Bölünme ĠĢlemine Uygulanacak Hükümler

Yukarıda üzerinde durulduğu üzere148

; bölünme iĢlemi bakımından halka açık anonim ortaklıkların bölünmesi kararına iliĢkin SerPK hükümleri öncelikle

146 _{Tekinalp, 2015 a.g.e, 25-10.} 147

ÇoĢtan, 2004 a.g.e, s. 80.

148 _{“BirleĢme iĢlemine uygulanacak hükümler” alt baĢlığı kapsamında aynı gerekçelerin}

uygulanır. Eğer sermaye piyasası mevzuatında bölünme hakkında hüküm bulunmuyorsa, SerPK m. 2/2‟den hareketle halka açık anonim ortaklıkların bölünmesi iĢlemlerine genel hüküm niteliğindeki TTK‟nın bölünme hakkındaki hükümlerine baĢvurulur.

II-23.2 sayılı BBT‟nin 14. maddesinde, halka açık anonim ortaklıklarda tam bölünme veya ortaklara pay devri modeliyle kısmî bölünme kavramı kullanılmıĢtır. II-23.2 sayılı BBT m. 14/1‟e göre, “Halka açık ortaklıkların tam bölünme veya

ortaklara pay devri modeliyle kısmi bölünme iĢlemlerinde, malvarlığı unsurlarını devralan anonim Ģirketler Kanun kapsamına alınır. ĠĢtirak modeliyle kısmi bölünme iĢlemlerinde ise; bölünen ve payları borsada iĢlem görmeyen halka açık ortaklığın, finansal tablolarını payları borsada iĢlem gören halka açık ortaklıkların tabi olduğu finansal raporlama standartlarına uygun olarak hazırlaması ve kamuya açıklaması zorunludur”. Bu hükümdeki “Ģirketler” ibaresinden halka açık anonim ortaklığın

tam bölünmeye konu olduğu durumlarda, bölünen ortaklığın malvarlığının tümünün mevcut veya yeni kurulacak en az iki ortaklığa geçtiği anlaĢılmaktadır. Bir baĢka ifadeyle, bölünen ortaklığın malvarlığının tamamı, mevcut veya yeni kurulacak en az iki ortaklığa geçmek suretiyle, bölünen ortaklık sona ermekte ve pay sahipleri, devralan ortaklıkların ortağı olmaktadır.

II-23.2 sayılı BBT m. 14/2‟ye göre; “halka açık ortaklıkların bölünme

iĢlemleri, bir üretim tesisi veya iĢletmenin parça parça elden çıkarılarak, ortaklığın üretim ve hizmetin ifası faaliyetinden alıkonulması sonucunu doğurmayacak Ģekilde yapılır”149

. Bu hüküm ile bölünmede malvarlığı unsurlarının bütünlüğü ilkesi

vurgulanmakta ve bölünen ortaklığın üretim ve hizmet ifasını engelleyecek bölünmelerin yapılamayacağı belirtilmektedir. Söz konusu düzenleme, bölünme hukukuna hâkim malvarlığının devri ilkelerine uygundur150.

Halka açık anonim ortaklığın kısmen bölünmesi hâlinde, ortaklığın malvarlığının bir veya birden fazla bölümü mevcut veya yeni kurulacak baĢka bir veya birden fazla ortaklığa geçmekte ve bölünme iĢleminin sonucunda bölünen

149 _{II-23.2 sayılı Tebliğ yürürlüğe girmeden önce SPK‟nın ilke kararları ile bölünme iĢlemi}

yapılmakta idi. 14.07.2003 tarihli ve 25168 sayılı RG‟de yayımlanan Seri: I, No: 31 sayılı BirleĢme ĠĢlemine ĠliĢkin Esaslar Tebliği‟nin 20/A maddesi ve 2003/58 Haftalık Bülten‟iyle 21.11.2003 tarihli ve 60/1393 sayılı Ġlke Kararı mevcuttu.

ortaklık hukukî varlığını korumaktadır. Kısmî bölünme, ortaklara pay devredilerek veya iĢtirak payı verilerek yapılabilir. Halka açık anonim ortaklık ortaklarına pay devri modeline dayalı olarak gerçekleĢtirilen kısmî bölünmelerde bölünen ortaklık pay sahiplerine malvarlığını devralan ortaklığın payları verilmekte; iĢtirak modeline dayalı olarak gerçekleĢtirilen bölünmelerde ise bölünen ortaklık malvarlığını devralan ortaklığın pay sahibi olmaktadır. ĠĢtirak yoluyla kısmî bölünme, bölünen ortaklığın, bölünmeye konu malvarlığının baĢka bir ortaklığa aynî sermaye olarak konulduğu ve devrin karĢılığında bölünen ortaklığın devralan ortaklık sermayesinde pay sahibi olmasını ifade etmektedir.

