Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü

Genel kurul kararlarının ortaklığın bütün iliĢkileri hakkında doğrudan veya dolaylı etkili olabilmesi için öncelikle özel hukuk kurallarına uygun olması gerekir. Kararların varlık ve geçerlilik koĢulları kanun koyucu tarafından ortaklığın, azınlığın, ortaklık alacaklılarının ve müstakbel pay sahiplerinin hak ve menfaatleri ile kamu düzeninin gerekleri dikkate alınarak çeĢitli kanun hükümleriyle belirlenmiĢtir. Genel kurul kararının alınması veya içeriği bakımından bu hükümlere veya bu hükümlere göre düzenlenmiĢ ortaklık anasözleĢmesine aykırı verilen genel kurul kararları hukuken sakattır397

. Çok taraflı bir iĢlem olarak genel kurul kararlarının

395 _{Karacan, 2017 a.g.e, s. 287.}

396 _{SerPK m. 9/5‟te, belirli Ģartların oluĢması hâlinde gündem konusu olan önemli nitelikeki}

iĢlemden vazgeçilmesi hükmüne iliĢkin genel kuruldaki oylama sırasında m. 7/2‟de öngörülen yoksunluk düzenlemelerine uyulmaksızın toplantıya katılan tüm pay sahipleri ve temsilcilerinin oy kullanabileceği düzenlenmektedir. SerPK m. 29/6 ile II-23. 1 sayılı m. 7/2‟nin yaptığı atıf TTK m. 436/1‟e olsa dahi bu iki hüküm farklılıklar arz etmektedir. Bkz. Veliye Yanlı, “Halka Açık Anonim ġirketler ve Bağlı ġirketlerinin Teminat ĠĢlemleri”, Prof. Dr. Seza Reisoğlu Armağanı, Ankara, Bankacılık Enstitüsü Yayınları, 2016, s. 371.

397 _{Erdoğan Moroğlu, Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, Ġstanbul,}

hükümsüzlüğünden söz edildiğinde yokluk, butlan ve iptal edilebilirlik olmak üzere üç farklı yaptırım gündeme gelir398

.

Kurucu unsuru eksik bir hukukî iĢlem, varlık kazanamayacağından dolayı hükümsüzlük türleri bakımından yoktur399_{. Hukukî iĢlem niteliğini haiz genel kurul}

kararlarında hangi unsurların kurucu unsur olduğunu belirtmek tartıĢmaya açık bir biçimde TTK hükümlerinin tamamı değerledirildiğinde, genel kurul kararının varlığı için genel kurul toplantısının yapılması ve genel kurulun karar alması gereklilikleri ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede pay sahiplerinin ve/veya temsilcilerinin genel kurul olarak fizîken/elektronik ortamda toplanmaları aranır400. Zira toplantı yapılmaksızın genel kurul dıĢında pay sahipleri veya temsilcilerinin oy kullanarak karar alması mümkün olmayıp401_{, genel kurulun yetkili organ veya kiĢilerce}

toplantıya çağrılması ile genel kurul toplantı tutanağının imzalanması hakkındaki kurallara uyulmalıdır402

.

Önemli nitelikteki iĢlem için yapılan genel kurul toplantısında, TTK m. 446/1, a hükmü uyarınca, genel kurul toplantısına katılmıĢ ve karara karĢı olumsuz oy kullanmıĢ pay sahipleri tarafından iptal davası açılması mümkündür. Ġptal davası açma hakkı, paya değil de pay sahibine tanınıyor olmasından dolayı ayrılma hakkını kullanmıĢ ve pay sahipliği sıfatını kaybetmiĢ olanlar bakımından geçerli değildir403

. TTK m. 446/1, b‟ye göre; önemli nitelikteki iĢlemin görüĢüldüğü toplantıya katılıp katılmamasına bakılmaksızın toplantıya katılıp olumsuz oy kullanmıĢ ya da kullanmamıĢ olsun toplantıya usulüne uygun çağrılmamıĢ, gündemin gereği gibi ilân edilmemiĢ, genel kurula katılma yetkisi bulunmayan kiĢilerin veya temsilcilerinin

398 _{Ġsmail Kırca (Feyzan Hayal ġehirali Çelık/Çağlar Manavgat), Anonim ġirketler Hukuku C.}

2/2: Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku AraĢtırma Enstitüsü, 2016, s.1.

