Veri Gazeteciliğinde Kullanılan Geleneksel Haber Değerler

Gazeteciliğin temel kavramlarından biri olan haber değerlerinin veri gazeteciliğinde ne şekilde ele alındığının anlaşılması adına, veri gazeteciliğinin haber değerleri anlayışını değiştirip değiştirmediği sorusundan yola çıkılarak gazetecilerin görüşlerine başvurulmuştur. Haber ajansında üst yönetici olarak çalışan G-10, veri gazeteciliğinin geleneksel gazetecilikte kullanılan haber değerlerini içerisinde barındırdığını ve bu değerleri veri gazeteciliğinde haber üretim sürecinde özet bir görüntü olarak verdiğini düşündüğünü dile getirmiştir. Geleneksel gazetecilikte kullanılan haber değerlerinin veri gazeteciliği için de geçerli olduğuna dikkat çeken G-4, G-5, G-13 farklı haber değerleri kavramları üzerinde durmuş ve bu kavramları örnekler vererek açıklamışlardır. Örneğin G-5, geleneksel haber değerleri içerisinde yer alan güncelliğin önemli olduğuna şu sözlerle vurgu yapmıştır:

132

Haberde ele alınan konu 40 yıl öncesine dayanabilir fakat haberin şuan güncel ile bağlantısı yoksa haber değeri taşımaz. Örnek olarak 40 yıl önceki arşivlerin açıldığını ve içinden 12 Eylül'e dair belgeler çıktığını düşündüğümüzde, o belgeler hala tartışılan bir konuya aydınlık getireceği için önem taşır. (G-5)

Geleneksel haber değerleri içinde yer alan hedef kitle kavramının veri gazeteciliği için önemli olduğunu söyleyen G-4, veri gazeteciliğinde yakınlık, zamanlılık gibi kavramların önemli olmadığını, tam aksine veri gazeteciliğinde haber üretim süreçleri sırasında, haberlerin sıra dışı olaylardan oluşmasının en büyük farklılık olduğunu dile getirmiştir. G-13, yakınlık, zamanlılık, sıra dışı olma gibi haber değerini belirleyen unsurlarından bazılarının veri gazeteciliğinde yokmuş gibi göründüğünü ancak veri gazeteciliğinde haber üretim süreci içerisinde haberin önemini belirten haber değeri unsurlarının kullanıldığını belirtmiş, geçmişe yönelik bir verinin gündemle ilişkilendirilmediğinde değer taşıyıp taşımadığının tartışmalı olduğunu ifade etmiştir.

Veri gazeteciliğinde geleneksel habercilikte yer alan haber değerlerinin geçerlilik taşıdığını belirten A-6, bir olayın çok miktarda veri içermesinin, o olayın veri gazeteciliğiyle işlenerek hedef kitleye ulaştırılması açısından bir haber değeri olarak ele alınabileceğine vurgu yapmıştır. Haber ajansında çalışan G-14 ise haber değeri anlayışının değişmediğini ama veri gazeteciliğiyle birlikte bu değerlerin yanına yeni değerlerin eklenebildiğini şu sözlerle ifade etmiştir.

Haber değerlerinden zamanlılık konusu üzerinden veri gazeteciliğine baktığımız zaman haberin zamanını gazetecinin kendisi belirler, gündemi kendisi oluşturur. Veri gazeteciliği çatışma kültürü içerir mi tamamen içermeye bilir. Elde ettiği verilerden bir durumu ortaya koyar. Veri gazeteciliği haberleri hedef kitlenin yorumlamasına bırakır. (G-14)

