SÖZEL SUNUMLAR
KADIN SAĞLIĞI BAKIMINDAN YUMURTA KABUĞU ZARININ ÖNEMİ
Merve BEYARSLAN1, Ali Serdar YÜCEL2
1Fırat Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Elazığ / Türkiye 2Fırat Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Elazığ / Türkiye
Öz: Günlük yaşam aktivitelerini sürdürmede beslenme öncelikli ihtiyaçlar arasındadır. İnsanların sağlıklı bir
yaşam sürdürebilmesi için gerekli olan enerji, protein, vitamin ve mineral maddeleri içeren bitkisel ve hay- vansal gıdalardan yeterli düzeyde tüketmesi gerekmektedir. Hayvansal gıdaların da beslenmede pay oranı yüksektir. Özellikle yumurta içerdiği besin öğelerinin zenginliğinden dolayı sıkça tüketilen bir gıda olma özel- liğini korumaktadır, fakat yumurtanın bir kısmını oluşturan yumurta kabuğu zarı içerisinde bulunan besin değeri yüksek maddeler genellikle bilinmediği için göz ardı edilebilinmektedir. Hatta evlerimizde yumurtanın kullanım şekline bağlı olarak yumurta kabuğu zarından çoğu zaman faydalanılamamaktadır. Teknolojinin de gelişmesiyle birlikte hareketsiz yaşamlar ve onun tetiklediği hastalıklar da artamaya başlamış bulunmaktadır. Bu hastalıkların başında da kas ve iskelet rahatsızlıkları gelmektedir. Türkiye’de ve dünyada genellikle belli bir yaştan sonra artan ve halk arasında kireçlenme olarak bilinen osteoartrit daha çok diz, el, kalça ve omurga eklemlerinde görülmektedir. Son yıllarda özellikle tıbbi alanda, eklem ve bağ dokusu hastalıklarında ağrı ve hareket kısıtlılığının kontrolünde yumurta kabuğu zarının kullanımının tercih edildiği bilinmektedir. Ayrıca yanık tedavilerinde de tıbbi amaçlı tercih edilmektedir. Genellikle takviye olarak alınan yumurta kabuğu zarı içerisinde, kollajen, glukozamin, hyaluronik asit, kondroitin sülfat ile birlikte kalsiyum, kalsiyum karbonat, magnezyum, sodyum gibi birçok fayda sağlayacak öğe bulunmaktadır. İlerleyen yaşla birlikte kadınlarda özel- likle gelişebilecek eklem hastalıkları başta olmak üzere sağlık problemleri üzerinde olumlu etki sağlayabile- ceği söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Yumurta, Kabuk Zarı, Kadın Sağlığı
GİRİŞ ve KURAMSAL ÇERÇEVE
Günümüz insanının en büyük problemlerinden biri sağlıklı ve dengeli beslenmedir. İnsanların sağlıklı bir ya- şam sürdürebilmesi için gerekli olan enerji, protein, vitamin ve mineral maddeleri içeren bitkisel ve hayvansal gıdalardan yeterli düzeyde tüketmesi gerekmektedir. Normal bir insanın günlük alması gereken toplam protein miktarı yaklaşık 70 gram civarındadır ve alınan proteinin en az yarısının hayvansal kaynaklı olması sağlıklı beslenme açısından önem taşımaktadır (Yenilmez, 2018).
Hayvansal gıdalar içerisinde yumurta; her yaştan insanın severek tükettiği, besin değeri oldukça yüksek bir protein kaynağıdır. Biyolojik değeri ve büyümeyi teşvik edici maddeler içermesi nedeniyle bebeklerin ve çocukların birçok temel besin maddesinin karşılanmasında önemlidir. Düşük kalori değeri ve yüksek sindirile-
bilme kabiliyeti ile yaşlıların, hastaların ve diyet yapanların besinleri arasında yerini almakta, böylece sağlığa kavuşmaya ve sağlıklı kalmaya yardımcı olmaktadır (Türkoğlu, 2009).
Yumurta kabuğu ise, kalsifiye olmayan bir yumurta kabuğu zarı ve bu zarı çevreleyen kalsifiye bir kabuk mat- riksinden oluşmaktadır (Hincke ve ark., 2000).
Yumurta kabuk zarı, yumurta kabuğunun altında yer alır ve iki kattan oluşur. Dış ve iç zar olarak ikiye ayrılan kabuk zarlarından dıştaki, yumurta kabuğu ile bağlantı halinde olup daha kalındır (Nakano ve ark., 2003). Yumurta kabuk zarı, sahip olduğu kollajen iplikler ve ilişkili glikoproteinlerle birlikte gözenekli yapı oluştur- maktadır (Wong ve ark., 1984). Bu ürün tıbbi alanda, eklem ve bağ dokusu hastalıklarında ağrı ve hareket kı- sıtlılığının kontrolünde kullanılabilmektedir. İçerdiği doğal yapıdaki glikozaminoglikanlardan olan hyaluronik asit, eklem ve onu çevreleyen bağ dokusunun sağlığının korunmasında olumlu etkiye sahiptir. Yumurta kabuk zarının, terapötik olarak günlük 500 miligram kullanımının, eklem ağrısını 1 hafta içerisinde hızlı bir şekilde azalttığı gösterilmiştir. Bu materyalin gıda takviyesi olarak kullanımı, hastalar üzerinde olumsuz bir etki yarat- mamıştır (Ruff ve ark., 2009).
