BULGULAR VE TARTIŞMA

Araştırma sonucunda dört gazetede şeker yüklemesi ile ilgili 89 habere ulaşılmıştır. Bu durum şeker yükle- mesinin yazılı basında çok az yer aldığını göstermektedir. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, fetüste makrozomi ve buna bağlı olarak gelişebilecek riskleri azaltmak, anne adayının sağlığını korumak ve ayrıca ileride gelişebilecek tip II diyabet ve insülin rezistansı açısından riskli kadınları izleyebilmek için tüm gebelerde 24. ve 28. haftalar arasında GDM taraması (OGTT) yapılmasını önermektedir (TEMD, 2019). Şeker yüklemesi ile ilgili incelenen haberlerin başlıkları incelendiğinde; haberlerin %18’i ‘Gebelik şekerine dikkat’, %12’si ‘Gebelikte Şeker Yükleme Testi Yapılmalı’ ve %8’i ‘Şeker Yüklemenin Herhangi bir Yan Et- kisi Yok’ şeklinde hazırlandığı saptanmıştır. Literatür taramasında gestasyonel diyabet, OGTT, tanı kriterleri, GDM’li gebelerde anne ve bebek sağlığı, GDM tedavisi ile ilgili çalışmalar yoğunluktadır (Kaya ve Karaçam, 2019. Uyanıkoğlu ve ark, 2016). Gazete haberlerinde çıkan başlıklar ve içerik literatür ile benzerlik göster- mektedir.

Şeker yüklemesi ile ilgili yapılan haberlerin özellikleri incelendiğinde; %51,7’sinin sağlık köşesinde yer aldığı, %67,4’ünün bilime uygun olduğu, %66,3’ünün toplumu bilgilendirici nitelikte olduğu, haberlerin %56,2’sinin konusunun içeriğinin şeker yüklemesi olduğu ve şeker yüklemesi haberlerinin %65,2’sinin sağlık profesyonel- leri tarafından hazırlandığı (Tablo 2), %66’sında gebelere yapılan şeker yüklemesinin anne ve bebeğin sağlığı- na zararlı olmadığı, %30’unda şeker yüklemesinin anne ve bebeğin sağlığına zararlı olduğu, %4’ünde ise şeker yüklemesinin anne ve bebeğin sağlığına yararı ve zararı açısından belirsizlik içerdiği bulunmuştur (Tablo 1). Bu sonuçlardan yola çıkıldığında yazılı basında şeker yüklemesi haberlerinin profesyonel anlamda hazırlan- dığının göstergesidir. Bu haberlerin bilgilendirici olması haberleri okuyan halkın doğru bilgiye ulaşmasından büyük yardım sağlamaktadır. Bilimsel haberler, halka yönetilen tüm haberlerden doğru olanı ayırt etmesini sağlamaktadır. Şeker yüklemesi haberlerinin konu dağılımlarına baktığımızda; şeker yüklemesi, magazin ve diğer (diyabet hastalığı, yaralı besinler, zararlı besinler, diyabette beslenme, magazin, şeker fabrikasındaki şeker satışları, bal sağımı, gerçek bal, kan şekeri ölçümü, obezite, insülin direnci, gebelikte rutin kontroller) konularını içerdiği saptandı. Literatür incelemesine baktığımızda şeker yüklemesi, OGTT, GDM ve tedavisi hakkında bilimsel, deneysel ve tanımlayıcı araştırma sayısının yeterli olduğu gözlenmiştir (Oğuz, 2016. Polat ve Ersoy, 2019).

American Diabetes Association (ADA); tüm gebelerin gestasyonel diyabet açısından taranmasını önermekte- dir (ADA, 2017). Türkiye Diyabet Vakfı, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) ve Türk Obstetri ve Jinekoloji Derneği (TJOD) bebek ve anne açısından riskler ortaya çıkmasına sebep veren gebelikte şeker, bu duruma karşı tedbir alınması için 24-28 haftalık hamileliklerde şeker yüklemesi testi yapılması ge- rektiğini belirtmiştir (TJOD, TEMD, 2019). Bizim çalışmamızda da gebelikte şeker yüklemesi testinin yapıl- ması gerektiğini, anne ve bebeğe zararı olmadığını vurgulayan gazete haberlerinin oranı (%66) daha yüksek çıktığı için literatür ile uyumludur.

SONUÇ

Sonuç olarak, şeker yüklemesi ile ilgili haberlerinin gazetelerin sağlık köşelerinde yer aldığı, yayınlanan ha- berlerinin yarısından fazlasının sağlık profesyonelleri tarafından toplumu bilgilendirici olarak hazırlandığı, ancak toplumu bilgilendirmede belirsiz, bilimsel olmayan haberlerinin de olduğu saptanmıştır. Toplumun bi- linçlenmesinde gazeteler önemli rol oynamaktadır. Bu yüzden, şeker yüklemesinin anne ve bebek için yararlı- lığı konusunda sağlık profesyonellerinin uzlaşıp bilimsel ve doğru bilgiyi topluma sunması gerekmektedir. Bu durum haberleri okuyan bireylerde şeker yüklemesini yaptırmak konusunda karasızlık oluşturabilmektedir. Bu yüzden, gebelerin şeker yüklemesi hakkındaki bilgi düzeyleri ve düşünceleri hakkında güncel, geniş çaplı ve bilgilendirici çalışmaların yapılması önerilmektedir.

