KADIN ÇOCUK SAĞLIĞINA YÖNELİK DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NÜN ALDIĞI AKSİYONLAR

Ümran SEVİL, Ayça GÜRKAN, Murat KORKMAZ

Öz: DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından anne ve yeni doğan sağlığını artırmak için sağlık tesislerinde bakı-

mın kalitesini arttırmanın 10 yolu olduğu belirtilmiştir. Yüksek kaliteli hizmetin anneleri ve bebekleri canlı ve iyi tutmak için anahtar olduğu konusunda artan küresel farkındalık vardır. Bugün, her yıl hamilelik ve doğum sırasında 303.000 kadın ölümü, 2.6 milyon ölü doğum ve ilk 28 gün boyunca 2.7 milyon bebek ölümü yaşan- maktadır. Daha iyi bakım bu ölümlerin çoğunu önleyebilir. Sağlık tesislerinde daha fazla bebek doğuyor. BM ve ortak destekli yeni bir “Anne, Yenidoğan ve Çocuk Sağlığı için Bakım Kalitesini Artırma Ağı”, ülkelerin bu tesislerdeki bakım kalitesini artırmalarına ve bakım arayanların haklarına ve itibarlarına saygı duymalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın sonunda, toplumdaki annelerin çoğunun, küçük doğan bebek- lerin özel bakım gerektirdiğini fark ettiklerini gördük. KMC uygulamasının farkında olmamasına rağmen, katılımcılar KMC avantajları konusunda farkındalık yaratmanın uygulamayı teşvik edeceğini düşünüyorlar- dı. Ebe liderliğindeki bakımın sürekliliği en büyük etkiye sahiptir. Kadınlar ve yeni doğanlar için sonuçlar, uluslararası standartlara göre eğitim almış bir ebe ya da küçük bir ebe takımının, kadınlar ve yenidoğanların hamilelikten doğum sonrası altı haftanın sonuna kadar ihtiyaç duydukları her bakımın üstesinden gelmesine olanak sağlandığı zaman daha da artmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Anne Sağlığı, Yeni Doğan Sağlığı, Kanguru Anne Bakımı, Ebelik

GİRİŞ ve KURAMSAL ÇERÇEVE Kanguru Yoluyla Anne Bakımı

Hindistan da dahil olmak üzere düşük ve orta gelirli ülkeler (LMIC’ler), küresel olarak düşük doğum ağır- lıklı (LBW) bebeklerin büyük bir kısmının yapıldığı ülkeler arasında bulunmaktadır. Bu bebekler özel bakım gerektirir. Hastanelerde Kanguru Anne Bakımı (KMC) uygun maliyetli ve etkili bir müdahaledir. Hastanede doğumlarda, tesis kalış süresi genellikle kısadır. LMIC’lerde, halen önemli miktarda doğum yapılmaktadır ve sağlık hizmetlerine erişim sınırlıdır. Bu koşullarda, pratik bir seçim LBW bebekleri için evde KMC’yi başlat- mak olabilir. 1

Ancak, topluluğun başlattığı KMC’nin (cKMC) yararlarına dair kanıtlar eksiktir. KMC’yi kabul edilebilirlik anlayışı olmadan evde tanıtmak sınırlı başarıya yol açabilir. Çalışmanın sonunda, toplumdaki annelerin çoğu- nun, küçük doğan bebeklerin özel bakım gerektirdiğini fark ettiklerini gördük. KMC uygulamasının farkında olmamasına rağmen, katılımcılar KMC avantajları konusunda farkındalık yaratmanın uygulamayı teşvik edeceğini düşünüyorlardı. Annelerin doğumdan sonra dinlenmeye ihtiyaç duymaları nedeniyle uzun süre

1 https://www.unicef.org/turkey/bas%C4%B1n-b%C3%BCltenleri/lancet-k%C3%BCresel-sa%C4%9Fl%C4%B1k-unicef-who- t%C3%BCm-d%C3%BCnyada-her-7-%C3%A7ocuktan-1i-d%C3%BC%C5%9F%C3%BCk-a%C4%9F%C4%B1rl%C4%B1kla

KMC yapma endişelerini dile getirdiler. Bununla birlikte, yakın zamanda teslim edilen kadınların kültürel uygulamasının hanehalkı ev işleri yapması beklenmeyen ve diğer aile üyelerinin mevcudiyeti kolaylaştırıcı olarak belirlenmiştir. HH denemeleri müdahale paketini test etmek için bir fırsat sağladı ve KMC için kabul edilebilirliği gösterdi. Annelerin çoğu, bebeklerde kilo alma ve artan aktivite gibi faydalar algıladı.