399

Kemal Oğuzman, Nami Barlas, Medeni Hukuk, Ġstanbul, Vedat Kitapçılık, 2013, s. 212.

400 _{Erdoğan Moroğlu, “Anonim Ortaklıkta Genel Kurulun Toplantıya Daveti Merasimine}

Aykırılığın Genel Kurul Kararlarına Etkisi ve Yargıtay Kararları”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, C. VII, Ankara 1990, s. 43; Moroğlu, 2017 a.g.e, s. 78.

401 _{Moroğlu, 2017 a.g.e, s. 78.}

402 _{Kırca (ġehirali Çelik/Manavgat), 2016 a.g.e, s. 5. Genel kurul kararının yokluğu ile iptal}

edilmesi arasındaki farkın belirlenmesinin önemi hakkında detaylı bilgi için bkz. Kırca (ġehirali Çelik/Manavgat), 2016 a.g.e, 106-159; 194-204.

403

Abuzer Kendigelen, “Ġptal Davası Açma Hakkı ve Pay Sahipliği Sıfatının Cüz‟i Halefiyet (Payların Devri) Sonucu DeğiĢmesi”, Prof. Dr. Hayri Domaniç‟e 80. YaĢ Günü Armağanı, C. I, Ġstanbul 2001, s. 309; Kırca (ġehirali Çelik/Manavgat), a.g.e, s. 177; Gökçen Turan, “SerPK m. 24‟e Ġstinaden Ayrılma Hakkını Kullanan Ortak, Ayrıca TTK m. 202/2‟ye Dayanarak Dava Açabilir mi?”. ĠÜHFM, C. LXXV (2), 2017, s. 727.

toplantıya katılıp oy kullandıkları, genel kurula katılmasına haksız olarak izin verilmediğini ve belirtilen bu aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında etkili olduğunu ileri süren pay sahipleri de iptal davası açabilir404_{. Önemli nitelikteki}

iĢlemin gündem konusu olduğu genel kurul kararı hakkında iptal davası açabilecek olanlar arasında yönetim kurulu ve kararın yerine getirilmesi kiĢisel sorumluluğuna yol açacaksa yönetim kurulu üyeleri bulunmaktadır (TTK m. 446/1, c).

Halka açık anonim ortaklıkların genel kurul toplantılarında alınan kararların hükümsüzlüğü hakkında TTK‟nın 445. maddesi ile 451. maddesi arasındaki hükümler genel hüküm niteliğinde uygulanır405

.

Genel kurul kararlarının iptaline iliĢkin SerPK‟da düzenlenen hükümlerden öncelikle bahsedilmesi gereken hüküm m. 23‟tür. Sermaye piyasası mevzuatı kapsamında genel kurul kararlarının iptaline iliĢkin düzenlemeler kapsamında SerPK m. 23 hükmüne rastlanmaktadır. SerPK m. 23/1 önemli nitelikteki iĢlemleri belirttikten sonra SPK‟ya önemli nitelikteki iĢlemler ile bu nitelikte iĢlemlerde bulunulabilmesi veya kararların alınabilmesi için uyulması zorunlu usul ve esasları tespiti hususunda yetki vermiĢtir. II-23.1 sayılı Tebliğ‟de önemli nitelikteki iĢlemlerin onaylanacağı genel kurullar ile ilgili düzenlemeler yapılmıĢtır. Bu düzenlemeler arasında nisaplar (II-23.1 sayılı Tebliğ m. 7/1, m. 7/4), oydan yoksunluk (II-23.1 sayılı tebliğ m.7/1, m. 7/3) ve gündem (II-23.1 sayılı Tebliğ m. 9/4, m. 9/5, m. 10/2, m. 10/6, m. 11/3) önemli yer tutmaktadır406.

