal literatürde yapılmış olan bilimsel çalışmalar ne- lerdir?
• Pediatrik hasta gruplarında terapötik oyunla ilgili yapılmış olan bilimsel çalışmalarda hangi yöntemler kullanılmıştır?
• Pediatrik hasta gruplarında kullanılan terapötik oyun hangi alanlarda etkili olmuştur?
YÖNTEM
Bu sistematik derlemede, 2000-2019 tarihleri arasında yapılmış 85 ulusal çalışmaya ulaşılmıştır. Literatür ta- ramasına başlamadan önce araştırmacılar tarafından veri tabanları ve anahtar kelimeler belirlenmiştir. Çocuk hastalarda terapötik oyun ile ilgili yapılan ulusal çalışmalar, araştırmacılar tarafından elektronik veri tabanı aracılığı ile taranmıştır. Literatür taraması; YÖK Ulusal Tez Merkezi, TR Dizin ve Türk Medline elektronik veri tabanları üzerinden gerçekleştirilmiştir. Taramada “terapötik oyun, çocuk, pediatri, hasta çocuk” anahtar kelimeleri kullanılmıştır. Tanımlayıcılar değerlendirilerek pediatrik hasta grubunda terapötik oyun uygula-
malarının yer aldığı 10 çalışma tespit edilmiştir. Bu çalışmaların özetleri araştırmacılar tarafından okunup, PRISMA-P 2015 (Preferred reporting items for systematic reviews and meta analyses statement) klavuzuyla değerlendirilmiştir. PRISMA sistematik derleme ve meta-analiz çalışmalarının raporlandırılmasında kullanılan bir kontrol listesidir (www.prisma-statement.org). Özetler raporlanıp, detaylandırıldıktan sonra beş çalışma değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmaların sunulduğu özet tablosunda “yazar, örneklem grubu ve sayısı, çalış- manın türü, çalışmada kullanılan veri toplama araçları ve çalışma sonuçlarına” yer verilmiştir (Tablo 1). Çalışmaların dâhil edilme kriterleri;
* Pediatrik hastalarda terapötik oyun uygulamalarına ilişkin planlanmış olması, *Türkçe ve çevrimiçi tam metin erişebilirliğinin olması,
*2000-2019 yıllarında yapılmış ulusal özgün çalışmalar olması,
*Başlık, özet ve anahtar kelimelerinin “terapötik oyun, hasta çocuk, pediatri” kavramlarını içermesidir. Derleme ve tam metin erişebilirliği olmayan çalışmalar kapsam dışında tutulmuştur.
BULGULAR
Literatür taraması sonucunda 2000-2019 yılları arasında pediatrik hasta gruplarında terapötik oyun uygulama- larına yönelik yapılan 85 ulusal çalışma saptanmıştır. Dâhil edilme ölçütlerini taşıyan on çalışma olduğu tespit edilmiştir. Üç çalışma diğer veri tabanlarında da yer aldığı ve iki çalışmanın tam metin erişimi olmadığı için kapsam dışında bırakılmıştır. Ayrıca derleme makalelerde kapsam dışında tutulmuştur. Belirlenen beş çalışma- nın özellikleri Tablo 1’de sunulmuştur.
Elde edilen mevcut çalışmaların örneklem grubu özellikleri incelendiğinde; çalışmaların 6-12 yaş arası çocuk- larla gerçekleştirildiği, örneklem sayısının en az 40 en fazla 300 çocuktan oluştuğu saptanmıştır. Çalışmaların %40’ında terapötik oyun tekniğinin periferik damar yolu işlemi sırasında uygulandığı, tamamının deneysel randomize kontrollü çalışma olarak tasarlandığı tespit edilmiştir. Çocuk hastalara uygulanan terapötik oyun tekniklerinin %80’ni terapötik oyun araçları ve eğitim kitapçıklarını içermektedir. Genellikle çalışmalarda, çocuklara uygulanan terapötik oyun etkinliğinin işlemlerden önce ve sonra korku, kaygı ve anksiyete düzeyine etkisi incelenmiştir. Terapötik oyun eğitiminin uygulandığı çalışmalarda, deney grubundaki çocukların korku ve anksiyetelerinin kontrol grubundan daha düşük olduğu belirtilmiştir. Terapötik oyuncak aracılığı ile drama- tizasyon yöntemiyle yapılan uygulamalarda çocukların korku ve kaygılarında azalma olduğu saptanmıştır. Ay- rıca bir çalışmada ameliyat öncesi ve sırası çocuğa uygulanan terapötik oyun eğitiminin annelerin de anksiyete düzeylerinin azalmasında etkili olduğu saptanmıştır.