Son yirmi yılda, bir dizi disiplinden elde edilen bilimsel bulgular bir araya geldi. İspatlar, bakımın anne ve yeni doğan sağlığı için olduğu kadar aile planlaması için de kanıtlanmış müdahaleleri içerdiği açık ebeliktir ve tüm anne ölümlerinin, ölü doğumların ve yeni doğan ölümlerinin %80’inden fazlasını önleyebilir. Ebeler, uluslararası ebelik standartlarına göre eğitim aldıklarında, lisanslı, düzenli, iyi işleyen bir sağlık sis- temine tam entegre olmaları ve acil durumlar için gerekli olduğunda sevk hizmetleri veren profesyonel bir ekiple gerekli müdahalelerin tamamını sağlayabilmektedirler. Kaliteli ebelik bakımı zararı azaltır, sağkalımı arttırır, kadın ve çocukların kısa ve uzun süreli sağlık ve iyiliklerini sağlar. Kaliteli ebelik bakımı, 50’den fazla sonucu iyileştirir. Ebelik hamilelik, doğum ve annenin ve bebeğin doğum sonrası altı haftalık dönemde bakıma yönelik klinik becerilerin ötesine geçer (Karaman ve Okumuş, 2015).

Ebe Liderliğindeki Bakımın Sürekliliği en Büyük Etkiye Sahiptir

Kadınlar ve yeni doğanlar için sonuçlar, uluslararası standartlara göre eğitim almış bir ebe ya da küçük bir ebe takımının, kadınlar ve yenidoğanların hamilelikten doğum sonrası altı haftanın sonuna kadar ihtiyaç duy- dukları her bakımın üstesinden gelmesine olanak sağlandığı zaman daha da artmaktadır. İyi işleyen bir ebelik programı ile komplikasyonlar ortaya çıkmalıdır. Bu karmaşık müdahale, ebe liderliğindeki bakımın devamlı- lığı olarak bilinir. 2

SONUÇ

DSÖ’ne göre anne ve yeni doğan sağlığını artırmak için sağlık tesislerinde bakımın kalitesini arttırmanın 10 yolu aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

1. Hamile kadınlar, doğru zamanlarda, doğru bakımı almalıdır.

2. Yeni doğanlar doğumdan hemen sonra gerekli bakımı almalıdır., normalde 24 saat civarındadır, doğum

sonrası ilk kontrol olarak kullanılır.

3. Küçük ve hasta bebekler bir tesiste iyi bakılmalıdır.

4. Tüm kadınlar ve yenidoğanlarda hastane kaynaklı enfeksiyonları önleyen bakım alınmalıdır. 5. Sağlık kurumları uygun bir fiziksel ortama sahip olmalı.

6. Kadınlar ve aileleri ile iletişim etkili olmalı ve ihtiyaçlarına cevap vermelidir.

7. Başvuruya ihtiyaç duyan kadınlar ve yenidoğanlarda gecikme olmadan bu hastalıklar bulunabilir.

8. Hiçbir kadın doğum, doğum ve doğum sonrası erken dönemde zararlı uygulamalara maruz bırakılmama-

lıdır.

9. Sağlık tesisleri, bakım sağlamak için sürekli olarak mevcut olan iyi eğitimli ve motive olmuş personele

ihtiyaç duymaktadır.

10. Her kadın ve yenidoğan, eksiksiz, doğru ve standart bir tıbbi sicile sahip olmalıdır.



 Hastanelerde Kanguru Anne Bakımı (KMC) uygun maliyetli ve etkili bir müdahaledir. 

