Veri Gazetecisinin Özellikler

Her kurum/kuruluş, belirli aralıklarla yüzlerce konuda binlerce bilgiyi kamuoyunun bilgisine sunmaktadır. Bunlar arasında mevzuatlarla belirlenen ve açıklanması zorunlu olan bilgilerin yanı sıra şeffaflık bağlamında kamuoyuna açıklanan veriler mevcuttur. Bunların hangilerinin analiz edileceği ve sunulacağı veri gazetecisinin işidir. Veglis ve Bratsas (2017, s.226) veri gazeteciliği konusunda çalışacak kişilerin yeni iletişim teknolojilerini kullanmayı iyi bilmesi gerektiğini

166

söylerken veri gazeteciliğinin yapılabilmesi için ülke ekonomisinin güçlü olması ya da desteklenmesinin önemine de değinmiştir. Bu kapsamda ‘veri gazeteciliği yapan bir kişi ne tür yetkinlere sahip olması gerektiği sorusuna yanıt aramak üzere gazetecilerin görüşlerine başvurulmuştur. Gazetecilerin görüşlerinden yola çıkıldığında, veri gazeteciliği yapacak kişinin sorgulayıcı, analiz yeteneklerinin güçlü ve teknoloji kullanımına hâkim olması gerektiği vurgulanmaktadır.

Görüşmecilerin çoğu veri gazeteciliği yapabilecek olan gazetecinin araştırmacı, sorgulayıcı ve analizci olması yönüne dikkat çekmiştir. Veri gazeteciliği yapan kişinin her şeyden önce iyi bir veri okuryazarı, verilerin toplanması ve ayıklanmasında yetkin bir kişi olması, veri setleri içerisinden kullanacağı bilgiyi çıkarması ve özüyle bir hikâye oluşturması gerektiğine değinen G-3, aynı zamanda veri gazetecisinin haber üretim sürecinde okuyucunun haberi rahat bir şekilde anlamasını sağlayacak bir aktarım diline sahip olmasını da veri gazetecisinde bulunması gereken özellikler arasına eklemiştir.

Gazeteciler ve akademisyenler veri gazeteciliğinde olması gereken farklı özelliklere dikkat çekmektedirler. Buna göre G-4, veri gazetecisinin kolay ikna olmayarak sorgulayıcı olması, G-8, verinin ne anlama geldiğini ve gerçek veriyi nerede bulacağını bilmesi, G-10, sabırlı bir insan olması ve kaynaklara eriştikten sonra onları analiz edebilecek yeteneğe sahip olması, G-12, tarafsız olması, olayları birbirine bağlaması, karşılaştırma yapması, rakamları iyi analiz etmesi, G-15, analitik düşünme, temel istatistik bilgisi, matematik bilgisi, sorgulama yetisine sahip olması, A-2, doğru bilgisi sunmaya yönelik isteği, araştırma yeteneği ve etik kaygıları, A-4, eleştirel, verileri sorgulayan, eleyebilen, analiz yapabilen, A-6, dijital okuryazarlık, yazılım ve kodlama bilgisi sahip olması, A-9, interneti çok iyi bilme yetisi gibi farklı veri gazeteciliği özelliklerine vurgu yapmaktadırlar.

G-14’e göre veri gazetecisinin olayın bütününü görebiliyor olması, bir veriyi gördüğünde veya veriye maruz kaldığı andan itibaren içeriği detaylı analiz etmesi, görselleştirme yapabilmek için teknolojik programlara hâkim olması ve disiplinler arası bilimlerden besleniyor olması gerektiğini belirtirken A-3 ise veri gazetecinin sahip olması gereken özellikleri şu sözlerle yer vermiştir:

167

Gazetecinin nicel olanında hakikatin kısmi yönünü temsil ettiğini ve bütün hakikati söyleyen bir kurgunun yapılamayacağını bilmesi, mutlaka o verinin geri kalanındaki neden sonuç bağlantılarını gösteren bir çabayla meselenin üstesinden gelebilmesi gerekir. Aynı zamanda istatistiği iyi okuyabilmesi, veriler arasındaki parametrelerle ilişkilendirmeler yapabilmesi de önemlidir. (A- 3)

Veri gazetecilerinin hem teknik hem haber alanında çalışan kişilerle koordineli bir biçimde çalışıyor olması gerektiğine değinen G-27, aynı zamanda gazetecinin verileri okumaya aşina olması gerektiğine de vurgu yapmıştır. G-26, veri gazeteciliği yapan bir kişinin önce okuduğunu iyi anlaması, araştırdığı konu hakkında yeterli bilgiye sahip olması ve yabancı kaynaklı bir konuyu değerlendiriyorsa o dili layıkıyla bilmesi gerektiğini belirtmiştir. G-5 ise, veri gazetecisinin istatistik okumasını çok iyi yapması, günceli çok iyi takip etmesi, yabancı kaynaklara erişebilmesi ve onları anlayabilmesi, büyük veriler içerisinden verileri süzerek çarpıtılmış bilgilerin ayıklanması daha sonra da bilgileri teyit ederek oluşturulan haberleri okuyucuya ulaştırması olarak tanımlamıştır.

