Esas Sermaye Sistemine Göre Ġç Kaynaklardan Sermaye

Yeni paylar ve pay senetleri çıkartılarak veya mevcut payların ve pay senetlerinin itibarî değerleri yükseltilerek iç kaynaklardan sermaye artırımı gerçekleĢtirilebilir249

. TTK m. 462‟ye göre; “Esas sözleĢme veya genel kurul

kararlarıyla ayrılmıĢ ve belirli bir amaca özgülenmemiĢ yedek akçeler ile kanunî yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen kısımları ve mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar sermayeye dönüĢtürülerek sermaye iç kaynaklardan artırılabilir”.

Sermaye artırımında kullanılacak iç kaynaklar; yedek akçeler, önceki yıldan kalan kâr, önceki hesap dönemlerinin dağıtılmamıĢ kârlarından artırım, dağıtılmamıĢ

248

Moroğlu, 2018 a.g.e, s. 125.

son yıl kârı olmak üzere sınıflandırılabilir250

. Sermayeye eklenebilecek iç kaynak, yasal defter ve kayıtlardaki tutarlardan fazla olamaz; finansal tabloda görünen iç kaynak yasal defter ve kayıtlarda görünen tutardan daha az ise bu tutar, sermayeye eklenebilecek tutarın tavan sınırını belirler251

.

Sermaye Piyasası Kanunu m. 19/4‟teki iç kaynaklardan sermaye artırımını düzenleyen hükmünde “halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımlarında

bedelsiz paylar artırım tarihindeki mevcut paylara dağıtılır” ifadesi sermayenin iç

kaynaklardan artırılmasıyla ilgili tek düzenlemesidir252

.

Ġç kaynaklardan sermaye artırımı yoluyla çıkarılan payların pay sahiplerine dağıtılması, halka arz niteliği taĢımamakta, pay sahibinin, pay üzerindeki mülkiyet hakkı kapsamındaki iç kaynağın sermayeye dönüĢtürülerek ortaya çıkan paylar hak sahiplerine dağıtılmaktadır. Pay sahibin yatırım hakkında karar alması ve çıkarılan payların pay sahibine satılması da söz konusu değildir253

.

Sermaye Piyasası Kurulu‟nun VII-128.1 sayılı Pay Tebliği m. 16/4‟te esas sermaye sistemindeki halka açık ortaklıkların tamamı iç kaynaklardan ve/veya kâr payından karĢılanmak üzere yapacakları sermaye artırımlarını düzenlenmektedir. Bu hükümde belirtilen usule göre, bu Tebliğ‟in 7 No‟lu ekindeki belgelerle birlikte SerPK m. 29/3‟e uygun olarak yapılan genel kurul toplantısında alınan karar tarihinden itibaren otuz gün içinde yönetim kurulu SPK‟ya baĢvurarak anasözleĢmenin yeni Ģekline onay alır. Sermaye artırımına iliĢkin anasözleĢme değiĢikliği için GTB‟dan izin alınır ve ihraç belgesini onaylatmak amacıyla SPK‟ya yapılan baĢvurudan sonra SPK onay verirse iç kaynakları ve/veya kâr payını sermaye hesabına aktararak anasözleĢmenin sermayeye iliĢkin maddesinin yeni Ģeklinin tescil ve ilân ettirmeleri gerekir. Sermaye artırma kararının anasözleĢme değiĢikliği neticesinden hüküm doğurabilmesi için ticaret siciline tescil edilmesi zorunludur (TTK m. 455). Tescil kurucu etkiye sahip olduğundan tescilden önce çıkarılan ödemesiz pay senetleri hükümsüzdür. SPK m. 12/3‟te TTK sistemine aykırı bir Ģekilde, kayıtlı sermaye sistemini benimseyen ortaklıkların halka açık sermaye

250

Moroğlu, 2018 a.g.e, s. 213.

251

Manavgat, 2016 a.g.e, s. 563; Bahtiyar, 1996, a,g,e, s. 106 vd.; Ġpekel, a.g.m, s. 1419.

252

Moroğlu, 2018 a.g.e, s. 216.

artırımlarında, artırımın ticaret siciline tescilinden önce pay senetleri çıkarılarak bedelini ödeyen katılımcılara verilmesi emredilmiĢ olduğundan, esas sermaye sistemini benimseyen halka açık anonim ortaklıklarda da hukuk güvenliği bakımından sermaye artırımının ticaret siciline tescilini takiben ödemesiz pay senetlerinin geçerli olduğu kabul edilmelidir254