II-23.2 sayılı BBT hükümlerinde bölünme neticesinde malvarlığının devredileceği ortaklığın yeni kurulacak bir ortaklık olması Ģartı aranmamakta ve daha önce kurulmuĢ olan ortaklıkların da bölünme iĢlemi çerçevesinde malvarlığı unsurlarını devralmaları imkânı tanınmaktadır. Böylece halka açık anonim ortaklıkların varlık yapısı en verimli Ģekilde kullanılarak ve bu ortaklıkların ya da ortakların hâlen faaliyette olan baĢka ortaklıklara aynî sermaye koymak suretiyle yatırım yapmalarına olanak sağlanmıĢtır.

Halka açık anonim ortaklıklar bölünen ortaklığın malvarlığını devralabilir. Dolayısıyla, bölünme yoluyla halka açık anonim ortaklıklara aynî sermaye konulması imkânı devam etmektedir.

Kısmî bölünme ve tam bölünme ayrımı SerPK‟da yapılmamıĢtır. Ancak halka açık anonim ortaklıklarda önemli nitelikte iĢlem olan her iki tür bölünmede de ayrılma hakkının kullanılması mümkündür. Buna karĢı, bölünmeyi düzenleyen TTK m. 159-179 arası hükümlerde ise, ayrılma hakkından bahsedilmemiĢtir151.

Ortaklığın bölünmesine iliĢkin karar, genel kurul tarafından belli nisaplara uyulması koĢuluyla alınır. SerPK m. 29/6‟ya göre, halka açık anonim ortaklığın bölünmesi, birleĢme kararındaki gibi, toplantı nisabı aranmaksızın, genel kurula katılan oy hakkını haiz payların üçte ikisi, sermayeyi temsil eden oy hakkını haiz payların en az yarısının hazır bulunması hâlinde, toplantıda hazır bulunan pay

151

Bunun esas nedeninin, TTK‟ya bölünmeyle ilgili olarak alınan hükümlerde Ġsviçre Hukuku

(FusG) hükümlerinin esas alınması olduğunu söylemek mümkündür. Hâlbuki TTK kanunlaĢmadan

önce, doktrinde bölünmede de, ayrılma hakkının düzenlenmesi gerektiği savunulmuĢtu. ÇoĢtan, 2004 a.g.e, s. 87, 88. Aksi görüĢ Helvacı, a.g.e, s. 119.

sahiplerinin oylarının çoğunluğuyla mümkündür152. Ortaklığın bölünmesi kararında sağlanması gereken nisaplara iliĢkin TTK m. 173/2 hükmü, birleĢmedeki nisapları düzenleyen TTK m. 151‟e atıf yapmaktadır. Ancak oranların korunmadığı asimetrik bölünme bakımından m. 173/3‟e göre, devreden ortaklıkta oy hakkına sahip ortakların en az yüzde doksanı ile karar alınır. Halka açık anonim ortaklıkta, simetrik ya da asimetrik bölünme olmasına bakılmaksızın, bölünme kararına iliĢkin SerPK m. 29/6‟daki oranla karar alınmasını sağlamaktadır153

.

BirleĢmede olduğu gibi bölünmede de pay sahiplerinin ayrılma hakkından söz edilir, çünkü bölünme iĢlemi neticesinde pay sahiplerinin menfaatlerinde değiĢiklikler meydana gelmektedir. Simetrik bölünmede pay sahiplerinin haklarında önemli değiĢiklikler olmayabilir. Ancak halka açık anonim ortaklıklardaki pay oranı, bölünme sonucu malvarlığının sahibi olan ortaklıkta aynı olsa bile, tam bölünmede halka açık anonim ortaklıklardaki pay sahipliği haklarının sonlanması; kısmî bölünmede ise bölünme sonrası malvarlığını devralan ortaklığın halka açık olmaması, hakların farklılaĢmasına yol açar. Ayrıca, simetrik bölünmede, devralan ortaklık veya ortaklıkların pay sahipliği hakları mevcut haklarla orantılı olarak tahsis edilse dahi, o ortaklığın sermayesine katılım oranlarında değiĢiklik olabilir154

.

II-23.2 sayılı BBT m. 15 hükmünde, bölünme sözleĢmesi veya planı ile bölünme raporu konularında; 16. maddede, bölünme sözleĢmesi veya planı ile onaya iliĢkin genel kurul toplantı tarihleri arasında finansal durum değiĢiklikleri; 18. maddede, pay sahiplerinin korunması hakkındaki düzenlemeler TTK hükümleri ile uyumludur155.

