Genel Olarak Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik ġartı

AYYÖŞ, bu Şartın hazırlanmasında göz önünde bulundurulan temel ilkelerin yer aldığı bir başlangıç kısmından ve üç bölüme ayrılmış 18 maddeden oluşmaktadır.180

İlk madde 12. maddeye atıfta bulunarak, ülkelerin bu madde de belirtilen şekil

174

Ġnaç H, Ünal F. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ve Türkiye’de Belediyeler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan 2007, S. 17, s.1-25

175

Pıtırlı A. (Haziran 1989), a.g.m., s. 59-72

176

Arıkan Y E. Bütünleşen Avrupa’da Yerel Yönetimler. Görüş Dergisi, ġubat-Mart 2004, S. 58, s. 38- 51 177 KeleĢ R. (2000), a.g.e., s. 78 178 Ökmen M. (2006), a.g.e., s. 76 179

AĢgın Ġ H. 5393 Sayılı Belediye Kanunu Çerçevesinde Yerel Özerklik Açısından Belediyeler. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2006, s. 53

180

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik ġartı. Avrupa Konseyi Antlaşmaları Serisi. Erişim: http://www.avrupakonseyi.org.tr/antlasma/aas_122.htm

ve ölçüde kendilerini sözleşmenin maddelerine bağlı kabul edeceklerini taahhüt etmelerini istemektedir.

Şart’ın hazırlanması esnasındaki görüşmelerde, o tarihlerdeki durumun gerektirdiği bazı yasal belirsizlikler sebebiyle, Türkiye tarafından Şart’ın gücünün

“tavsiye kararı” niteliğinde olması gerektiği bildirilmiştir. Ancak, konferansta Şart’ın “sözleĢme” şeklinde yürürlüğe girmesini destekleyen Avrupa Konseyi üyesi ülkelerin

çoğunlukta olması sonucu, Konsey’in nihai karar organı olan Bakanlar Komitesi şartın sözleşme şeklinde imzaya açılmasını kararlaştırmıştır.181

Bu nedenle Şart imzası olan ülkelerde bağlayıcı bir niteliğe sahiptir.

Şart, AB üyesi ülkelerin tamamı tarafından yürürlüğe konulmamıştır. AB tarafından da imzalanmadığı için AB hukuku mahiyetinde değildir. Ancak, her ne kadar Avrupa Konseyi tarafından hazırlanmış olsa ve tarafları arasında Birliğe üye olmayan ülkeler bulunsa da AB hukukunu yakından ilgilendirmektedir.182

Şart’ın ilk bölümünü 2-11. maddeler oluşturmaktadır ve toplamda 30 ayrı paragraftır. Bu bölümde özerk yerel yönetim kavramının tanımı yapılmakta ve koşulları belirtilmektedir. İkinci madde özerk yerel yönetimlerin anayasal ve hukuki dayanağı, üçüncü madde özerk yerel yönetim kavramı, dördüncü madde özerk yerel yönetimin kapsamı, beşinci madde yerel yönetim sınırlarının korunması, altıncı madde yerel makamların görevleri için gereken uygun idari örgütlenme ve kaynaklar, yedinci madde yerel düzeydeki sorumlulukların kullanılma koşulları, sekizinci madde yerel makamların faaliyetlerinin idari denetimi, dokuzuncu madde yerel makamların mali kaynakları, onuncu madde yerel makamların birlik kurma ve birliklere katılma hakkı, on birinci madde ise özerk yerel yönetimlerin yasal korunması başlıklarını taşımakta ve bu konulara açıklık getirmektedir. Bu başlıklar altında aşağıda açıklamalar yapılacağından bu bölümde fazla detaya girilmeyecektir.

Şartın ikinci bölümü ise 12-14. maddeleri kapsamaktadır. İkinci bölüm Şartın üye ülkelerce onaylanma biçimini ve Şart karşısında takındıkları tutum ile ilgili bilgi alışverişini açıklamaktadır.

On ikinci madde üç paragraftan oluşmaktadır. Birinci paragrafta göre, “Her Akit Taraf, bu Şart’ın birinci bölümündeki paragraflardan en az 10 tanesi aşağıdakilerden seçilmek üzere toplam en az 20 paragraf ile kendisini bağlı kabul etmeyi taahhüt

181

Pıtırlı A. (Haziran 1989), a.g.m., s. 59-72

182

edecektir.” Belirtilen on paragraf ise şunlardır:  2. Madde  3. Maddenin 1. ve 2. paragrafları  4. Maddenin 1, 2 ve 4. paragrafları  5. Madde  7. Maddenin 1. paragrafı  8. Maddenin 2. paragrafı  9. Maddenin 1, 2 ve 3. paragrafları  10. Maddenin 1. paragrafı  11. Madde

Maddenin ikinci ve üçüncü paragraflarına göre ise; Şart’a taraf olan her devlet onay, kabul veya tasvip belgesini tevdi ederken, bu paragraf hükümlerine uygun olarak seçtiği paragrafları Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirecektir. Bununla beraber herhangi bir taraf devlet daha sonra da, Şart’ta bulunan diğer her hangi bir paragraf veya paragraflarla da Genel Sekreterliğe bildirerek kendini bağlı addedebilecektir. Sonradan kabul edilen bu paragraflarda ana sözleşmenin sahip olduğu şekilde bağlayıcı olacak ve Genel Sekreterin bildirimi aldığı tarihten sonra geçecek üç aylık süreyi izleyen ayın ilk gününden başlamak üzere aynı etkiyi taşıyacaktır.

