GÜNLÜK GAZETELERDE ŞEKER YÜKLEMESİ HABERLERİNİN İNCELENMESİ

Pelin İNCİ1_{, Neslişah LAFCI}2_{, Sevgül DÖNMEZ}3_{, Nevin AKDOLUN BALKAYA}4 1_{Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Muğla / Türkiye} 2_{Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Muğla / Türkiye}

3 _{Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği AD.} Muğla / Türkiye

4 _{Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği AD.} Muğla / Türkiye

Öz: Amaç: Bu araştırma, gebelerde şeker yüklemesi ile ilgili günlük gazetelerde yer alan haberlerin incelen-

mesi amacı ile yapılmıştır. Yöntem: Retrospektif, tanımlayıcı tipte olan bu araştırma, 01 Ocak 2015- 01 Ocak

2019 tarihleri arasında internet aracılığı ile dört yerel günlük gazetenin arşivine internet aracılığıyla ulaşılarak yapılmıştır. Gazete arşiv arama motoruna “şeker yüklemesi” anahtar kelimesi girilerek bu konuda çıkan ha- berler değerlendirilmiştir. Bulgular: Araştırma sonucunda dört gazetede şeker yüklemesi ile ilgili toplam 89

habere ulaşılmış ve incelenmiştir. Şeker yüklemesi ile ilgili olarak gazetelerde yer alan haberlerin konu dağı- lımlarına bakıldığında; %56,2’sinin şeker yüklemesi hakkında olduğu, %43,8’inin diğer konularda (magazin, diyabet hastalığı, beslenme, yararlı besinler, zararlı besinler) olduğu ve bu haberlerin %66,3’ünün bilgilen- dirici özellikte olduğu saptanmıştır. Şeker yüklemesi hakkında yapılan haberler incelendiğinde; %66’sında gebelere yapılan şeker yüklemesinin anne ve bebeğin sağlığına zararlı olmadığı, %30’unda şeker yüklemesinin anne ve bebeğin sağlığına zararlı olduğu, %4’ünde ise şeker yüklemesinin anne ve bebeğin sağlığına yararı ve zararı açısından belirsizlik içerdiği bulunmuştur. Sonuç: Kitle iletişim aracı olan gazetelerde şeker yüklemesi

ile ilgili haberlerin yeterince yer almamış olduğu ve yayınlanan haberlerde şeker yüklemesinin anne ve bebek sağlığına zararlı olup olmadığı ile ilgili ortak bilgi ve yönlendirme yapılmadığı saptanmıştır. Bu sonuçlara göre şeker yüklemesinin, anne ve bebek için yararlılığı konusunda sağlık profesyonellerinin uzlaşıp bilimsel ve doğru bilgiyi topluma sunması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Şeker yüklemesi, OGTT

GİRİŞ

Kitle iletişim araçlarının habercilik, toplumsallaştırma, motivasyon, tartışma-diyalog, eğitim, kültürel açıdan geliştirme, eğlence ve bütünleştirme gibi işlevleri bulunmaktadır. Habercilik işlevi, güncel ve karmaşık olay- ları izleyici ve dinleyicilere kolay ve anlaşılır şekilde hızlıca sunmaktır. İnsanların ilgisini çeken olaylar haber yapılarak kamuoyu oluşturulur (Levent ve Çayak, 2018).

Ülkemizde Gestasyonel diyabet (GDM) oranının yükselmesi nedeniyle GDM popülaritesi artmıştır. GDM ta- nısı için yapılan oral glukoz tolerans testinin (OGTT) anne ve bebek sağlığı bakımından zararlı olup olmadığı oldukça tartışılan bir konudur. Yapılan bir araştırmada gebelerin gestasyonel diabetes mellitus taramasına hak-

kında bilgi edinme yolları incelendiğinde OGTT yaptıran grubun sağlık personelinden daha fazla bilgi aldığı görülmüş olup, OGTT yaptırmayan grupta bilgi edinme yöntemleri arasında en sık görsel medya yer almıştır (Başbuğ ark, 2018). Gazeteler, bireylerin sağlık konusunda bilgi kaynakları arasında süreli yayınlar içerisinde üçüncü sırada yer alır (Kurbanoğlu ve ark, 2010). Gazeteler genellikle her gün yayımlanan ve güncel olaylar hakkında bilgi içeren kaynaklar olduğu için toplumun bilgilendirilmesinde önemlidir.