Sermaye Piyasası Kanunu‟nun 23. maddesinin 2. fıkrasında “Kurul, birinci

fıkra çerçevesinde düzenlenen zorunluluklara uyulmaksızın gerçekleĢtirilen iĢlemlerin ortadan kaldırılmasına yönelik Kurul kararının tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde iĢlem öncesi durumun aynen sağlanmaması hâlinde idari para cezası verebilir ve bu iĢlemlerin iptali için 6102 sayılı Kanunun genel kurul kararlarının iptaline iliĢkin hükümleri çerçevesinde dava açabilir” ifadesiyle TTK‟ya atıf

yapmaktadır. Bu hükümle birlikte genel kurul kararlarına karĢı iptal davası

404

Davacı pay sahibine TTK m. 446/1, b‟ deki istisnai hallerin nedensellik bağını kanıtlama külfetini yüklemenin ve bu nedensellik bağının iptal edilebilirlik nedeni olarak değil iptal davasının dinlenebilmesi nedeni olarak düzenlenmesi hukuk güvenliği açısından doğru olmadığı eleĢtirisi için bkz. Moroğlu, 2016 a.g.e, s. 263.

405 _{Karacan, 2017 a.g.e, s. 312.} 406

açabilecek olanlara SPK da dâhil edilmektedir. Genel kurul kararının iptaline iliĢkin bu madde üç husus bakımından önem taĢımaktadır. Bunlardan ilki, SerPK m. 23 ve m. II-23.1 sayılı Tebliğ çerçevesinde genel kurul kararlarının iptali, dolayısıyla SPK‟nın iptal yetkisi, çoğunlukla da gündemin gerektiği gibi ilân edilmemesi, gündem dıĢı bir konunun görüĢülmesi, oydan yoksun kiĢilerin oy kullanması gibi usule aykırılıklar sebebiyle söz konusu olmaktadır. SerPK m. 23/2‟de önemli nitelikteki iĢlemlerin onaylanacağı genel kurullar için özel nisaplar öngörülmekte ve bu nisaplara uyulmadığı takdirde artık iptal davası açılması düzenlenmektedir. Söz konusu kanun hükmü, kanunun öngördüğü nisaplara uyulmaksızın alınan bir genel kurul kararının iptal davası açılarak geçersiz kılınması yerine yokluk ile geçersiz olduğu ileri sürülerek eleĢtirilmektedir407

. SPK tarafından açılacak genel kurul kararın iptali davasında özel bir süre öngörülmediğinden, iptal davasını TTK m. 445‟te düzenlenen üç aylık süre içinde açmalıdır. Zira, SerPK m. 2/2‟de “Bu

Kanunda ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan ikincil mevzuatta hüküm bulunmayan ve diğer kanunlarda bu Kanunun uygulanmayacağının belirtildiği hâllerde genel hükümler uygulanır” hükmü açıktır. TTK m. 445‟te öngörülen

sürenin hangi tarih itibariyle baĢlayacağı konusunda tereddüt vardır. Çünkü SerPK m. 23/2, önemli nitelikteki iĢlemleri düzenleyen hükümlere aykırılık hâlinde iptal davası açılmasını bu türden iĢlemlerin ortadan kaldırılmasına yönelik Kurul kararının tebliği tarihinden itibaren otuz gün içinde iĢlem öncesi durumun aynen sağlanmaması koĢuluna bağladığı çıkarımına ulaĢılabilecek Ģekilde ifade edilmiĢtir. Kanun koyucunun ifadesinden bu sonuca varılacak olursa genel kurul kararının alındığı tarihte Kurul kararının ne zaman tebliğ edileceği kesin olmadığından, iptal davası için bir üst sürenin öngörülmemesi eksiklik olarak değerlendirilebilecektir. Doktrinde, TTK m. 445 uyarınca iptal davası açma süresi genel kurul karar tarihinden itibaren iĢlemeye baĢladığı gerekçesiyle, SerPK m. 23/2‟de öngörülen Kurul‟un otuz günlük süre verme zorunluluğunun iptal davası açabilmenin değil yalnızca idarî para cezası verilmesinin bir koĢulu olarak kabul edilmesi gerektiği ileri sürülmektedir408

