Yemin Etme Yükümlülüğü

Bilirkişinin yemin etme yükümlülüğü, yasal bir zorunluluk olup, bilirkişiyi görevlendiren makama bu konuda takdir yetkisi tanınmamıştır464. Yeminin amacı gerçeği ortaya çıkarmak için bilirkişinin vicdanı ile hesaplaşması, böylece tarafsız, bilim ve tekniğe uygun olarak bir rapor hazırlayıp vermesini sağlamak465, görevini dürüst ve tarafsız bir şekilde yerine getirme konusunda manevi baskı altında tutmaktır466.

Bilirkişinin nasıl yemin edeceği, keyfiliği önlemek ve uygulamada birliği sağlamak amacıyla kanunda düzenlenmiştir. Buna göre CMK m. 64 kapsamında İl Adli Yargı Adalet Komisyonu tarafından her yıl düzenlenen listelere kaydedilen bilirkişiler, il adlî yargı adalet komisyonu huzurunda "Görevimi adalete bağlı kalarak, bilim ve fenne uygun olarak, tarafsızlıkla yerine getireceğime namusum ve

460 Centel/Zafer, s. 99. 461 Gürelli, s. 61. 462

Centel/Zafer, s. 262; Aksi görüş için bkz. Yıldız, s. 323.

463

Centel/Zafer, s. 262; Gürelli, s. 61- 62; Öntan, s. 106.

464

Sevük, Bilirkişilik, s. 79; Hâkim bilirkişiyi kendisi seçebileceğinden, inanabileceği bir bilirkişi

bulma imkânı olduğundan bilirkişiler için yemin teminatına gerek bulunmadığı, yeminin ancak hâkimin gerek gördüğü hâllerde, tarafların istemi ile istisnai hâllerde yapılabileceği görüşü için bkz. Erem, Diyalektik, s. 441.

465

Sevük, Bilirkişilik, s. 79.

466

105 vicdanım üzerine yemin ederim." sözlerini tekrarlayarak yemin ederler. Bu bilirkişilere görevlendirildikleri her işte yeniden yemin verilmez (CMK m. 64/5). Listelerde yer almayan bilirkişiler ise, yeminlerini bilirkişi olarak atayan merci huzurunda yaparlar ve bu durum bir tutanağa bağlanarak hâkim veya Cumhuriyet savcısı, zabıt katibi ve bilirkişi tarafından imzalanır (CMK m. 64/6). Birden fazla kişi bilirkişi olarak atanması halinde bilirkişilerin ayrı ayrı yemin etmesi gerekir. Ayrıca yemin etme yükümlülüğü, bilirkişinin yetkili merci tarafından atanması ya da taraflarca belirlenmesi bakımından farklılık göstermez, yani taraflarca belirlenen bilirkişi de yemin etmek zorundadır467. Bilirkişi olarak tüzel kişinin görevlendirilmesi halinde ise, tüzel kişi adına incelemeyi yapacak olan kişi ya da kişiler yemin eder468. Listelere kaydedilen ya da kayıtlı olmadığı için kendisini bilirkişi olarak atayan merci huzurunda yemin eden bilirkişinin duruşmada dinlenmesi durumunda, yeniden yemin vermesi zorunlu değildir. Bu durumda önceki yemini hatırlatılmakla yetinilebilir (CMK m. 57). Ancak Kanunda “yetinilebilir” ibaresi kullandığı için, ikinci defa yemin verdirilmesi de mümkündür469. Bilirkişiden ek bir rapor alınacak ise, ek rapor için bilirkişiye yemin verdirilmesi ya da eski yemininin hatırlatılması gerekir470.

1412 sayılı CMUK m. 72'de bilirkişinin raporunu vermeden önce veya görüşünü söylemeden önce yemin edeceği ifade edilmişti. Ceza Muhakemesi Kanunu'nda ise yeminin ne zaman verileceğine ilişkin açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 64/5’inci maddesinde, listelere kayıt edilmiş bilirkişilerin İl Adli Yargı Adalet Komisyonu huzurunda daha önceden yemin vereceklerini düzenlemiştir. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 64/6’nci maddesinde ise, “listede yer almayan bilirkişilerin görevlendirildiklerinde”, kendini

467

Öntan, s. 108.