Şart’ın 13. maddesine göre, Şart’ta yer alan özerk yerel yönetim ilkeleri otomatik olarak Akit Tarafın ülkesinde bulunan tüm yerel makamlar ve kategorileri için uygulanacaktır. Ancak her bir Akit Taraf, onay belgesini sunarken bu durumu sınırlayabilmekte ve ülkesinde bulunan bazı yerel makamları uygulama dışında bırakabilmektedir. Bununla beraber her ülke, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine daha sonra yapılacak bildirimlerle ülkelerinde bulunan her türlü yerel ve bölgesel makamı Şart’ın kapsamına dâhil edebilecektir.

Ayrıca 14. madde ile her Akit devlet, Şart’ın hükümlerine uygunluk sağlamak amacıyla kabul ettiği mevzuat hükümleri ve aldığı önlemleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirecektir. Böylece Konsey gelişmeleri yakından takip edebilme imkânına sahip olabilecektir.

Şart’ın üçüncü bölümü 15-18. maddeleri kapsamakta ve Şart’ın yürürlüğe girmesi, topraklara ilişkin hükümler, çekilme ve bildirimleri açıklamaktadır.

imzasına açıktır. Şart, Konsey üyesi dört ülkenin Şart’a bağlı olmayı onaylayıp bunu Genel Sekretere bildirmelerinden sonra geçen üç aylık süreyi izleyen ayın ilk günü yürürlüğe girmiştir. Bundan sonra kendilerini Şart’la bağlı kabul etmeyi onaylayan ülkelerde de bu şekilde yürürlüğe girecektir.

Antlaşmanın tarafı olan devletler tasvip veya onay belgelerini tevdi ederken Şart’ın uygulanacağı toprak ya da toprakları belirleyebilirler. Daha sonra herhangi bir tarihte yapılacak beyanla başka topraklarını da buna dâhil edebilirler veya dâhil etmiş oldukları toprakları geri çekebilirler. Ancak geri çekme işlemi bildirimden altı ay sonra yürürlüğe girebilecektir.

Taraf devletler Şart’tan tamamıyla ancak, kendisi bakımından Şart’ın yürürlüğe girdiği tarihten beş yıllık bir süre sonra çekilebilirler. Bu durumda Genel Sekretere altı ay önceden bildirimde bulunmak zorundadırlar. Bu tür çekilmeler Akit Taraf sayısının dördün altına düşmemesi koşuluyla diğer Taraf Devletler bakımından şartın geçerliliğini etkilemeyecektir. Ayrıca her hangi bir Taraf Devlet yukarda açıklanan 12. maddenin 1. paragrafında öngörülen sayı ve tipteki paragraflara bağlı olmak kaydıyla, birinci bölümün herhangi bir paragrafından çekilebilecektir. Ancak, 12. maddenin 1. paragrafında belirtilen sayı ve tipteki paragraflara aykırı şekilde bir paragraftan çekilme durumunda ise Taraf Devlet Şart’ın tamamından çekilmiş sayılacaktır.

Şart’ın 18. maddesine göre Akit Taraf’lar, Şart’ın uygulanması ve yürürlüğü ile ilgili her türlü bildirimle mükellef kılınmışlardır. Bu bildirimlerin yapılacağı makam ise Avrupa Konseyi Genel Sekreteri olarak belirtilmiştir.

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na taraf olan veya olabilecek ülkelerde uygulanan yerel yönetim sistemleri ülkeden ülkeye değişiklikler arz etmektedir. Şart bu temelde yeni bir yerel yönetim sistemi dayatmamakta fakat ülkeden ülkeye değişiklik arz eden yerel yönetim sistemlerinde özerklik kavramının yerleşmesini amaç edinmektedir.

Bu nedenle hem Şart’a katılımın yüksek tutulması hem de Taraf ülkelerin iç yönetim sistemlerine saygı duyulması açısından Şart’ın birçok paragrafında kanuni sınırlar içerisinde, mevzuatın el verdiği durumlarda vb. ifadelerle, çeşitli sınırlamalara gidilmiştir.

Yerel Özerklik Şartı, demokrasinin gelişmesinde ve yönetimde etkinlik sağlanmasında temel konuma sahip olan yerel yönetimlerin haklarının korunabilmesi

için bir güvence oluşturmaktadır. Çünkü bu Şart, ona taraf olan devletleri, yerel yönetimlerin siyasal, yönetsel ve mali yönlerden bağımsızlıklarını güvence altına almaya zorlayıcı kurallar içermektedir. Bu yönüyle Özerklik Şartı, teknik ve siyasi açıdan iki role sahiptir. Teknik açıdan bakıldığında uluslararası bir anlaşmadır ve imzalamış olan üye devletleri ile onaylamış olan devletleri bağlamaktadır. Uygulanması zorunludur. Siyasi açıdan bakıldığında ise giderek güç kazanmıştır. Temsilciler, özerkliğe giderek daha çok önem vermişlerdir. Bu bir güçtür. Şartın gücünün artışı daha çok imza ve onay almasından kaynaklanmaktadır.183

II.3.3. Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik ġartı’na Göre Özerk Yerel