TARTIŞMA
Pediatrik hasta gruplarında kullanılan terapötik oyun uygulama örneklerinin incelendiği sistematik çalışmanın bu bölümünde ilgili literatür tartışılmıştır. Çocukların hastaneye yatış sürecine uyum sağlaması, ağrı ve anksi- yetenin giderilmesinde terapötik oyun kullanılmaktadır. Özellikle son yıllarda terapötik oyunun hasta çocuklar üzerindeki etkilerine yoğunlaşan çalışmalar, terapötik oyunun iyileştirici ve nonfarmakolojik etkisini ortaya koymaktadır (Gomes, Maia, Varga, 2018; Silva, Austregesilo, Ithamar, Lima, 2017). Bu sistematik derlemede incelenen çalışmalar terapötik oyunun hasta çocuk için yararları ve çocuk sağlığı için kullanım alanlarını gös- termektedir.
Sistematik derlemede incelenen çalışmalarda, çocuklara hastanede tıbbi işlemler sırasında uygulanan terapötik oyunun çocuk üzerindeki olumlu etkileri vurgulanmıştır. Çalışmaların tamamında, hasta çocukta tedaviye ve tıbbi işleme bağlı olarak gelişen korku ve anksiyetenin terapötik oyun etkinliğiyle azaldığı belirtilmiştir. He ve ark.’nın (2015), Vaezzadiah’ın (2011) çalışmasında terapötik oyun etkinliğinin ameliyat öncesi ve sonrası çocukların anksiyetesini azalttığı belirtilmiştir. Çalışma sonuçları literatürle uyumlu olup, cerrahi girişim önce- sinde terapötik oyun kullanımının pediatrik hasta grubunda tercih edilebilecek alternatif bir seçenek olduğunu ortaya koymaktadır.
Hastanede çocuklara uygulanan invaziv girişimler işlem sırası ve sonrasında çocukta ağrı ve olumsuz duy- gular oluşturmaktadır (Yayan, Zengin, 2018). Taşkın’ın (2018) periferik damar yolu açma işlemi öncesinde, oyuncak bebek ile dramatizasyon yöntemiyle yaptığı terapötik oyun etkinliğinin çocuğun korku ve kaygısını
azaltmada etkili olduğu ifade edilmiştir. Benzer bir çalışmada pediatri servisinde tedavi gören 40 çocuğa da- mar yolu açma işlemi öncesi Chemo-Duck kullanarak yapılan terapötik oyun yönteminde, deney grubundaki çocukların durumluluk kaygı düzeylerinin düşük olduğu tespit edilmiştir (Orhan, 2014). Benzer şekilde diğer çalışmalarda da, kanül takılan çocuklara işlem öncesi ve sırası uygulanan terapötik oyun etkinliğinin çocuk- ların ağrı ve anksiyete puanlarını azaltmada etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Dantas, Nobrega, Pimenta, Collet, 2016; Li, 2016). Bu sonuçlar doğrultusunda, hastanede yatan çocuklara tıbbi işlemlerde kullanılacak materyalin gösterilmesi, tanıtılması ve bir oyuncak üzerinde anlatılması çocukların pozitif deneyimler kazana- rak, korkularının azalmasında katkı sağladığı düşünülebilir.
Hastanede çocuğa uygulanan girişimlere bağlı olarak ebeveynlerde stres ve korku yaşayabilmektedir. Lite- ratürdeki bazı araştırmalarda terapötik oyunun sadece çocuk üzerindeki değil, ebeveynler üzerindeki olumlu etkilerinden de bahsedilmektedir (Coşkuntürk, 2015; Taşkın, 2018). Chirico ve ark.’nın (2019) çalışma oyun terapinin çocuk ve ailesinin iyi oluşlarını etkilediği belirtilmiştir. Benzer şekilde, Mutlu ve Savaşer’in (2009) çalışmasında çocukları kalp ameliyatı olan annelere verilen terapötik oyun eğitiminin annelerin anksiyetesini anlamlı düzeyde azalttığı bildirilmiştir.
SONUÇ ve ÖNERİLER
İncelenen çalışmalar doğrultusunda terapötik oyun uygulamalarının ve verilen bilgilendirme eğitimlerinin has- ta çocukların kaygı ve korku düzeyleri üzerinde olumlu etki yarattığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte terapötik oyun uygulamalarının hasta çocuklar üzerindeki etkinliğini daha iyi belirlemek ve kanıt temelli bil- giye ulaşmak için daha fazla araştırmaya gereksinim olduğu düşünülmektedir.
