Önemli nitelikteki iĢ ve iĢlemler, bir anonim ortaklık ve özellikle bu ortaklığın azınlık pay sahipleri açısından ortaklığın önemli nitelikte gerek kararlaĢtırılmaları gerekse icralarının özel ve ağırlaĢtırılmıĢ koĢulları olan ve bu kararlara özel sonuçlar
412
Pay sahipleri genel kurul toplantılarına katılabilir ancak katılmak zorunda değildir. Bkz. Bilgili ve Demirkapı, a.g.e, s. 296.
bağlanan ortaklık faaliyetleri ile azınlık pay sahipleri üzerinde olağan olmayan ya da önemli ölçüde etki ve değiĢim yaratabilecek iĢ ve iĢlemlerdir414
.
Sermaye piyasası hukukunun omurgası olarak nitelendirilen “kamuyu aydınlatma”, kamunun sürekli aydınlatılmasına dayanarak sermaye piyasasının açıklık ve dürüstlük içinde iĢleyiĢini sağlamak, tasarruf sahipleri, ortaklar ve diğer ilgililerin zamanında bilgilendirilmesi için sermaye piyasası araçlarının değerini ve yatırım kararlarını etkileyebilecek önemli olay ve geliĢmelerde kamuya açıklanacak özel durumları ve açıklamaya iliĢkin esasları sermaye piyasası mevzuatında düzenlenmektedir415
. Yatırımcının tam ve doğru bilgiye zamanında ulaĢmasını sağlamak amacından yola çıkan SPK mevzuatına karĢın halka açık statüde olmayan anonim ortaklıklarda, pay sahibinin bilgiye ulaĢması için bilgi alma giriĢiminde bulunması gerekmektedir. TTK m. 437/2‟de ortağın aktif bilgi alma hakkından söz edilmektedir. Ortağın bilgi alma giriĢiminde bulunarak bu süreci baĢlatması ve aĢamalara göre bilgiye ulaĢma çabasını devam ettirmesi gerekir. Sermaye piyasasında kamuyu aydınlatmada bilgi alan pasiftir, anonim ortaklıkların ortaklarından beklenen bilgi alma giriĢimini baĢlatması esası bulunmamaktadır416
. Kamuyu aydınlatma; sürekli kamuyu aydınlatma ve özel durumlarda kamuyu aydınlatma olmak üzere iki grupta toplanabilir. “Özel durumlardan
kaynaklanan kamuyu aydınlatma, dönemsel kamuyu aydınlatmadan farklı olarak, gerçekleĢmesi herhangi bir takvime bağlı olmayan; ancak sermaye piyasası aracının fiyatını etkileyebilecek nitelikteki bilginin ortaya çıkmasıyla, derhal yapılan bilgi açıklamasıdır”417
. Bu ifadeden anlaĢıldığı üzere, dönemsel kamuyu
aydınlatma için öngörülen usul, özel durumların ortaya çıkıĢının belirli bir dönem içinde gerçekleĢtirilmesi söz konusu olmadığından, kamuyu aydınlatmanın da belirli zamanlarda yapılması kurallarıyla sınırlandırılamaz.
Özel durumlardan kaynaklanan kamuyu aydınlatma, payları borsada iĢlem gören halka açık anonim ortaklıklar bakımından II-15.1 sayılı Özel Durumlar
414
Karacan, 2017 a.g.e, s. 230.
415
Tanör, 2000 a.g.e, s. 212; Manavgat, 2016 a.g.e, s. 188.
416
Manavgat, 2016 a.g.e, s. 188, 189.
Tebliği‟nde418
ve payları borsada iĢlem görmeyen halka açık ortaklıklar bakımından II-15.2 sayılı Payları Borsada ĠĢlem Görmeyen Ortaklıklara ĠliĢkin Özel Durumlar Tebliği‟nde419
olmak üzere iki farklı tebliğde düzenlenmektedir. Özel durumlar hakkında ve II-15.1 sayılı Tebliğ ile II-15.2 sayılı Tebliğ kapsamında kamuya açıklanacak bilgiler ise içsel bilgi ve sürekli bilgi olarak ikiye ayrılmaktadır. Sermaye yapısı ve yönetim kontrolü değiĢikliği hakkındaki bilgiler sürekli bilgi iken, “önemli nitelikteki” diğer bilgiler içsel bilgilerdir. Özel durumlara iliĢkin bilgiler çerçevesinde içsel bilginin içeriği daha genel ve geniĢtir420
.