Diğer taraftan veri gazetecisi ile geleneksel gazetecilerin sahip olması gereken özelliklerin ilke bazında çok da farklı olmadığına vurgu yapan gazeteciler de bulunmaktadır. Örneğin G-2, diğer görüşmecilerden farklı olarak geleneksel gazetecilik ile veri gazeteciliği yapacak kişinin vasıfları arasında hiçbir fark olmadığına şu şekilde dikkat çekmiştir:

“Geleneksel gazetecilikte olduğu gibi veri gazetecisinin de objektif olması gerekiyor. Eğer veri gazetecisi haberlerini yaparken taraflıysa, yaptığı veri haberi de taraflı olur. Bu nedenle verileri doğru ve tutarlı bir şekilde kamuoyuna aktarması lazım. Eğer veriler üzerinden bir analiz yapacaksa da takdiri ve yorumu okuyucuya bırakmalı.”(G-2)

Görüşülen gazetecilerden bazıları veri gazetecilerinin sahip olması gereken özellikler içerisinde grafik ve harita kullanımıyla beraber veri gazetecilerinin teknolojik araçları kullanabilmesi gerektiğine vurgu yapmıştır. Gazetede editör olarak görev yapan G-1, veri gazetecisinin sahip olması gereken özellikler arasında veri görselleştirme başta olmak üzere, veri tabanlarına hâkim olunması gerektiğini ve gazetecilerin dünyadaki en iyi veri gazeteciliği uygulamalarını takip edebilecek seviyede iyi İngilizce seviyesine vakıf olması gerektiğine odaklanmıştır. Gazetede muhabir olarak çalışan G-9 ise veri gazetecisinin temel görselleştirme, teknolojik

168

donanım ve yazılım hâkimiyetine sahip olmasının yanı sıra web temelli verinin analizine dayanan bir araştırmacı gazetecilik alt yapısının olması gerektiğine değinmiştir.

Haber ajansında görev yapan G-6 ve G-29, internet gazetesinde spor editörü olan G-16 ile televizyon kanalında haber editörü olan G-19 da veri gazetecisinin teknolojiyi kullanabilmesi, yeniliklere açık bir kişiliğe sahip olması ve gazetecilik yaptığı ülkenin ekonomik, kültürel ve sosyal durumunu çok iyi bilmesi gerektiğine dikkat çekmiştir. Üniversitede akademisyen olarak çalışan A-8 veri gazetecisinin analitik düşünmesi, temel düzeyde de olsa kodlama bilgisine sahip olması gerektiğine değinmiştir. “Veriden ürkmemek ve veriyi nerede bulacağını bilmek veri gazetecisinin en önemli özelliklerinden biri” diyen üniversitede İletişim Fakültesinde akademisyen olarak görev yapan A-5 ise veri gazetecisinde bulunması gereken özellikleri şu şekilde sıralamaktadır:

Günümüzde gazeteciler genellikle sözel tabandan geldikleri için matematiksel rakamlar görünce ürküp, bu nedenle veri gazeteciliğinden uzak duruyorlar. Veri gazeteciliği yapacak kişinin veriyi okuyabilmesi, anlamlı bir hikâyeye dönüştürebilmesi, istatistik bilmesi, görsel programları kullanabilmesi ve basit düzeyde kod bilmesi gerekli diye düşünüyorum. (A-5)

Haber ajansında editör olan G-13 veri gazetecilerinin araştırmacı, çok yönlü düşünebilen, teknolojik imkanları ve bazı programları kullanabilen özelliklerinin olması gerektiğini, internet gazetesinde editör olarak çalışan G-22 ve G-23, veri gazetecilerinin veriyi temizleme, analiz etme (istatistik) becerilerine sahip olması ve görselleştirme tekniklerine hakim sahip (tasarım bilgisi) olması gibi temel yetkinliklere sahip olmasının yanı sıra, daha sofistike veri gazeteciliği çalışmaları için ise veri gazetecilerinin ekip çalışmasına yatkın olmasının önemini vurgulamıştır. Haber ajansında muhabir olan G-17 de veri gazetecilerinin matematikten iyi anlaması, veriyi okuyabilmesi ve veri gazeteciliği yapabilecek düzeyde ilgili bilgisayar programlarına hâkim olması gerektiği üzerinde durmuştur. Veri gazeteciliği yapacak gazetecinin teknoloji ile yaratıcı fikirler üretebilecek kadar yakın olabilmesinin önemini G-24 şu şekilde ifade etmiştir:

Verinin kullanımı için teknoloji bugün kaçınılmaz bir araç ve eğer gazeteci veriyi kullanarak bir hikâye anlatmak istiyorsa bu veriyi en yaratıcı şekilde kullanmanın yollarını düşünebilmeli. Burada tüm işi kendisi yapmak zorunda

169

değil ama teknik yardım alacağı kişilere derdini anlatabilecek seviyede bilgi sahibi olmalı. Ayrıca büyük yığınlar içerisinde neyin önemli ya da farklı olduğunu görebilecek ya da tahmin edebilecek bir algı geliştirmesi gerekir. Bunun yanı sıra eğer bir alanda uzmanlaşacaksa, o alana iyi bir şekilde hâkim olmalı. Bu sayede haberini hazırlarken hangi tür verilere ihtiyaç duyacağını ve bunları nereden edinebileceğini daha iyi ve hızlı bir şekilde bulur. (G-24)

Görüşmecilerden 13’ü veri gazetecisinde bulunması gereken özellikler arasında veri gazetecisi teknolojiye hâkim olmalı görüşünü desteklemektedir. Tablo 8’de yer alan görüşmecilerin özellikleri arasında veri gazeteciliği için görselleştirme program bilgisine bakıldığında görüşmecilerin teknoloji kullanımına ait verilerine ulaşılabilmektedir. Görüşmeciler ayrıca veri gazetecilerinde bulunması gereken özellikler arasında medya sektörü çalışanlarının modüler olmasını, yani artık gazetecilik anlamında her işi yapabilir hale gelmesi gerektiğini desteklemiştir.