 Ebe liderliğindeki bakımın sürekliliği en büyük etkiye sahiptir.

DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından anne ve yeni doğan sağlığını artırmak için sağlık tesislerinde bakımın kalitesini arttırmanın 10 yolu aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

Yüksek kaliteli hizmetin anneleri ve bebekleri canlı ve iyi tutmak için anahtar olduğu konusunda artan kü- resel farkındalık vardır. Bugün, her yıl hamilelik ve doğum sırasında 303.000 kadın ölümü, 2.6 milyon ölü doğum ve ilk 28 gün boyunca 2.7 milyon bebek ölümü yaşanmaktadır. Daha iyi bakım bu ölümlerin çoğunu önleyebilir.

Sağlık tesislerinde daha fazla bebek doğuyor. BM ve ortak destekli yeni bir “Anne, Yenidoğan ve Çocuk Sağlığı için Bakım Kalitesini Artırma Ağı”, ülkelerin bu tesislerdeki bakım kalitesini artırmalarına ve bakım arayanların haklarına ve itibarlarına saygı duymalarına yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

1. Hamile kadınlar, doğru zamanlarda, doğru bakımı almalıdır. DSÖ, bir kadının olası sorunları tespit et-

mek ve yönetmek ve ölü doğum veya yenidoğan ölüm olasılığını azaltmak için hamileliği sırasında sağ- lık sağlayıcısını en az 8 kez görmesini önerir. Doğum öncesi bakım, sağlık çalışanlarına, sağlıklı yaşam tarzları, hastalıkları önleme ve aile planlaması dahil olmak üzere hamile kadınlara çeşitli destek ve bilgi sağlama fırsatı sunar.

2. Yeni doğanlar doğumdan hemen sonra gerekli bakımı almalıdır. Yeni doğanlar, annelerinin göğsünde

cilde temasta tutulmalı ve emzirilmeli. Temiz ve sıcak tutulmaları, gözlerine ve göbek kordonlarına özen gösterilmeleri gerekir. Banyo 24 saat ertelenmeli, K vitamini ve ulusal kurallara göre verilen aşılar, sı- caklık izlemesi ve tespit edilen ve yönetilen komplikasyonlar olmalıdır. Taburculuk öncesi yapılan tam bir değerlendirme, normalde 24 saat civarındadır, doğum sonrası ilk kontrol olarak kullanılır.

3. Küçük ve hasta bebekler bir tesiste iyi bakılmalıdır. Küçük bebekler (erken doğanlar veya erken yaşla-

rında küçük doğan bebekler gibi) yenidoğan döneminde ölüm ve uzun vadeli sağlık sorunları ve yaşam boyu engellilik için daha büyük risk altındadır. Bu bebekler her zaman sıcak tutulmalı ve annelerinin kendi anne sütüyle beslenmelidir. Annelerin, kanguru anne bakımını yapması için bebeğin durumunun izin verdiği şekilde desteklenmesi gerekir. Çok küçük ve hasta yenidoğanlara iyi donanımlı yenidoğan ünitelerinde bakılmalı ve eğitimli personel tarafından komplikasyonlar için yakından izlenmelidir.

4. Tüm kadınlar ve yenidoğanlarda hastane kaynaklı enfeksiyonları önleyen bakım alınmalıdır. Hastane

kaynaklı enfeksiyonlar ölüm ve hastalık riskini arttırmakta ve bakım maliyetine ve hastanede kalış sü- resine katkıda bulunmaktadır. Hastane kaynaklı enfeksiyonları önlemek için standart önlemler alınması zorunludur. Bunlara, hasta muayenesinden önce ve sonra sabun ve su ya da alkol bazlı el ovma ile ellerin yıkanması, bulaşıcı atıkların ve keskin nesnelerin güvenli bir şekilde saklanması ve atılması ile iş ve do- ğum odasında ve yenidoğan bakım alanında aletleri sterilize etmek ve dezenfekte etmek bulunmaktadır.