Yumurta kabuğu zarı takviyesi içerisinde, kollajen, glukozamin, hyaluronik asit, kondroitin sülfat ile birlikte kalsiyum, kalsiyum karbonat, magnezyum, sodyum, potasyum, fosfor ve demir bulunmaktadır.27 Bu takviyele-
rin kullanımı gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır.
Türkiye’de ve dünyada genellikle belli bir yaştan sonra kas ve iskelet rahatsızlıkları zamanla artış göstermekte- dir. Halk arasında kireçlenme olarak bilinen osteoartrit toplumda sıklıkla karşılaşılan hastalıkların başında yer almaktadır. Eklem yapısında görülen bozulmalar sonucu ağrı ve hareket kısıtlanmasına yol açtığını vurgulayan bir araştırmacı, bu gibi durumlardan kurtulmanın çözümlerinden birinin de yumurta kabuğu zarı olduğunu kaydetmiştir. Araştırmacı, ABD’de yapılan bir araştırma sonucunda günlük 500 mg yumurta kabuğu zarı ilave- sinin, 10, 30 ve 60 günlerde hem eklem ağrısı hem de sertliğini belirgin olarak azalttığını ifade ederek, “Araş- tırmanın 30’uncu gününün sonunda tedavi grubundaki kişilerin ağrılarında % 70’den fazla azalma olduğunu bildirmiştir. Yumurta kabuğu zarı diz osteoartriti ile ilişkili ağrı ve sertliğin tedavisinde etkin ve güvenli bir seçenek olarak değerlendirilmiştir. Türkiye’de 8 üniversite hastanesinde, 166 hasta üzerinde yapılan çift körlü, plasebo kontrollü bilimsel araştırma sonucunda doğal yumurta kabuğu zarının 7-10 günlük tedavi sonrasında kireçlenme tedavisinde ağrı ve tutukluğu yüzde 40 oranında azalttığı ifade edilmiştir.28
Yumurta kabuğu zarı ayrıca yanık vakalarına karşı ve metal (Fe+3, Cu+2, Zn+2, Cd+2, Co+2, Ag+, Pt+2, ve Au+3) adsorpsiyon kapasitesinden yararlanmak için tercih nedeni olmaktadır. Protein içeriğinin düşük olması nedeniyle yaygın bir kullanıma henüz ulaşamamıştır. Ayrıca içerisindeki sistin, hidroksilinorlenik ve desmo- zinleri saflaştırma zorlukları bu kullanım kısıtlamasında etkili olmaktadır. Sistin miktarı membran içerisinde daha yüksek olup yapısal olarak keratin ile benzerlik göstermektedir. Kollajen tıpta pansuman uygulamala-
27 https://www.buyukbedensitesi.com/yumurta-kabugu-zari-takviyesi-nedir-ne-ise-yarar-nasil-tuketilir/, 20.11.19
rında, deri yaralarının tedavisinde tercik edilmektedir. Yumurta kabuğu proteinleri son 15 yılda tanımlanıp biyokimyasal olarak karakterize edilmiş ve bir kısmının saflaştırma prosesi belirlenmiştir (Nys ve ark., 2001). Günümüzde kireçlenme sıklıkla yaşı ilerlemiş olan kişilerde görülmektedir. Erkeklere oranla kadınlarda görül- me oranının daha fazla olduğu bilinmektedir. Bu rahatsızlık dünya genelinde milyonlarca kişinin etkilendiği bir hastalık olmaktadır. Kemik uçlarında bulunan koruyucu bir kıkırdak bulunmaktadır. Bu kıkırdak kişinin kilo alması sonucunda ya da yıllar geçmesi sonucunda kıkırdağın aşınması ile ortaya çıkmaktadır. Vücudun herhangi bir eklemine zarar verebilmesi nedeniyle, özellikle el eklemleri, dizler ve kalçalarda olacağı gibi omurganın da eklemlerinde görülmesi sıklıkla karşılaşılan bir durum olmaktadır. Organik olan tavuk yumur- tası kabuğu içerisinde son derece kalsiyum bulunmaktadır. Ayrıca içerisinde ki zar da son derece vitamin kay- nağı olarak bilinmektedir. Bilim adamlarının uzun yıllar boyunca yaptıkları araştırmalar sonucunda yumurta kabuğunun kireçlenme hastaları için ve hamile kadınların vücudunda kalsiyum oranını arttırmak için son de- rece önemli bir rol oynaması ile bilinmektedir.29
AMAÇ
Beslenme bilinçli veya bilinçsiz olarak sürdürülen bir döngüyü kapsamaktadır. Yumurta da besleyicilik açısın- dan bazen bilinçsizce faydalarından mahrum kalınabilecek şekilde tüketebildiğimiz besinlerdendir. Araştırma- mızda yumurtanın sahip olduğu yapılardan özellikle yumurta kabuğu zarının sağlık sorunları üzerindeki etkile- rinden faydalanılmasının gerekliliğini vurgulamak amaçlanmıştır. Hamilelik sürecindeki kalsiyum ihtiyacında veya artan yaşla birlikte kadınların kemik yapılarındaki güçsüzleşme ve beraberinde gelen sağlık sorunlarını çözmede de yumurta kabuğunun ve yumurta kabuğu zarının kullanımının etkili olacağı düşünülmektedir.