468

Sevük, Bilirkişilik, s. 80; Gürelli'ye göre, tüzel kişilere ve kurumlara bilirkişi olarak

başvurulduğunda yemin şartını yerine getirmek maddeten mümkün değildir. Her ne kadar Adli Tıp Kurumu'nda çalışan adli tabipler gibi meslekleri icabı genel olarak yemin etmiş kimseler olsa dahi bu tüzel kişinin yemin ettiği manasına gelmez, Gürelli, s. 73.

469

Kaymakcı, s. 142.

470

Ünver/Hakeri, s. 286; "Bilirkişiye 16.4.2003 tarihli ek raporu için yemin verilmemesi yahut

eski yemininin hatırlatılmaması, bozmayı gerektirmiş..." 3.CD., 16.11.2005, E. 2004/16869, K.

106 atamış merci huzurunda yemin edeceklerini düzenlemiştir. Bilirkişinin, işin niteliğini öğrenip bilirkişiliği kabul ettikten veya kabul yükümlülüğü bulunanlar açısından atanmalarından hemen sonra yemin edebileceği gibi, oy ve görüş bildirmeden önce de yemin yükümlülüğünü yerine getirebileceği doktrinde ifade edilmiştir471. Kanaatimizce, bilirkişiye yemin yükümlülüğünün yüklenmesindeki amacın bilirkişinin tarafsız, dürüst, vicdanı rahat bir şekilde görev yapması olduğunu göz önüne aldığımızda bilirkişinin görevi kabul etmesi veya atanmasından hemen sonra kendisine yemin verdirilmesi yemin yükümlülüğünün amacı bakımından daha uygun olacaktır472. Böylece bilirkişinin yeminin vermiş olduğu manevi baskı ile görevini başından sonuna kadar tarafsız ve dürüst bir şekilde yapması amacına uygun hareket edilmiş olacaktır.

Ceza muhakemesi Kanunu m. 64/5'e göre, listelere kaydedilen bilirkişiler, il adli yargı adalet komisyonu huzurunda yemin ettikten sonra görevlendirildikleri her işte yeniden yemin verilmez473. Ancak önceden verilen yeminin sadece belli bir olaya mahsusu olmamasına ve incelemeye konu olan olayın genel olarak edilen yeminin ait bulunduğu alana dahil olmasına dikkat edilmelidir. Yani bilirkişinin

471

Sevük, Bilirkişilik, s. 79; Öntan, s. 109.

472

Aynı yönde bkz. Öntan, s. 109; Ancak Yargıtay bir kararında yemini süresinde yaptırmayan mahkemenin bilirkişinin görüşü alındıktan sonra, yemini yaptırılarak veya anımsatılarak eksikliğin giderilmesi halinde, önceden yeminin yaptırılmamasını, bozma sebebi olarak kabul etmemiştir: "1412 sayılı CMUK’un 72’nci maddesi gereğince, bilirkişinin raporunu vermeden

önce veya mütalâasını söylemeden önce, yemin edeceği düzenlenmiş ise de, mütalâasını verdikten sonra anlatımının doğruluğunun hatırlatılıp, yemin verilmiş olması halinde, Kanuna aykırılıktan söz edilemeyecektir." YCGK 3.6.1985 tarihli ve 1985/210 E. 1985/333",

Kaymakcı, s. 144, dn. 355.