Haber ajansında muhabir olarak çalışan G-17, diğer görüşülenden veri gazeteciliğinde haber değerlerinin tümüyle değişmediğini, var olan yerleşik haber değerlerinin kısmen de olsa varlığını sürdürdüğünü dile getirerek, veri sayesinde hedef kitleye uygun, önemli, sıra dışı ve anlaşılır haberlerin yapılmakta olduğunu dile getirmiştir. Ayrıca veri gazeteciliği zaman konusunda bir kısıtlama getirmediği için istenilen veriden zaman kısıtı olmadan haber çıkartılabildiğine de dikkat çekmiştir. Haber ajansında muhabir olan G-18, internet sitesinde editör olan G-24 ve üniversitede akademisyen olan A-11, veri gazeteciliğinin temelinde yine gazetecilik değerleri ve anlayışı olduğu için haber değerleri açısından doğrudan bir değişimden

133

söz edilemeyeceğini fakat veri gazeteciliğinin sahip olduğu özelliklerin kimi haber değerinin dolaylı olarak değişmesine veya daha ön plana çıkmasına sebep olabileceğini ifade etmiş ve G-18 görüşünü şu sözlerle dile getirmiştir;

Yakınlık değeri veri gazeteciliği için geleneksel gazetecilik yaklaşımından daha farklı bir anlam taşıyor. Her ne kadar verinin kaynağı bir yakınlık değeri taşımasa da o veriden ortaya çıkacak haberin ciddi bir yakınlığa sahip olması mümkün. Aynı şekilde veri gazeteciliği için zamanlılık da farklı bir anlam taşıyor. Kimi zaman çok eski veriler bir veri gazetecisi için haberi günümüzde daha anlamlı hâle getirmenin bir aracı olabiliyor. (G-18)

Haber ajansında editör olan G-29 ve A-8 veri gazeteciliğinde geleneksel haber değerlerinin kullanıldığı görüşünü desteklerken haber değerlerinden ‘yakınlılık’ kavramına dikkat çekmişlerdir. “Veri gazeteciliği var olan yerleşik haber değerleri anlayışını değiştirmiyor hatta daha da güçlendiriyor” diyen G-29, bilginin filtrelenip, analiz edilip, doğrulatılıp verilmesinin, yerleşik haber değerleri anlayışına destek olduğunu dile getirmiştir. Ayrıca G-29 ‘yakınlık’ gibi haber değerlerinin veri gazeteciliği için pek önemi kalmadığına, teknolojinin gelişmesiyle birlikte dünyanın bir ucunda yaşanan olayın tüm dünyada merak uyandırdığına dikkat çekmiştir. Benzer şekilde A-8 de veri gazeteciliğinin haber değerlerinden zamansal ve mekânsal yakınlık unsurlarını ön plana çıkardığını dile getirmiştir.

İnternet gazetesinde editör olarak çalışan G-22 ise veri gazeteciliğinde geleneksel haber değerlerinin kullanıldığını fakat haber değerlerinde kullanım oranı açısından farklar olduğunu ifade ederken ‘yakınlık’ yerine ‘zamanlılık’ kavramının üzerinde durmuştur:

Geleneksel habercilikte ‘zamanlılık’ haber değeri olarak önem kazanırken, veri gazeteciliğinde bu değer daha az öneme sahiptir. Bunun en önemli nedenlerinden biri veri gazeteciliğinin araştırma ve dosya haberciliği ağırlıklı çalışmasından dolayı geniş bir zamana ihtiyacı olmasından kaynaklanmaktadır. (G-22)

Gazetede haber müdürü olarak görev yapan G-5 de zamanlılık kavramının çok önemli olmadığına değinerek veri gazeteciliğinde zaman sınırı olmadığı için haberin mayalanmasının beklenebildiğini fakat geleneksel gazetecilikte böyle bir imkâna sahip olunmadığına dikkat çekmiştir.

Gazetecilerin görüşlerinden yola çıkılarak veri gazeteciliğinde haber değerleri kapsamında görüşülen 40 gazeteciden 13 kişinin veri gazeteciliğinde kullanılan haber

134

değerlerinin geleneksel haber üretim şeklinde kullanılan haber değerleri ile aynı olduğu görüşünü desteklediği görülmektedir.