Bu bilgiler ışığında;
• Tüm sağlık çalışanları ve özellikle pediatri hemşireleri, çocukların hastaneye yatma sürecinde yapılacak girişimler ve hastane ortamının tanıtılmasına yönelik terapötik oyun etkinleri planlamalı,
• Terapötik oyun tekniklerinin farklı yaş grubu çocuklarda kullanımına yönelik daha fazla kanıt temelli çalışma yapılmalı,
• Terapötik oyun etkinliklerine çocukla birlikte ebeveynlerinin dahil edilmesi önerilmektedir.
KAYNAKÇA
Ayan, G., (2019). Çocuklara Ameliyat Öncesi Dönemde Terapötik Oyun İle Verilen Eğitimin Çocukların Ank- siyete ve Korku Düzeylerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karabük Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
Barreto L.M.C., Maia EB., Depianti JR., Melo LD., Ohara C.V., Ribeiro C.A., (2017). Giving Meaning to The Teaching of Therapeutic Play: The Experience of Nursing Students. Esc Anna Nery.; 21(2).
Bratton, S.C., Ray, D., Rhine, T. (2005). The Efficacy of Play Therapy with Children: A Meta-Analytic Revi- ew of Treatment Outcomes. Professional Psychology: Research and Practice, 36(4): 376-390.
Chirico, I., Andrei, F., Salvatori, P., Malaguti, I., Trombini, E., (2019). The Focal Play Therapy: A Clinical Approach to Promote Child Health and Family Well-being. Frontiers in Public Health, 7 (77): 1-9. Coşkuntürk, E.A., (2015). İnteraktif Terapötik Oyun Eğitim Programının Kalp Ameliyatı Olacak Çocukların
ve Annelerinin Anksiyete Düzeyine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Çelebi, A., Aytekin, A., Küçükoğlu, S., Çelebioğlu, A., (2015). Hastanede Yatan Çocuk ve Oyun. İzmir Dr.
Behçet Uz Çocuk Hast. Dergisi, 5(3): 156-160.
Dantas, F.A., Nobrega, V.M., Pimenta, E.A.G., Collet, N., (2016). Use of therapeutic play during intravenous drug administration in children: exploratory study. Online Braz J Nurs, 15 (3):454-465.
Gomes, N.R., Maia, E.C., Varga, I.V.D., (2018). The Benefits of Play for Children’s Health: A Systematic Re- view. Artıgo De Revisao, 25 (2): 47-51.
He, H.G., Chan, S.W.C., Klainin-Yobas, P., Wang, W., (2015). The Effectiveness of Therapeutic Play Interven- tion in Reducing Perioperative Anxiety, Negative Behaviors, and Postoperative Pain in Children Undergo- ing Elective Surgery: A Systematic Review. Pain Management Nursing, 16 (3): 425-439.
Iran J Pediatr, 21(4):461-466.
İnci R., Pediatri Hemşirelerinin Terapötik Oyuna Yönelik Bilgi, Görüş ve Uygulamaları. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yüksek Lisans Tezi.Malatya. 2017. Kaytez, N., Durualp, E., (2014). Türkiye’de Okul Öncesinde Oyun İle İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerin İnce-
lenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2): 125-137.
Kıran, B., Çalık, C., Esenay, FI., (2013). Terapötik Oyun: Hasta Çocuk ile İletişimin Anahtarı. Ankara Sağlık
Bilimleri Dergisi, 2(1-2-3), 1-10.
Li, W.H.C., Chung, J.O.K., Ho, K.Y., Kwok, B.M.C., (2016). Play Interventions to Reduce Anxiety and Nega- tive Emotions In Hospitalized Children. BMC Pediatrics, 10(36): 1-9.
Mutlu, B., Savaşer, S. (2009) Kalp ameliyatı sonrası çocuklarını ilk kez görecek olan annelerin anksiyeteleri- nin azaltılmasında eğitimin önemi. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemsirelik Yüksek Okulu Dergisi, 17(2): 94-102.
Orhan, E., (2014). Pediatrik Onkoloji Hastalarına Periferik Damar Yolu Açılırken Terapötik Oyun İle Verilen Eğitimin Anksiyete Düzeyine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Özkaya BT. Ebeveyn-Çocuk İlişkisi Üzerine Odaklanan Bir Oyun Terapisi Yaklaşımı: Filial Terapi. Current Approaches in Psychiatry. 2015; 7(2): 208-220.
Pekmezci H., Özkan H., (2015). Oyun ve Oyuncağın Çocuk Sağlığına Etkisi. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Has-
tanesi Dergisi, 5(2): 81-87.
Silva, R.D.M., Austregesilo, S.C., Ithamar, L., Lima, L.S., (2017). Therapeutic Play to Prepare Children for Invasive Procedures: A Systematic Review. Journal de Pediatria, 93(1): 6-16.