5. Sağlık kurumları uygun bir fiziksel ortama sahip olmalı. Sağlık kurumlarında su, enerji, sanitasyon, el

hijyeni ve fonksiyonel, güvenilir ve emniyetli atık bertaraf tesisleri bulunmalıdır. Alanın gizliliğe izin vermek ve kaliteli hizmet sunumunu kolaylaştırmak için tasarlanması, organize edilmesi ve bakımı ya- pılmalıdır. Tesislerin ayrıca yeterli miktarda ilaç, malzeme ve ekipman stokuna sahip olmaları gerekir.

6. Kadınlar ve aileleri ile iletişim etkili olmalı ve ihtiyaçlarına cevap vermelidir. Hastalar bakımıyla ilgili

tüm bilgileri almalı ve tedavileri ile ilgili alınan tüm kararlara dahil olmuş hissetmelidir. Sağlık çalışan- ları ve hastalar arasındaki etkili iletişim, gereksiz endişeleri azaltabilir ve doğum komplikasyonları yaşa- masına rağmen, bir kadını doğum için olumlu bir deneyim haline getirebilir.

7. Başvuruya ihtiyaç duyan kadınlar ve yenidoğanlarda gecikme olmadan bu hastalıklar bulunabilir. Sağlık

kurumlarında, kadınları ve yenidoğanları gerektiği gibi taşımak için haftanın 7 günü, günde 24 saat çalı- şan donanımlı taşımacılık hizmetleri bulunmalıdır. Bilinen ağ tesislerinin bir listesi ve telefon numaraları hazır olmalıdır. Yönlendirme sistemi ayrıca kadınları finansal engellerden koruyan bir politika ile denet- lenir ve hesap verilir.

8. Hiçbir kadın doğum, doğum ve doğum sonrası erken dönemde zararlı uygulamalara maruz bırakılma-

malıdır. Gereksiz ve zararlı uygulamalar komplikasyonlara yol açabilir ve annelere ve yenidoğanlarına zarar verebilir. Bunlara rutin lavmanlar ve vajinal doğumdan önce kasık veya perineal tıraş, bebeğin hemen yıkanması, bebeklerin annelerden uzak durması ve emzirme yerine koyma ve biberonla besleme reklamları ve tanıtımı dahildir.

9. Sağlık tesisleri, bakım sağlamak için sürekli olarak mevcut olan iyi eğitimli ve motive olmuş personele

ihtiyaç duymaktadır. Sağlık tesisinin tüm emek ve doğum bölgelerinde yetkin, iyi eğitimli personel bu- lunmalı ve vasıflı doğum görevlileri beklenen iş yüküyle başa çıkmak için günde 24 saat yeterli sayıda bulunmalıdır. Ebelik personelinin kaliteli bakım sağlamadaki ortak engelleri arasında düşük sosyal say- gı, düşük ücret, uzun çalışma saatleri, personel yetersizliği ve tam işleyen tesis ortamlarının bulunma- ması yer almaktadır. Ebelerin deneyimlerine dayanan profesyonel eğitim ve sağlık işgücü yönetimine odaklanmak önemlidir.

10. Her kadın ve yenidoğan, eksiksiz, doğru ve standart bir tıbbi sicile sahip olmalıdır. Tüm bebeklere bir

doğum sertifikası verilmelidir. Eksiksiz, doğru tıbbi kayıt, bakım, klinik takip, komplikasyonların erken saptanması ve sağlık sonuçlarının belgelenmesi için önemlidir ve iyileştirme alanlarının belirlenmesine yardımcı olur. Aşılar, gebelik yaşı, doğum ağırlığı ve muayene bulguları da dahil olmak üzere yenido-

ğanların detayları, kadınların ve yenidoğanların tüm kayıtlardaki bağlantılarını sağlayan bir sistemde kaydedilmelidir.

KAYNAKÇA

Karaman, Ö.Z., Okumuş, H. (2015). Ebelik Öğrencilerinin Görev Tanımları ve Yeterlilik Alanlarına Göre Kendilerini Değerlendirmeleri, Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, (18)3, ss.189-195