473

"28.08.2006 tarihli raporu hazırlayan bilirkişinin 03.06.2006 tarihli celsede Adli Yargı Adalet Komisyonu listesinden seçilmiş olduğunun anlaşılmasına, 5271 sayılı CMK.nun 64/5. maddesi uyarınca "listelere kaydedilen bilirkişilerin il adli yargı adalet komisyonlarında yemin ettikten sonra görevlendirildikleri her işte yeniden yemin verilmeyeceğinin" hüküm altına alınmış olmasına göre, bilirkişinin yeminin yaptırılmadığına ilişen tebliğnamedeki bozma düşüncesine iştirak edilmemiştir." 11.CD., 27.09.2007, E. 2007/2585, K. 2007/6003 (www.kazanci.com); "Davacının haksız tutuklu kaldığı günler için tazminat istemi üzerine verilen hükmün incelenmesinde; Hükme esas alınan 27.03.2008 tarihli raporu veren bilirkişi Ese Şakar'ın CMK.nun 64. maddesi gereğince il adli yargı adalet komisyonu tarafından önceden belirlenmiş ve yemini verdirilmiş kişilerden olup olmadığı dosyadan anlaşılmadığından, denetime olanak sağlayacak şekilde 2008 yılı için oluşturulan bilirkişi listesinin dosya içine konulması, bilirkişinin CMK.nun64. maddesi gereğince önceden belirlenen liste haricindeki kişilerden seçilmiş olması halinde ise yemininin verdirildiğine dair tutanağın dosyaya konulması gerektiğinin düşünülmemesi suretiyle CMK.nun 64/2. maddesine aykırı davranılması, bozmayı gerektirmiş...", 1.CD., 02.06.2009, E. 2009/456, K. 2009/3171 (www.kazanci.com)

107 etmiş olduğu yeminin daha sonra görevlendirildiği durumlarda da geçerli olması önceden hangi uzmanlık alanına ilişkin yemin verildiyse sonraki görevlendirmenin de aynı uzmanlık alanına ilişkin olması gerekir. Aksi takdirde bilirkişinin önceden yemin ettiği alanın haricinde bir alanda bilirkişilik yapması durumunda yeniden yemin verilmesi gerekecektir474.

Yemin kural olarak sözlü yapılır. Bilirkişi yeminini "Görevimi adalete bağlı kalarak bilim ve fenne uygun olarak tarafsızlıkla yerine getireceğime namusum ve vicdanım üzerine yemin ederim" sözleriyle gerçekleştirilir (CMK m.64/5)475. Buna karşın engel bulunan hâllerde gerekçesi kararda yazılmak suretiyle yeminin yazılı olarak verilmesi de mümkündür. Bu durumda yazılı olarak verilecek yemin dosyaya konulur (CMK m.64/7). Ancak yeminin yazılı olarak verilmesi halinde bunun gerekçesinin kararda belirtilmesi gerekir476.

Soruşturma evresinde, Cumhuriyet Savcısı'nın bilirkişiye başvurması durumunda da bilirkişiye yemin verilecektir. CMK m. 64/6'da yeminin yapıldığına dair tutanağı imzalayacak olanlar gösterilirken "hakim veya Cumhuriyet savcısı" ifadesi dolayısıyla soruşturma evresinde yeminin yapıldığına dair tutanakta Cumhuriyet savcısı, zabıt katibi ve bilirkişi tarafında imzalanacağı belirtilerek bu evrede de bilirkişinin yemin edeceğine işaret etmektedir477.

Bilirkişilerin de tanıkların yeminsiz dinlenebildiği haller gibi, yeminsiz olarak incelemede bulunabileceği, oy ve görüş bildirebileceği öne sürülse de478, bilirkişi yemininin kanunda ayrıca düzenlenmesi ve bilirkişinin çekinmesi halinde yerine yeni

474

Gürelli, s. 66.

475

1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usûlü Kanunu’nun 72’nci maddesi “Ehlihibre mütalâasını

söylemezden veya raporunu vermezden evvel ‘bitarafane ve tamamen ilim ve fenne muvafık olarak reyini beyan edeceğine vicdanı üzerine’ yemin eder” şeklinde düzenlenmişti. Eski

düzenlemede bilirkişi yemininde manevi müeyyide olarak sadece “vicdan” kabul edilmiş iken, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 64’üncü maddesi “namus” ve “vicdan”ı manevi müeyyide olarak kabul etmiştir.

476

Öntan, s. 110.