II-15.1 sayılı Özel Durumlar Tebliği‟nde421 düzenlenen kamuyu aydınlatma, payları borsada iĢlem gören ortaklıklara iliĢkindir. II-15.1 sayılı Tebliğ‟in 1. maddesinde Tebliğin amacı “… yatırımcıların zamanında, tam ve doğru
bilgilendirilerek sermaye piyasasının güvenilir, Ģeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda iĢleyiĢini sağlamak amacıyla sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek nitelikteki bilgi, olay ve geliĢmelerin kamuya açıklanmasına iliĢkin usul ve esasları düzenlemektir” Ģeklinde belirtilmiĢtir. ÇalıĢmanın konusu sınırlarında, bir halka
açık anonim ortaklık tarafından yapılacak önemli nitelikteki iĢlemlerin kamuya duyurulması zorunluluğunun söz konusu olabileceğini belirterek ilgili Tebliğ‟deki düzenlemelere değinmek gerekmektedir. Bu açıdan içsel bilgide “önemlilik” unsuru üzerinde durmak gerekmektedir. “Önemlilik” unsuru, sermaye piyasası aracının değeri, fiyatı veya yatırımcıların yatırım kararını etkileyebilecek nitelikte olmasıdır422
.
II-15.1 sayılı Tebliğ m. 5/5‟te “Kurulun finansal tablolara iliĢkin
düzenlemelerinde yer alan tanımlar çerçevesinde ihraççının ana ortaklığı ve bağlı ortaklıklarının faaliyetlerinde, finansal yapılarında ve yönetim/sermaye
418 23/1/2014 tarih ve 28891 sayılı RG. 419 23/1/2014 tarih ve 28891 sayılı RG. 420 Manavgat, 2016 a.g.e, s. 211. 421 23/1/2014 tarih ve 28891 sayılı RG. 422
Manavgat, 2016 a.g.e, s. 214. Regulation (EU) 596/2014 of the European Parliament and of the Council of 16 April 2014‟ün 7. maddesinde, içsel bilgi, finansal araçların fiyatı üzerinde önemli etki oluĢturma ölçütüne göre belirlenir. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3 A32014R0596 (EriĢim tarihi: 26/09/2017).
iliĢkilerinde bir değiĢikliğin ortaya çıkması ve bu değiĢikliğin ihraççının faaliyetlerinde, finansal ve yönetim/sermaye yapısında önemli bir değiĢiklik meydana getirmesi durumunda; ihraççı tarafından bu madde hükümleri çerçevesinde kamuya açıklama yapılır” hükmüne yer verilmiĢtir.
II-15.1 sayılı Tebliğ m. 10/1, b‟de “Geleceğe yönelik değerlendirmeler
ihraççının yönetimi tarafından yılda en fazla dört defa kamuya açıklanır. Bu açıklama, özel durum açıklaması Ģeklinde yapılabileceği gibi, Kurulun finansal tablolara iliĢkin düzenlemeleri çerçevesinde ilan edilen faaliyet raporları veya KAP‟ta açıklanması Ģartıyla yatırımcıların bilgilendirilmesine iliĢkin sunumlar aracılığıyla da yapılabilir. Ancak, geleceğe yönelik olarak kamuya açıklanmıĢ değerlendirmelerde önemli bir değiĢiklik ortaya çıktığında, bu bentte yer alan sayı sınırlamasına tabi olmaksızın açıklamanın bu Tebliğ hükümleri çerçevesinde yapılması zorunludur.” Bu hüküm ile ortaklık yöneticilerinin üstünkörü
açıklamalarının önüne geçilerek daha önce karara bağlanması gerektiğinden olgunlaĢmamıĢ öngörülerin açıklanmasına da önleyebilir. Geleceğe dönük öngörü kavramının kapsamını iyi belirlemek gerekmektedir. Bunun için hükümde geçen “değerlendirme” kavramının öngörü ile sınırlandırılması ileri sürülmüĢtür. Kamuya açıklanmıĢ olay veya iĢlemlerin geliĢimi ve yakın gelecekteki olası etkilerine iliĢkin değerlendirmeler, II-15.1 sayılı Tebliğ m. 10 kapsamı dıĢında kalmalıdır. Çünkü kamuya açık değerlendirme, tüm unsurları daha önce kamuya açıklanmıĢ bir konuda, geleceğe dönük nesnel bilgilendirmeyi ifade edecektir. Ancak tamamen veya büyük oranda kamuya açıklanmamıĢ bilgilere dayalı öngörüler, gerçekleĢme ihtimaline göre yatırımcıları yanlıĢ yönlendirebilir. II-15.1 sayılı Tebliğ m. 10‟da düzenlenen karar süreci, kamuya açıklama konusunun olgunlaĢmasını ve gerçekliğe yakınlaĢmasını sağlayacaktır. Kamuya açıklanan bilginin bütünü dikkate alındığında, mevcut durum bilgisi ağırlıklı olmalıdır423