.

407 _{Kırca (ġehirali Çelik/Manavgat), 2016 a.g.e, s. 288. Bu görüĢün aksine, nisaplara}

aykırılığın iptale tâbi olduğu görüĢü için bkz. Moroğlu, 2017 a.g.e, s. 127, 128.

408

Genel kurul kararının iptalini gerektiren hâllerden bir diğer düzenleme, ihraççıların hukuka aykırı iĢlemleri ile sermayeyi veya malvarlığını azaltıcı iĢlemlerinde uygulanacak tedbirler baĢlığı altında SerPK m. 92‟de yer almaktadır409

. Söz konusu hükümde ihraççıların kanuna, sermaye piyasası mevzuatına, esas sözleĢme ve fon iç tüzüğü hükümlerine veya iĢletme maksat ve mevzuuna aykırı görülen durum ve iĢlemleri sebebiyle sermayenin veya malvarlığının azalmasına veya kaybına yol açtığını tespit eden Kurulun, tespit tarihinden itibaren üç ay ve her hâlde durum ve iĢlemin gerçekleĢtiği tarihten itibaren üç yıl içinde iptal davası ve beĢ yıl içinde butlan veya yokluğun tespiti davası açma yetkisi bulunmaktadır410

. SerPK m. 92‟deki hukuka aykırılığın genel kurul kararıyla birlikte ortaya çıkması hâlinde duruma göre bu kararın iptali, butlanı veya yokluğu istenebilir. Salt bahsi geçen türden hukuka aykırılıkla geçersiz bir genel kurul kararına iliĢkin iĢin niteliği gereği sayılan üç yaptırım türünden ancak birinin uygulanması mümkündür. Bu yaptırım türlerinden “butlan” ile hükümsüzlüğünin benimsenmesi ileri sürülmüĢtür. Bu görüĢe, TTK m. 447/1, c‟deki sermayenin korunması hükümlerine aykırı olan genel kurul kararlarının bâtıl olacağı düzenlemesi dayanak gösterilmektedir411

.

409 _{SerPK Madde 92- (1) Bu Kanuna tabi ihraççıların, kanuna, sermaye piyasası mevzuatına,}

esas sözleĢme ve fon iç tüzüğü hükümlerine veya iĢletme maksat ve mevzuuna aykırı görülen durum ve iĢlemleri sebebiyle sermayenin veya mal varlığının azalmasına veya kaybına yol açtığının Kurulca tespit edilmesi hâlinde, Kurul;

a) 6102 sayılı Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla ilgililerden aykırılıkların giderilmesi için tedbir almasını ve öngörülen iĢlemleri yapmasını istemeye ve gerektiğinde durumu ilgili mercilere intikal ettirmeye,

b) Bu durum ve iĢlemlerin hukuka aykırılığının Kurulca tespiti tarihinden itibaren üç ay ve her hâlde durum ve iĢlemin vukuu tarihinden itibaren üç yıl içinde iptal davası ve beĢ yıl içinde butlan veya yokluğun tespiti davası açmaya,

c) Bu durum ve iĢlemlerin mevcudiyetinin ilk derece mahkeme kararı ile tespit edilmesi veya bu karar beklenmeksizin Kurulun talebi üzerine mahkeme tarafından karar verilmesi hâlinde bu iĢlemlerde sorumluluğu bulunanların imza yetkilerini kaldırmaya, ilgililer hakkında suç duyurusunda bulunulması hâlinde, yargılama sonuçlanıncaya kadar ilgilileri görevden almaya ve yapılacak ilk genel kurul toplantısına kadar görevden alınan yönetim kurulu üyelerinin yerine yenilerini atamaya,

yetkilidir.