KAYNAKÇA

http://gazetetirajlari.com/ Erişim tarihi: 05.06.2018

Levent, F., Çayak, S. (2018). Günlük Gazetelerde Yayınlanan Eğitimle İlgili Dava Haberlerinin İncelenmesi,

Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3) 405–411

Karasu, Y (2018). Şeker Yükleme Testine Ne Oldu? Medyanın Halk Sağlığı Üzerine Etkisi, Ankara Eği-

tim. Araştırma Hasanesi. Dergisi (Med. J. Ankara Tr. Res. Hosp.) Cilt / Volume: 51 Sayı /Number: 1,

ISSN:1304-6187: 54-58

Metin, S (2017). Gestasyonel Diyabette Güncel Tedavi Yaklaşımları, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri

Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-14

Mihmanlı, M., Mihmanlı, V (2015). Diyabetes Mellitus ve Gebelik, Okmeydanı Tıp Dergisi 31(Ek sayı):17-22,

2, doi: 10.5222/ otd.2015.017

Uygur, M.M., Gogas, Yavuz, D (2017). Diyabet Tanısı ve Sınıflandırması, Turkiye Klinikleri J Nutr Diet-Spe-

cial Topics; 3(3): 120-9

Yavuz, A., Demirtaş, Ö., Terzi, H., Işıkkent, N., Kale, A (2015). Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği’ne Başvuran Gebelerde Gestasyonel Diyabet Sıklığı ve Perinatal Sonuçla- rı, Kocaeli tıp Dergisi,16: 244-248/Ekim

Tseng KH. Standards of medical care in diabetes-2006. Diabetes Care. 2006;29(11):2563-64.

Türk Obstetri ve Jinekoloji Derneği (TJOD). http://www.tjod.org/gebelikte-seker-yukleme-testi/ Erişim tarihi: 20.11.2019

İnternational Diabetes Federation (2019), https://diabetesatlas.org/en/ Erişim tarihi: 20.11.2019

Kurbanoğlu, S.S., Al, U., Ünal, Y(2010), Hacettepe Üniversitesi Bilgi Okuryazarlığı (HÜBO) Programı. http:// hubo.hacettepe.edu.tr/ Erişim tarihi:20.11.2019

Başbuğ, A., Kaya, A.E., Sönmez, C.I., Yıldırım, E (2018). Gestasyonel diyabet taramasında karşılaşılan önemli bir problem: Gebeler neden oral glukoz tolerans testi yaptırmak istemiyor mu? Konuralp Tıp

Dergisi:10(2) 144-148

Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD), Diyabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi ve İzlem Kılavuzu, 2019.

Türkiye Diyabet Vakfı (TURKDİAB), Diyabet Tanı ve Tedavi Rehberi 2019.

Kaya, A., Karaça, Z (2019). Gestasyonel Diyabet Görülme Sıklığı ve Anne- bebek Sağlığı ile İlişkisi, Düzce

Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi:9(1) 10-18.

Uyanıkoğlu, H., İncebıyık, A., Yiğit Karataş, E (2016). Gestasyonel Diyabet Taramasında 50 Gram Glukoz Yüklemesi Gerekli mi, Anadolu Kliniği:21(1).

Oğuz, A (2016). Gestasyonel Diyabet, KSU Tıp Fak Der:11(1) 26-29.

Polat, Ş.B., Ersoy, R (2019). Gestasyonel diyabetli hastanın doğum öncesi ve doğum sonrası takibi. Ersöz Gül- çelik N, editör. Endokrin Hastasının Perioperatif Değerlendirilmesi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; p.19- 23.

TABLOLAR

Tablo 1. Şeker Yüklemesi ile İlgili İncelenen Haberlerin Başlıkları

Haberin Başlıkları Yüzdesi

Şeker yüklemenin herhangi bir yan etkisi yok %8 Gebelikte şeker yüklemesi ne zaman yapılır? %4 Parmak delmeden kanda anlık glikoz ölçümü yapılabiliyor %2 Gebelik diyabetinde bilinen yanlışlar %4 Hamilelikte bu testi yaptırmamak büyük risk %2 Gebelikte şeker yükleme testi yapılmalı %12 Hamilelikte sık sık terlemeye dikkat %2 Hamilelikte el ve ayaklarda karıncalanmaya dikkat %2

15 soru ve 15 cevapta gebelik %2

Gebelik şekeri bebeğin yaşamını tehdit edebilir %4

Gebelik şekerine dikkat %18

Gebelikte kan şekerinin yükselmesine dikkat %2 Gebelikte hangi haftalar önemlidir %2 Türkiye’de sezaryenle doğum oranı yüzde 30 civarında %2 Canan Karatay şeker yüklemesini önermiyor %30

Diyabetin en büyük tedavisi diyet %2

Tablo 2. Gazetelerde Yer Alan Şeker Yüklemesi İle İlgili Haberlerin Genel Özellikleri

Haberin Tipi Sayı Yüzdesi

Sağlık 46 51,7 Gündem 23 25,8 Yerel 12 13,5 Ekonomi 4 4,5 Aile 3 3,4 Magazin 1 1,1

Haberin İçeriği Sayı Yüzdesi

Bilime uygun 60 67,4

Bilime uygun değil 29 32,6

Haberin Kaynağı Sayı Yüzdesi

Sağlık Profesyoneli 58 65,2

Gazeteci 29 32,6

Sağlık Bakanlığı 1 1,1

Özel Haber 1 1,1

Topluma Kazanımı Sayı Yüzdesi

Toplumu Bilgilendirici 59 66,3

Toplumu Bilgilendirici Değil 22 24,8

Belirsiz 8 9,9

Haberin Konusu Sayı Yüzde

Şeker Yüklemesi 50 56,2

Magazin 15 16,8

Diğer (diyabet hastalığı, yaralı besinler, zararlı besinler, diyabette beslenme, magazin, şeker fabrikasındaki şeker satışları, bal sağımı, gerçek bal, kan şekeri ölçümü, obezite, insülin direnci, gebelikte rutin kontroller)