Bölünme Türleri

Tam veya kısmî bölünme olmak üzere iki tür bölünmeden bahsedilmektedir. Bu iki tür bölünmenin yanı sıra bölünme iĢleminden sonra pay sahiplerinin yeni oluĢan veya malvarlığını devralan ortaklıktaki pay oranlarının aynı oranda olması hâlinde simetrik bölünme, aynı olmaması hâlinde ise asimetrik bölünmeden bahsedilir. Simetrik ve asimetrik bölünme, tam ve kısmî bölünme Ģeklinde gerçekleĢebilir. Bölünmenin bu Ģekilde ayrılmasının en önemli sonucu, ayrılma hakkının bazı yabancı hukuklarda sadece asimetrik bölünmede tanınıyor olmasıdır137

. Devralma ve yeni kuruluĢ yoluyla tam ve kısmî bölünme, bölünmenin tipik halleridir138.

134 _{Amerikan hukukunda bölünmenin alt türleri için “divestiture”, “spin-off”, “split-up”, “split-}

off”, “sell-off” ve “equity carve out” ifadeleri kullanılmaktadır. Helvacı, a.g.e, s. 15.

135

Hülya ÇoĢtan, Anonim Ortaklıklarda Bölünme, Ankara, Turhan Kitabevi, 2004, s. 5.

136 _{Tekinalp, 25-01; Oruç Hami ġener, Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku, Seçkin}

Yayıncılık, Ankara 2017, s. 139.

137 _{Nitekim AB hukukunda 82/891/EEC sayılı bölünmeye iliĢkin Altıncı Konsey Yönergesinde}

bu yönde bir hüküm yer almaktadır. Buna karĢın Alman hukukunda UmwG m. 125‟in 29. maddeye direkt atfıyla, her iki tür bölünmede de ayrılma hakkının varlığının kabul edildiği görülmektedir. Bazı hukuklarda ise, örneğin Ġsviçre hukukunda FusG‟de, bölünmede ayrılma hakkı tanınmamıĢtır. Bu konuda bkz. ÇoĢtan, 2004 a.g.e, s. 86, 87.

1.4.2.2.2. Tam Bölünme – Kısmî Bölünme

Tam bölünmede, ortaklığın tüm malvarlığının iki veya daha fazla bölüme ayrılması söz konusudur. Ayrılan bölümlerden her biri, bir bütün hâlinde iki ya da daha fazla devralan ortaklığa intikâl olur; bölünen ortaklığın ortakları ise devrolunan malvarlıklarının karĢılığı olarak devralan ortaklığın paylarını iktisap eder. Tam bölünen ortaklığın âkıbeti ortaklığın infisahı ve ticaret sicilinden unvanının silinerek sona ermesidir139.

Tam bölünmeye iliĢkin yapılan tanımdan bazı sonuçlar çıkarılmaktadır. Bunlardan birincisi, tam bölünme için bir ortaklığın tüm malvarlığının aktif ve pasifiyle birlikte en azından ikiye bölünmesinin gerekmesidir. Bölünen parçaların eĢit olması koĢulu aranmamakla birlikte, her bir parça bölünen ortaklığa ait malvarlığından aktif ve pasifi barındırmalıdır. Devralan ortaklıklardan birine yalnızca pasifi devredilirse, devredenin ortakları, devralanın paylarını iktisap edemez ve bu Ģekilde bir bölünme gerçekleĢmez. Ġkinci olarak, bölünen parçaların her birinin en az iki devralan ortaklığa veya bu iĢlem için yeni kurulmuĢ ortaklığa, bölünme hükümleri uyarınca devrolunması gereğidir. Tanımdan çıkarılabilen bir baĢka sonuç, tam bölünen ortaklığın ortakları, devrolunan malvarlığının karĢılığı olarak, bu malvarlığı parçasını devralan ortaklığın veya ortaklarının paylarını iktisap etmesidir. Tam bölünme iĢlemi gerçekleĢtikten sonra ortaklığın infisah etmesi, tam bölünmenin son çıkarımıdır140

.

Kısmî bölünme ise, yeni kurulmuĢ veya önceden var olan bir ortaklığa bölünme konusu malvarlığının devredilmesi ve devrin karĢılığında devralan ortaklıkta bir katılım payı elde edilmesidir141

. Amerika BirleĢik Devletleri‟nde split-

off olarak adlandırılan bu bölünme türünde, bölünen ortaklığın pay sahipleri, hem

bölünen hem de devralan ortaklıkta pay sahibi hâline gelirler.

Kısmî bölünmede, ortaklığın malvarlığının bir veya birden fazla bölümü hâlen mevcut veya yeni kurulmuĢ diğer ortaklıklara devrolunur. Devirler karĢılığında bölünen ortaklığın ortakları devralan ortaklıklarda pay iktisap eder ya da bizzat

139 Tekinalp, 2015 a.g.e, 25-06. 140 Tekinalp, 2015 a.g.e, 25-06. 141 _{Helvacı, a.g.e, s. 22.}

bölünen ortaklık devredilen malvarlığı bölümleri karĢılığında devralan ortaklıktaki payları ve hakları elde ederek kendi yavru ortaklığını meydana getirir. Kısmen bölünen ortaklık geriye kalan malvarlığı ile tüzel kiĢiliğini korur142