YÖNTEM
Çalışmada ilgili alanyazın (web siteleri, kitap, dergi vb.) dokümantasyon tekniği ile taranarak bulgular oluş- turulmuştur.
SONUÇ
Yapılan çalışmalar sonucu genellikle fayda sağladığı görülen yumurta kabuğu zarı üzerinde, yeterli düzeyde çalışmalar yapılması gerektiği düşünülmektedir. Böylece faydalarının farkındalığına erilerek, bilinçli bir şekil- de tüketimi daha kolay sağlanabilecektir.
Kadınların hamilelik sürecindeki besin ihtiyaçlarını karşılama açısından doğal yollarla yumurta kabuğu zarın- dan nasıl daha yüksek verim alabilecekleri araştırılmalıdır. Ayrıca artan yaşla birlikte kemik ve bağ yapıların- daki bozulmaların önüne belli düzeyde geçebileceği düşünülmektedir. Yumurta kabuğu zarı takviyelerinin gü- venli bir şekilde üretimi ve tüketimi yapıldığında kullanım alanının da genişleyeceği önemli olasılıklardandır. Düzenli ve dengeli bir yaşam ile birlikte, öncelikle hareketsizlikten uzak sporla iç içe bir döngü izlendiğinde elbette takviyelere de daha az ihtiyaç duyulacağı göz ardı edilemez gerçeklerdendir. Bunun yanında yapısal
farklılıklarından dolayı özellikle kadınların yaşadığı sağlık problemlerinden dolayı destek takviyelerin de var- lığından haberdar olmaları fayda sağlayabilecektir.
KAYNAKÇA
Hincke M.,T., Gautron J, Panheleux M, et al., (2000). Identification and localization of lysozyme as a compo- nent of egg shell membranes and egg shell matrix. Matrix Biol. 19: 443–453.
Nakano, T., Ikawa N.,I., Ozimek, L., (2003). Chemical composition of chicken egg shell and shell membranes. Poult Sci, 82 (3): 510-514.
Nys, Y.,Gautron, J., Mckee, M.D., Garcia-Ruiz, J.M., Hincke, M.T., (2001). Biochemical and functional cha- racterization of egg shell matrix proteins in hens. World’s Poultry Science Journal, 57: 401-413.
Ruff, K.J., Winkler, A., Jackson R.W., De Vore D.P., Ritz, B. W., (2009). Egg shell membrane in the treatment of pain and stiffness from osteoarthritis of the knee: a randomized, multicenter, double-blind, placebo- controlled clinical study. Clin Rheumatol, 28 (8): 907-14.
Türkoğlu, M., Sarıca, M., (2009). Tavukçuluk Bilimi Yetiştirme, Besleme, Hastalıklar. Bey Ofset Matbacılık. Ankara; 3: 600.
Wong, M., Hendrix, M. J., Von Der Mark, K., Little, C., Stern, R., (1984). Collagen in the egg shell membranes of the hen. Dev Biol, 104 (1): 28-36.
Yenilmez, F., (2018). Yumurtanın İnsan Hayatındaki Yeri ve Önemi, Çukurova Üniversitesi, Tufanbeyli Mes- lek Yüksek Okulu, Adana
İNTERNET KAYNAKLARI
https://www.buyukbedensitesi.com/yumurta-kabugu-zari-takviyesi-nedir-ne-ise-yarar-nasil-tuketilir/ (E.T.20.11.19).
http://www.ankilozanspondilit.com/forumlar/discussion/162161/yumurta-kabugu-zari (E.T.22.11.19). https://eklemhastasi.com/yumurta-zari-ile-kireclenme-tedavisi.html (E.T.29.11.19)
SAĞLIKLI VE ÜRİNER İNKONTİNANSLI KADINLARIN FİZİKSEL AKTİVİTE DÜZEYLERİ