II-23.2 sayılı BBT m. 17‟ye göre kolaylaĢtırılmıĢ bölünme, yetkili organ açısından TTK‟dan farklı değildir ancak bağımsız denetim raporu ve uzman kuruluĢ görüĢü aranmaz. KolaylaĢtırılmıĢ yönteme iliĢkin II-23.2 sayılı Tebliğ m. 17 düzenlemesi, birleĢme hükümleriyle paralellik göstermektedir. KolaylaĢtırılmıĢ yöntem TTK‟da yer almadığı için, salt halka açık anonim ortaklılara özgü düzenleme anlayıĢına göre sınırlayıcı bir düzenleme yöntemi benimsenmiĢtir. Kısmî bölünmeye,

152 _{Biçer ve Hamamcıoğlu, 2017 a.g.m, s. 99.} 153

Adıgüzel, a.g.m, s. 13.

154

ÇoĢtan, 2004 a.g.e, s. 79.

bölünen ortaklık sıfatıyla taraf olan halka açık anonim ortaklığın, devralan sermaye ortaklığının paylarının yüzde doksan beĢ veya daha fazlasına sahip ise kolaylaĢtırılmıĢ bölünme hükümleri uygulanabilir. Bu koĢulun yanı sıra devralan ortaklığın, bölünme iĢlemiyle ilgili olarak Kurul‟a baĢvurmadan en fazla bir yıl içinde kurulmuĢ olması ve herhangi bir faaliyette bulunmamıĢ olması da gerekmektedir. Bu koĢul ile devralan ortaklığın, bölünmede devralan ortaklık olmak üzere kurulmuĢ olması kastedilmektedir. II-23.2 sayılı BBT m. 17/2‟de, bağımsız denetim raporu ve uzman kuruluĢ raporunun aranmaması ifadesiyle kolaylaĢtırma tanımlanmıĢtır156

.

Bölünme iĢleminin devreden ortaklığın merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil edilmesiyle, tam bölünmede devreden ortaklığın malvarlığının tümü, kısmî bölünmede ise bölünme sözleĢmesine uygun oranda aktif ve pasifleri bir bütün olarak devralan ortaklıklara geçer. Devralan veya yeni kurulan ortaklıklar, malvarlığı bölümlerinin içerdiği haklar ve borçlar itibariyle devreden ortaklığa hukukî halef olur. Malvarlığının geçiĢi münferit malvarlığı değerleri ya da borçlar bakımından özel bir devir iĢlemine gerek olmadan157

, kanunen, kısmî küllî halefiyet yoluyla gerçekleĢir. Böylece basit, hızlı ve düĢük maliyetle bölünme iĢlemi uygulanmıĢ olur158.

Devralma Ģeklinde bölünmede, malvarlığının geçiĢi tek bir iĢlemle gerçekleĢir ve bölünmenin devreden ortaklığın ticaret siciline tescili gerekmektedir. Yeni ortaklık kurulması yoluyla birleĢmede ise, malvarlığı bölümleri yine tek bir iĢlemle gerçekleĢmekle birlikte, bölünmenin devreden ortaklığın ticaret siciline tecsilinin yanı sıra yeni ortaklığın ya da ortaklıkların da ticaret siciline tecsili gerekmektedir159

. Halka açık anonim ortaklığın bölünme iĢleminden sonra bölünen ortaklığın hukukî varlığı sona ermekte ve pay sahipleri malvarlığını devralan ortaklıkların pay sahipleri hâline gelmektedir. Eğer malvarlığını devralan ortaklıklar halka kapalı anonim ortaklık statüsünde iseler bu iĢlemden sonra halka açık anonim ortaklık niteliğini kazanmaktadırlar. TTK m. 159/1, b hükmüne göre; bölünen Ģirketin ortakları,

156 _{Manavgat, 2016 a.g.e, s. 299, 586.}

157 _{BK m. 183‟te düzenlenen alacağın devri, m. 195‟te düzenlenen borcun üstlenilmesine}

iliĢkin hükümlerle; MK m. 705‟te düzenlenen taĢınmaz mülkiyetinin kazanılması, m. 763‟te düzenlenen taĢınır mülkiyetinin nakline iliĢkin hükümlerin uygulanmasına gerek yoktur.

158

Çebi, a.g.e, s. 216.

devralan Ģirketlerin paylarını ve haklarını iktisap ederler veya bölünen Ģirket, devredilen malvarlığı bölümlerinin karĢılığında devralan Ģirketlerdeki payları ve hakları elde ederek yavru Ģirketini oluĢturur.

II-23.2 sayılı BBT m. 20/2, c‟ye göre, halka açık ortaklıkların taraf olduğu tam bölünme iĢleminde, malvarlığı unsurlarını devralan ortaklık ya da ortaklıkların mevcut payları ile ihraç edilecek yeni payları için ihraç belgesi verildiği gibi aynı hükmün (ç) bendine göre ise, halka açık ortaklıkların taraf olduğu ortaklara pay devri modeliyle kısmi bölünme iĢleminde, malvarlığı unsurlarını devralan ortaklık ya da ortaklıkların mevcut payları ile ihraç edilecek yeni payları için ihraç belgesi verilir.

1.4.3. Tür DeğiĢtirme ĠĢlemi