. II-23.1 sayılı Tebliğ m. 5/3 hükmüne göre, “Önemli nitelikteki iĢlemlere
iliĢkin gerekçeli yönetim kurulu kararı, bağımsız yönetim kurulu üyelerinin oyu da belirtilerek, Kurulun özel durumlara iliĢkin düzenlemeleri çerçevesinde ayrılma hakkı kullanım fiyatı ile birlikte kamuya açıklanır. Payları borsada iĢlem görmeyen ortaklıklar için, ayrılma hakkı kullanım fiyatının açıklanması bu
aĢamada zorunlu değildir”. Hâkim ortağın tasarruflarını kontrol amacını aĢan bir
iĢlem söz konusu olduğundan, gerekçeli yönetim kurulu kararının, bağımsız yönetim kurulu üyelerinin oyu da belirtilerek kamuya açıklanması gerekliliğine yer verilmiĢtir. Önemli nitelikteki iĢlem kavramı, iliĢkili tarafla yapılan iĢlem kavramından daha geniĢ kapsamlıdır. II-23.1 sayılı Tebliğ m. 5‟ te belirtilen ve m. 6‟da yer alan ölçütleri karĢılaması hâlinde önemli sayılan iĢlemler, ortaklık malvarlığının korunmasından, yapısal değiĢikliklere kadar geniĢ bir yelpazede bulunmaktadır. Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin özellikle olumsuz oy gerekçeleri yatırımcının karar vermesinde etkilidir424. Yatırımcı üzerinde etki
yaratmasının temelinde, bağımsız yönetim kurulu üyelerinin bağımsız olmalarından ziyade, görev yaptıkları ortaklığın büyüklüğü, iĢletme konusu, temel hukukî ve finansal özellikleri bakımından sahip oldukları bilgi ve tecrübe ile diğer yönetim kurulu üyelerini yönlendirme hususunda etkin rol oynamalarından kaynaklanır425
.
Yukarıdaki hükümlerle, halka açık anonim ortaklıkların sermaye ve yönetiminde kontrolü sağlamak için pay sahiplerine çağrı yaparak pay senedi toplanmasında veya genel kurullarda oy hakkını kullanmak için vekâlet istenmesinde veya ortaklığın pay dağılımının önemli ölçüde değiĢikliğe uğramasına yol açan pay senedi el değiĢtirmelerinde, sermaye artırımlarında, birleĢme ve devirlerde, menkul kıymetlerin değerini etkileyebilecek önemli olay ve geliĢmelerde ve bilhassa bu geliĢmeleri takip etme imkânı olmayan küçük pay sahiplerinin korunması ve kamunun aydınlatılmasını sağlamak amaçlanmaktadır426
.
Özellikle ortaklığın pay dağılımının önemli ölçüde değiĢmesi sonucunu verdiği için düzenleme yapılması gereğini doğuran geliĢmeler olarak pay senedi el değiĢtirmeleri, sermaye artırımları ile birleĢme ve devirler olarak baĢlıklandırılmıĢtır. Bu üç baĢlığın içeriğini belirleyen konulara iliĢkin iĢlemlerin
424 Manavgat, 2016 a.g.e, s. 228. 425 Manavgat, 2016 a.g.e, s. 229. 426 Tanör, 2000 a.g.e, s. 212.
kamunun aydınlatılması doğrultusunda düzenlemeye dâhil olması, ortaklığın pay dağılımında önemli ölçüde değiĢikliğe sebep olması Ģartına bağlıdır427
.
Sermaye piyasası araçlarını ihraç eden, ihraç etmek için Kurul‟a baĢvuru yapan veya sermaye piyasası araçları halka arz edilen tüzel kiĢiler olarak tanımlanan ihraççılar (II-15.1 sayılı Tebliğ m. 4/1, ğ), sermaye piyasası araçlarının fiyatları veya iĢlem hacimlerinde olağan piyasa koĢullarıyla açıklanamayan değiĢimler olduğunda ilgili borsanın talebiyle kamuya açıklama yapmak zorundadır (II-15.1 sayılı Tebliğ m. 8).