(2) Halka açık bankalar hakkında bu maddeye göre iĢlem tesis edilmeden önce Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun görüĢü alınır.

(3) (Ek fıkra: 684 sayılı KHK‟nın 6 ncı maddesi ile) Bu madde kapsamında Kurul tarafından açılan dava ve takipler ile ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz taleplerinde Kurul her türlü harç ve teminattan muaftır.

410 _{Çağlar Manavgat, “Sermaye Piyasası Kanunu‟nun 46.1.c Hükmü Çerçevesinde Sermaye}

Piyasası Kurulu‟nun Hukuka Aykırılığın Tespiti veya Ġptal Davası Açma Yetkisinin Kapsamı”, Batider, Cilt XXVII, Sayı 3, (Eylül 2011), s. 46, 47; Manavgat, 2016 a.g.e, s. 436; Kırca (ġehirali Çelik/Manavgat), 2016 a.g.e, s. 290. Yazar burada “yokluğun istenebileceği” Ģeklinde bir ifadede bulunmuĢsa da, bunu “yokluğun tespitinin istenebileceği” Ģeklinde anlamak uygun olacaktır

411

Sermaye Piyasası Kanunu m. 92/1, b, dava açma süreleri hakkında TTK‟dan bağımsız düzenlemeler içermektedir. Buna göre, “Bu durum ve iĢlemlerin hukuka

aykırılığının Kurulca tespiti tarihinden itibaren üç ay ve her hâlde durum ve iĢlemin vukuu tarihinden itibaren üç yıl içinde iptal davası ve beĢ yıl içinde butlan veya yokluğun tespiti davası açmaya” ifadesinden anlaĢıldığı üzere üç tür hak düĢürücü

süre söz konusudur. Kısa olan hak düĢürücü sürenin baĢlangıcı Kurul‟un ilgili aykırılığı tespit ettiği tarih olan üç aylık süredir. Kanun koyucunun ifade Ģeklinden üç aylık sürenin yalnızca iptal davası için öngörüldüğü sonucu çıkarılabilir. Her üç dava için de genel kurul karar tarihinden itibaren iĢlemeye baĢlayacak olan sürenin uzunluğu konusunda, iptal davası ile butlan veya yokluğun tespiti davası arasında bir ayrım yapılmamıĢtır. Buna göre, iptal davası üç yıl butlan veya yokluğun tespiti davası ise beĢ yıl içinde açılmalıdır.

Türk Ticaret Kanunu m. 447‟de pay sahibinin, genel kurula katılma, asgari oy, dava ve kanundan kaynaklanan vazgeçilmez nitelikteki haklarını sınırlandıran veya ortadan kaldıran genel kurul kararlarının bâtıl olduğu belirtilmektedir412

.

Genel kurul kararının önemli nitelikteki iĢlemin reddine yönelik olması hâlinde genel kurul kararının iptali talebi ile dava açılabilir ve mahkemenin talebi haklı bularak genel kurulun olumsuz kararını iptal etmesi önemli nitelikteki iĢlemin gerçekleĢtirileceği anlamına gelmez. Önemli nitelikteki iĢlem hakkında genel kurulda olumlu karar alınmıĢ olmalıdır. Mahkemenin iptal kararı, önemli nitelikteki iĢlemin tekrar genel kurulda görüĢülmesini ve iĢlemlerin yeniden yapılmasını sağlar413

.

2.4. ÖNEMLĠ NĠTELĠKTEKĠ ĠġLEMLER HAKKINDA KAMUNUN