Gestasyonel diyabet gebelikte ortaya çıkan veya ilk defa gebelikte tanı alan karbonhidrat intoleransıdır (Mih- manlı ve Mihmanlı, 2015). Pankreatik fonksiyonlar gebelik sırasında plasentadan sekrete edilen antiinsulin hormonların neden olduğu insulin direncinin üstesinden gelemediği durumlarda ortaya çıkar. Gestasyonel di- yabet sıklığı maternal yaş, etnik özellikler ve obeziteyle ilişkili olarak artabilmektedir (Yavuz ve ark, 2014). Risk faktorü olmayan gebelerde gebeliğin yaklaşık 24-28. haftasında yapılan şeker yükleme testleri ile ges- tasyonel diyabet tanısı konulabilir ve gestasyonel diyabete bağlı gelişebilecek fetal, neonatal ve maternal komplikasyonlar (konjenital anamoliler, makrozomi, perinatal olum, doğum travması vb.) önlenebilir (Karasu, 2018). Dünya da altı canlı doğumdan biri (20 milyon) gebelikte %84’ü GDM olan hiperglisemiden etkilenir. Türkiye’de 2019 yılı gestasyonel diyabet prevalansının %17,8 olduğu saptanmıştır.25

GDM, tanısı için gebeliğin 24-28. haftasında OGTT ya tek basamaklı ya da çift basamaklı olarak yapılır. Tek basamaklı da 75 mg glikozlu OGTT de açlık kan şekeri≥92 MG/DL, 1.st kan şekeri≥180 mg/dl ya da 2.st kan şekeri≥153 değerlerinden biri yüksek ise GDM tanısı konulur. Çift basamaklı da ise 50 g glikoz alındıktan sonra 1.st kan şekeri 140- 180 arasında ise 3 saatlik ölçümü olan 100 gr glikozlu OGTT yapılır. Eğer açlık kan şekeri ≥95 mg/dl, 1.st kan şekeri ≥180 mg/dl, 2.st kan şekeri ≥155 mg/dl ve 3.st kan şekeri≥140 mg/dl ve iki ölçümün aşılması durumunda GDM tanısı konulur (TEMD, TURKDİAB, 2019)

Gestasyonel diyabet hem anne hem de fetüs için pek çok problem yaratabilmektedir. Bu nedenle gebelikte şeker yüklemesi anne ve fetüs sağlığı açısından önemlidir. Şeker yüklemesi haberlerinin medyaya yansıması, halkın bu bilgiler doğrultusunda şeker yüklemesi yaptırması veya yaptırmaması kararı için önemlidir. Şeker yüklemesi haberleri en çok gebelerin dikkatini çekmektedir ve anne ve bebeğe zararlarını öğrenmek isteyen gebeler tarafından takip edilmektedir. Bu araştırma halka yansıtılan şeker yüklemesi haberlerinin içeriğini incelemek ve halkın bu haberlerden faydalanabilirlik düzeyini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu haberler Türkiye’de şeker yükleme testinin yapılıp yapılmaması konusunda ikilem yaratmakta, halk bu çatışmadan dolayı karar verememektedir. Bunlar doğrultusunda şeker yüklemesi testinin yapılması ya da yapılmaması konusunda kesin bir yargı ile açıklama yapılmalıdır.

GEREÇ ve YÖNTEM

Tanımlayıcı tipte olan bu araştırmada, 01 Ocak 2015- 01 Ocak 2019 tarihleri arasında online olarak yayınlanan ve tirajı (net satış) en yüksek olan dört gazetede şeker yüklemesi ile ilgili haberler incelenmiştir. Tirajı en yük- sek dört gazete sırası ile Posta, Hürriyet, Sabah ve Milliyet gazeteleri bulunmuştur. 26_{Bu gazetelerin internet}

25 https://diabetesatlas.org/en/ 26 http://gazetetirajlari.com/

adreslerinden arşivlerine ulaşılarak “şeker yüklemesi” anahtar kelimesi ile gebelerde şeker yüklemesi ile ilgili haberler alınmıştır.

Şeker yüklemesi ile ilgili bu gazetelerde var olan 89 haber alınmıştır. Veri toplamada haber metninin anali- zini yapmak için beş sorudan oluşan çözümleme yönergesi (içerik çözümlemesi) kullanılmıştır. Çözümleme yönergesi; içerik analizi yapılarak, haberler hakkında tanımlayıcı bilgi, haberlerin kaynağı, haberin konusu, içeriğini kapsayacak şekilde incelenmesidir. Bu yönerge de şeker yüklemesi ile ilgili haberler, haberin kaynağı, haberin içeriği, haberin tipi, topluma kazanımı ve haberin konusu incelenmiş olup sayı ve yüzdelikler olarak verilmiştir.