II-15.2 sayılı Tebliğ‟in amacı, II-15.1 sayılı Özel Durumlar Tebliği‟nden
“payları borsada iĢlem görmeyen halka açık ortaklıklarla ilgili” ifadesi farkıyla
aynen belirtilmiĢtir. Amaç yine yatırımcının korunması odağında toplanmaktadır. II- 15.2 sayılı Tebliğ m. 5‟te428
açıklanacak özel durumlar sayılırken II-23.1 sayılı Önemli Nitelikteki ĠĢlemler Tebliği‟nde düzenlenen önemli nitelikteki iĢlemlere doğrudan temas eden hükümler içermektedir. II-15.2 sayılı Tebliğ kapsamındaki önemlilik kavramı ve önemli olduğu kabul edilen iĢlemler ve kararlar çerçevesinde kalınarak kamunun aydınlatılması konusuna değinmek gerekmektedir.
Yeniden yapılanma iĢlemleri ve sona erme, malvarlığını konu alan önemli nitelikteki iĢlemlere, faaliyet konusuna ve imtiyaz yapısının değiĢmesine ya da ayrılma hakkının kullanılması sürecine etkisi olacak özel durumlara yer verilmiĢtir. Sayılanlar arasında ortaklık varlıklarının doğal afet sonucu önemli ölçüde zarara uğraması (m. 5/1, d), ortaklığın ana faaliyet konularından en az birinin kısmen veya tamamen devredilmesi, kullandırılması, hak tesis edilmesi, önemli malvarlığı devirleri veya malvarlığı edinimleri, bölünme iĢlemlerinde malvarlığı devrine veya bölünme iĢlemine karar verilmesi (m. 5/1, f) açıkça belirtilmiĢtir. Ancak m. 5/1, o‟ da, hükmün önceki bentlerinde sayılmayan ancak ortaklığın faaliyetleri ve finansal durumunu önemli ölçüde etkileyecek bir geliĢme olması ya da daha önce finansal
427
Tanör, 2000 a.g.e, s. 216.
428 II-15.2 sayılı Tebliğ m. 5/1‟de göre; bu maddede belirtilen özel durumların gerçekleĢmesi
hâlinde, bu Tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde kamuya açıklama yapılacağı düzenlenmektedir. Ortaklığın yönetim kontrolünün doğrudan veya dolaylı olarak el değiĢtirmesi; ortaklığın faaliyet konusunun değiĢmesi, durdurulması, imkânsız hâle gelmesi; ortaklığın feshi sonucunu doğuracak hâllerin mevcudiyeti; ortaklık varlıklarının doğal afet vb. sebeplerle önemli ölçüde zarar görmesi; sermaye kaybı ve borca batıklık gibi durumlar kamuya açıklanması gereken özel durumlar olmakla beraber sınırlı değildir.
raporlar, izahname veya baĢka yollarla kamuya açıklanan bir durumla ilgili olarak önemli bir değiĢikliğin ortaya çıkmasının kamuya açıklanacak özel durumların sınırlı sayı prensibi çerçevesinde düzenlenmediğini göstermektedir. Dolayısıyla II-15.2 sayılı Tebliğ‟de belirtilen açıklanması özel durumlara ilaveten “önemlilik” kriterine vurgu yapılarak, yapılacak iĢlem ve alınacak kararların ortaklığa etkisinin önemi ölçüsünde kamuya açıklanması gerekmektedir.
Özel durumlarla ilgili düzenlemeler çerçevesinde borsa kotundan çıkmaya iliĢkin II-23.1 sayılı Tebliğ m. 8/5‟te belirtilen hususların kamuya açıklanması zorunludur. Bu madde kapsamında, ortaklık yönetim kurulunca borsa kotundan çıkma konusunda karar alınması ve bu kararın genel kurulda karara bağlanması, Borsa ve Kurul‟a baĢvuruda bulunulması, kottan çıkmaya iliĢkin pay alım teklifi iĢlemlerinin her aĢaması yer almaktadır.
Halka açık anonim ortaklıklarda gerçekleĢtirilecek önemli nitelikteki iĢlemlerin kamunun aydınlatılması gereğince mevzuatta öngörülen hükümlere uygun davranılmalıdır. Zira, pay sahiplerinin, pay sahibi adaylarının ve iliĢkili kiĢilerin haklarını ve/veya ileride doğacak haklarını kullanması bakımından önem taĢımaktadır.
2.5. ÖNEMLĠ NĠTELĠKTEKĠ ĠġLEMLERDE UYULMASI ZORUNLU USUL