. “Yavru ortaklık” olarak adlandırılan bölünme, tek ortaklı yavru ortaklık kurmaya olanak sağlayan ya da sağlamayan bölünme türüdür143. Tek ortaklı yavru ortaklık oluĢturma imkânı yalnızca kısmî bölünme Ģeklinde gerçekleĢen bölünmede vardır. TTK m. 159/1, b‟de, bölünen ortaklığın ortaklarının devralan ortaklığın paylarını ve haklarını iktisap etmeleri ya da devredilen malvarlığı bölümlerinin karĢılığında devralan ortaklığın paylarını, bizzat bölünen ortaklığın kendisinin iktisap etmesi yoluyla olmak üzere iki seçenek tanınmaktadır. Bölünen ortaklık ikinci seçeneği kullanırsa, meydana gelecek ortaklık tek kiĢilik bir anonim ortaklık ya da limited ortaklık olacaktır (TTK m. 338/1, m. 573/1)144.

Kısmî bölünmenin tanımından hareketle çıkarılabilecek sonuçlara değinmek gerekirse, ilk önce tam bölünmenin aksine bölünen ortaklığın sona ermeyeceğini ve kalan malvarlığı ile faaliyetini sürdüreceğini söylemek gerekir. Yine tam bölünmenin aksine, en az iki bölümü kendisinden ayırmak zorunda değildir, yalnızca bir bölümünü ayırması yeterli olup kendisinden ayırdığı parçayı baĢka bir ortaklığa devretmekle yetinebilir. Tam bölünmedeki gibi en az iki ortaklığa devretme zorunluluğu yoktur. Ortaklık kendisinden ayrılacak bölümü istediği gibi belirler, ancak malvarlığının hem aktifini hem pasifini içerecek Ģekilde olmalıdır. Yalnızca pasifin devredilmesi hâlinde, bölünen ortaklığın ortaklarının, devralan ortaklıkta iktisap edebilecekleri paylar için gerekli karĢılık bulunmaz. Aktif ve pasifin birbirine denk olması Ģart değildir. Devralan ortaklık yeni kurulmuĢ olup da payları kısmen bölünen ortaklık iktisap ederse kendi yavru ortaklığı ortaya çıkar145

.

1.4.2.2.3. Simetrik – Asimetrik Bölünme

Simetrik bölünme, tam bölünen ortaklığın pay sahiplerine devralan bir ortaklıkta, bölünen ortaklıktaki payları oranında pay tahsis edilmesidir (TTK m. 161/1, 2/a). Örneğin, A‟nın %10, B‟nin %30, C‟nin %40 ve D‟nin %20 oranında pay

142

Tekinalp, 2015 a.g.e, 25-07.

143

Tekinalp (Poroy/Çamoğlu), 2014 a.g.e, N. 161.

144

Tekinalp (Poroy/Çamoğlu), 2014 a.g.e, N. 161h.

sahibi olduğu X anonim ortaklığında tam bölünme gerçekleĢtikten sonra ortakların, devralan ortaklık Y anonim ortaklığı ile Z limited ortaklığında aynı oranlarda pay sahibi olması simetrik bölünmeye örnek gösterilebilir. Bölünmenin kısmî olduğu hâlde ise, ortaklara devralan ortaklık/ortaklıklarda bölünen ortaklıktaki paylarını aynen korurlarsa, oranların korunduğu kısmî bölünme gerçekleĢir. Örneği kısmî bölünmeye uyarlarsak, kısmen bölünen X anonim ortaklığının pay sahipleri bir taraftan sahip oldukları pay oranlarını itibarî değerleri küçülmüĢ olarak X anonim ortaklığında aynen koruyup, diğer taraftan da yeni kurulan Y anonim ile Z limited ortaklıklarında kendilerine tahsis olunan paylara da aynı oranda sahip olurlar. Mevcut ortaklıklara bu örnek aynen uygulanırsa, X anonim ortaklığının pay sahipleri mevcut ortaklıklarda da, kendilerine tahsis olunan yeni payları aynen X anonim ortaklığında olduğu gibi paylaĢırlar146

.

Tam bölünen ortaklığın pay sahiplerine devralan ortaklıkta, bölünen ortaklıktaki payları oranında pay tahsis edilmiyorsa, oranların korunmadığı/asimetrik bölünmeden bahsedilir (TTK m. 161/2, b). Yukarıdaki örnekte verilen oranlar göz önüne alındığında, Y anonim ortaklığında ortaklardan A ve D‟ye %10‟ar, C‟ye %50 ve B‟ye %30 pay; Z limited ortaklığında ise B‟ye %47, A ve D‟ye %14, C‟ye de %39 pay tahsis edilirse oranların korunmadığı bölünmeden söz edilir. Kısmen bölünen ortaklığın pay sahipleri, devralan ortaklık/ortaklıklarda bölünen ortaklıktaki pay oranlarını korumadıkları hallerde oranların korunmadığı bölünme söz konusudur (TTK m. 161/1 ve 2, b).

Asimetrik bölünme, pay sahiplerinin haklarının mutlak olarak değiĢmesi sonucunu doğurur. Özellikle, azınlık pay sahiplerinin haklarının ihlâl edilme tehlikesi bulunduğundan147

bu bölünme türünde de mutlaka ayrılma hakkının tanınması gerekmekte olup buna iliĢkin düzenlemeye SerPK m. 24‟te yer verilmiĢtir.