477

Öntan, s. 110; "Raporu hükme dayanak yapılan bilirkişinin yemininin yaptırıldığı tutanağın

Cumhuriyet Savcısı tarafından imzalanmaması suretiyle CMK.nun 64. maddesinin 6. fıkrasına aykırı davranılması, yasaya aykırıdır", 11.CD., 14.04.2008, E. 2007/9871, K. 2008/2814

(www.kazanci.com)

478

108 bir bilirkişi atanmasının mümkün olması, yani tanıktan farklı olarak ikame edilebilir oluşu karşısında bilirkişinin de yeminsiz görüşünün alınabileceği mümkün gözükmemektedir479.

Yeminin bilirkişinin tarafsızlığına işaret etmesi ve kanunun bilirkişini yemin etmesini zorunluluk olarak kabul etmesi karşısında, yeminsiz dinlenen bilirkişinin görüşünün hükme esas alınmaması gerekir, aksi takdirde bozma nedeni olarak kabul edilecektir480. Nitekim Yargıtay'ın da bu doğrultuda kararları mevcuttur481.

Yeminden çekinen bilirkişiler hakkında, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 71/1’inci maddesindeki atıf nedeniyle, 60/1’inci maddesi uyarınca, bilirkişi sebepsiz çekinirse bundan doğan giderlere hükmedilmekle beraber, yeminin gerçekleştirilmesi için dava hakkında hüküm verilinceye kadar her hâlde 3 ayı geçmemek üzere disiplin hapsi cezası verilebilecektir.

Bu tedbirleri alma yetkisi hâkimindir. Yetkili hâkim davayı gören mahkeme, naip hâkim ve istinabe olunan mahkeme ile soruşturma evresinde, sulh ceza hâkimidir (CMK m. 60/2). Dolayısıyla, Cumhuriyet savcısı bilirkişinin yemin yükümlülüğünü yerine getirmemesinden dolayı disiplin hapsine ve giderleri ödemesine karar verme yetkisi yoktur. Ancak böyle bir durumda sulh ceza hakiminden bu yaptırımın uygulanmasını talep edebilecektir.

Disiplin cezasının amacı bilirkişiyi yemine zorlamaktır. Disiplin hapsine bir kez karar verilebilir ve süresi üç ayı geçemez. Bilirkişi yemin yükümlülüğüne uygun

479

Gürelli, s. 66-67; Öntan, s. 110.

480

Sevük, Bilirkişilik, s. 79; Yıldız, s. 322.

481

"Usulüne uygun olarak kimliği ve yemini tespit edilmeyen bilirkişinin hazırladığı rapor hükme esas alınarak CMK.nun 62. maddesinin yollamasıyla 53, 54, 55, 56. maddelerine aykırılık yapılması, bozmayı gerektirmiş...", 8.CD., 21.07.2008, E. 2007/1307, K. 2008/9387; "Keşif tutanağında beyanı hükme dayanak yapılan bilirkişiye yemin verdirilen kısmın önceden matbu şekilde hazırlanması suretiyle CMUK'nın 72 ve 266/1 ( CMK'nın 64/6 ve 221/b ) maddelerine aykırı davranılması, bozmayı gerektirmiş...", 10.CD., 26.12.2005, E. 2004/24359, K.

2005/19605 (www.kazanci.com); "İstinabe olunan Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından

düzenlenen 6.3.2003 günlü yemin tutanağında bilirkişi heyeti olarak Prof. Dr. Kaptan Kaptanğil, Dr. Faruk Güçlü ve Meral Doğan seçilip kimlikleri tespit edilerek yeminleri yaptırıldığı halde, 28.4.2003 tarihli bilirkişi raporunda Prof. Dr. Kaptan Kaptanğil yerine kimliği tespit edilip yemini yaptırılmayan bilirkişi Prof. Dr. İlhan Tomanbay"ın yer aldığı gözetilmeden anılan rapora itibar edilerek yazılı şekilde hüküm kurulması, yasaya aykırı...",

109 davranması hâlinde derhal bırakılır. Disiplin kararına karşı itiraz edilebilir (CMK m. 60).