. Kayıtlı sermaye sistemine tâbi halka açık anonim ortaklıklarda yapılan sermaye artırımlarında artırımın sicile tescilinden önce pay senedi çıkarılır, pay senetleri geçerlidir ve bunları çıkaranların sorumluluğu yoktur. TTK‟nın aksine SPK mevzuatında, önce pay senetlerinin çıkarılmasını ve satıĢtan sonra sermaye artırımının sicile tescil edilmesi düzenlenmektedir (VII-128.1 sayılı Pay Tebliği m. 25/1, ç). TTK‟ya göre, sermaye artırımlarında tescil kurucu nitelik taĢımakta255_{, dolayısıyla tescil iĢlemine sadece payı oluĢturacak hazırlık}

iĢlemleri konu yapılmakta, pay oluĢmamakta, paylar sermaye artırımının sicile tescil edilmesiyle ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, sermayenin tescilinden önce çıkarılan paylar geçersiz sayılmaktadır. Kayıtlı sermaye sistemine tâbi halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımında tescilden önce pay meydana gelmediğinden, tescilden önceki pay satıĢı, pay sahibinin pay üzerinde zilyetlik kazanması, bu payların borsada iĢlem görebilmesi ve bir yıllık süreçte satıĢı yapılan payların toplamının bu sürenin sonunda tescil ettirilmesi esasına dayalı satıĢa hazır bekletilen paylar (SerPK m. 9, 10) uygulaması, SerPK m. 12/3 ve TTK 355/1 hükümlerine aykırıdır. Zira paylar satıĢa hazır bekletilerek tescil edilmeksizin borsada satılamaz.

254 _{Moroğlu, 2018 a.g.e, s. 260. “Sermaye piyasası araçlarının satıĢ esnasında alıcıya teslimi}

Ģarttır.” Ģeklindeki SPK md. 12/3 hükmünün sermaye artırımı tescil ile geçerlilik kazanmadan, pay

senedi çıkarmayı mümkün kıldığı, bunun ise sermaye artırımının herhangi bir nedenle tamamlanamaması durumunda yatırımcı için kendisine satıĢ anında teslim edilmiĢ; ancak içi boĢ pay senedi verilmiĢ olduğu anlamına geleceğini, üstelik pay senedine sahip olan kiĢilerin bazı pay sahipliği haklarını kullanmalarının artırılan sermayenin tescil edilmesi anına kadar erteleneceğini, kısaca pay senetlerinin dolaĢıma çıkmaları ile oluĢan payın sonuçlarının ancak tescil ile meydana geleceğini, bu ikili ayırımın sermaye artırımının bütünlüğünü dolanmayı sağladığını belirten ifadesiyle yapılan eleĢtiri için bkz. Mehmet Helvacı, “Kayıtlı Sermaye Sisteminde Sermaye Artırımı Usulü ve Bu Sisteme Tâbi Anonim Ortaklıklarda Hisse Senetlerinin Çıkarılma Zamanı”, Batider, Cilt XVIII, Sayı 1-2, 1995, s. 162 vd.; Ġpekel, a.g.m, s. 1436, dn. 101. Tescilin kurucu etkisi yönndeki görüĢ için ayrıca bkz. Mehmet Bahtiyar, “Anonim Ortaklıkta Sermaye Artırımının Tescili ve ĠĢlevi”, Batider, Cilt XVIII, sayı 4, 1996, s. 15. “TTK m 462/3 uyarınca kullanılması serbest olan yani kanunen ve

esas sözleĢme ile belli bir amaca bağlanmamıĢ, baĢka bir deyiĢle harcama yeri gösterilmemiĢ yedek akçelerle, bilançoda yer almasına ve sermayeye eklenmesine mevzuatın izin veridği fonlar sermayeye dönüĢtürülmeden yenien taahhüt suretiyle sermaye artırılamaz. ArtırılmıĢsa, ticaret sicili müdürlüğü tarafından tescil edilmez; edilmiĢse artırım batıldır. Çünkü emredici bir hüküm ihlâl edilmiĢtir (TTK m. 340 ve BK m. 27/1)”. Bkz. Tekinalp (Poroy/Çamoğlu), 2017 a.g.e, N. 1380d.

255

TTK m. 355/1‟in, TTK 456/4‟e atfıyla, tüm sermaye artırım türlerine uygulanacağı için kayıtlı sermaye sistemindeki halka açık anonim ortaklığın sermaye artırımında, payın tescille doğacağı kuralına aykırı olarak henüz doğmamıĢ payların borsada satıĢı ve bir yılın sonunda yaptırılacak tescile kadar ikinci el piyasada iĢlem görmesi söz konusu değildir. SatıĢa hazır bekletilen paylar, Tebliğ‟de öngörülen süre içinde bir veya birkaç kez toplu olarak satıĢ sözleĢmesine konu olabilir ve artırılmıĢ serma- yeyi gösteren anasözleĢme hükmünün tesciliyle birlikte payların mülkiyeti alıcılara devredilebilir. Ancak bu yöntem, II-128.1 sayılı Tebliğ‟de öngörüldüğü gibi, tescilden önce borsada münferit satıĢlara ve bunların ikinci el piyasa iĢlemlerine, tüm satıĢlar tamamlandıktan veya yasal süre dolduktan sonra tescilin yapılabilmesine imkân vermeyecektir. Aslında payların satıĢa hazır bekletilmesi yöntemi, Ģarta bağlı sermaye artırımına benzemektedir256

. Ancak TTK m. 463/1‟de sayılan sınırlı amaçla yapılabilecek bu artırımın esasları TTK‟da düzenlendiğinden, istisnai bir artırım türü olarak uygulanabilir. SerPK‟da ilk halka arzda ortaklığın pay satıĢı için benzer bir düzenleme yapılmadıkça, yalnızca Tebliğ hükmüyle istisnai bir artırım türü düzenlenmesi, TTK‟nın emredici hükümlerine aykırı olacaktır257

.

1.7.2.3. Kayıtlı Sermaye Sistemine Göre DıĢ Kaynaklardan Sermaye