Taşkın, D. B., (2018). Pediatri Servisinde Yatan Çocuklara Periferik Damar Yolu Açma İşlemi Öncesinde Uy- gulanan Terapötik Oyun Yönteminin Anksiyete ve Korku Üzerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
Tural, E., (2012). Ameliyat Öncesi Dönemde Çocuklara Verilen Eğitim ve Terapötik Oyun Yötemlerinin Çocu- ğun Kaygı, Korku ve Ağrı Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Vaezzadeh, N, Douk, Z.E, Hadipour, A., Osia, S., Shahmohammadi, S., Sadeghi, R., (2011). The effect of performing preoperative preparation program on school age children’s anxiety.
Yayan, E. H., Zengin, M. (2018). Çocuk Kliniklerinde Terapötik Oyun. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilim-
leri Dergisi, 7(1): 226-233.
Tablo 1. Çalışmaların genel özellikleri
Yazar Örneklem
grubu Örneklem sayısı Çalışma dizaynı Veri toplamada kullanılan araçlar Terapötik Oyun Türü Çalışma sonuçları Ayan, 2019 8-12 yaş
sünnet ameliyatı olan çocuklar
60 çocuk Deneysel
RKÇ -Katılımcı bilgi formu-Çocuklar İçin Anksiyete Duyarlılığı İndeksi
-Tıbbi İşlemler Korku Ölçeği -Terapötik oyun temelli eğitim programı -Terapötik oyun araçları -Terapötik oyun eğitim programı sonrasında deney grubundaki çocukların korku ve anksiyeteleri kontrol grubundan daha düşüktür. -Terapötik oyun yöntemleri çocuklarda sünnet öncesi ve sonrası gelişen korku ve anksiyeteyi azaltmada etkilidir.
Derleyen Taşkın, 2018 7-12 yaş periferik damar yolu açılan çocuklar 84 çocuk Deneysel
RKÇ -Veri Toplama Formu-Çocuklar İçin Durumluluk-Süreklilik Kaygı Envanteri -Tıbbi İşlemler Korku Ölçeği -Gözlem Formu -Terapötik oyun yöntemi -Oyuncak bebek ile dramatizasyon yöntemi ile oyun
-Terapötik oyun uygulanan deney grubundaki çocuklar daha az korku ve kaygı yaşamaktadır. -Periferik damar yolu açma işlemi öncesinde uygulanan terapötik oyun yöntemi korku ve kaygıyı azaltmada etkilidir. Coşkuntürk,
2015 6-12 yaş kalp hastalığı olan çocuklar
43 çocuk
ve annesi Deneysel RKÇ -Bilgi Formu- Çocuklar İçin Durumluluk- Süreklilik Kaygı Envanteri -Beck Anksiete Ölçeği
-İnteraktif terapötik oyun eğitim programı - Boyama eğitim kitapçığı -Ameliyat sonrası deney grubundaki çocukların kaygı ve anksiyete düzeyleri daha düşüktür. -Terapötik oyun eğitimi ameliyat sonrası çocuk ve annelerin anksiyete düzeylerini azaltmada etkilidir. Orhan, 2014 8-12 yaş onkoloji tanılı çocuklar 40 çocuk Deneysel
RKÇ -Çocuk İle İlgili Bilgi Formu - Çocuklar İçin Durumluluk- Süreklilik Kaygı Envanteri -Durumluluk Kaygı Ölçeği -Süreklilik Kaygı Ölçeği -Terapötik oyun eğitimi -Eğitim kitapçığı -Oyuncak-Chemo Duck -Deney grubundaki çocukların süreklilik kaygı puan ortalamaları benzer, durumluluk kaygı puan ortalamaları ise yüksektir. -İşlem öncesi uygulanan terapötik oyun ile verilen eğitim, durumluluk kaygı düzeyini düşürmektedir. Tural, 2012 7-12 yaş cerrahi ameliyat olan çocuklar 300 çocuk Deneysel
RKÇ -Sosyodemografik Bilgi Formu - Çocuklar İçin Durumluluk- Süreklilik Kaygı Envanteri -Tıbbi İşlemler Korku Ölçeği -Wong-Baker Ağrı Skalası -Terapötik oyun eğitimi -Eğitim kitapçığı -Video gösterisi -Bazı oyuncak ve tıbbi araçlarla dramatizasyon yöntemi ile oyun
-Eğitim ve eğitim ile birlikte terapötik oyun ile ameliyata hazırlanan çocukların ameliyat sonrası korku ve kaygıları azalmıştır. -Eğitim ve terapötik oyun çocuğun anksiyete ve korkusunu