Türkiye ve Dünyada Büyük Veri Karşılaştırması

Veri gazeteciliğinde büyük veri kullanımı ele alındığında yeni iletişim teknolojileriyle birlikte büyük verilerin ortaya çıkması gazetecilik pratiklerini de değiştirmiştir. Büyük veri setleri ile karşı karşıya kalan gazeteciler için önemli konulardan biri büyük veriler içerisindekileri bilgileri daha anlaşılabilir hale getirmektir. Bu kapsamda görüşülen gazetecilere büyük veri içerisinde yer alan verilere kimlerin/hangi grupların sahip olduğundan verinin nasıl elde edildiğine; verinin neyi temsil ettiğinden nasıl analiz edildiği konularına uzanan çerçevesinde yaklaşımlar sorulmuştur. Büyük veri ve veri gazeteciliği ilişkisi ele alındığında ilk olarak gazetecilerin büyük veriyi nasıl algıladığı konusuna değinmek gereklidir. G-5, büyük veriyi bir gazetecinin iğne ile kuyu kazması olarak nitelendirmiş, G-1 ve G-4 ise, büyük verinin, veri gazeteciliğinin de ötesinde önemli bir konu olduğunu belirterek büyük verinin veri gazeteciliğini yönlendiren önemli bir unsur olduğunu dile getirmiştir.

Belirli kişi/kurumların elinde toplanan veriler sayesinde dünyanın seyrinin etkilendiğini söyleyen G-13, ekonomi, siyaset, spor gibi her konuda binlerce verinin analiz edilerek yol haritaları belirlendiğini ve bu kapsamda büyük veri ve veri gazeteciliği ilişkisi ele alındığında ikisinin de iç içe geçmiş kavramlar olduğunu belirtmektedir. A-5 büyük veriyi, küçük şeylerden yola çıkarak büyük bir hikâye anlatabilmek olarak tanımlarken, A-6 nın ise büyük veri tanımı, “gazeteciliğin hammaddesi için haber denir, veri gazeteciliğinin hammaddesi ise büyük veridir diyebiliriz. Çok çeşitli alanlarda (sağlık, iletişim, siyaset, eğitim vb.) ivedi, yoğun, çeşitlilik ile karakterize olan büyük veri, bir anlamda veri gazeteciliğini varlığa çeken bir unsur olarak nitelendirebilir” şeklinde olmuştur.

Büyük veriler üzerinden haberler üretilirken gazeteciliğin nasıl anlam kazanacağı ve haberlerin hangi değerler üzerinden üretileceği de önem kazanmaktadır. Bu kapsamda ikinci olarak gazetecilerden haber üretim süreçlerinde büyük verileri nasıl kullandıkları konusunda görüşler alınmıştır. A-6, büyük veri kullanımının dezavantajına değinerek büyük verinin bireylerin verilerine ulaşım açısından mahremiyeti ihlal etme potansiyeli olan bir alana işaret ettiğine şu sözlerle değinmiştir:

148

Bireylerin paylaşımları, beğenileri, yorumları, hatta kimi durumda özel mesajlaşmalarına sizin onayınız olmadan yazılımlar aracılığıyla erişilebilmekte ve buradan hareketle çok sayıda insanın davranış örüntülerine yönelik güçlü çıkarımlar yapılabilmektedir. Cambridge Analytica skandalı olarak anılan olay bunun en somut örneğidir. (A-6)

G-9 ise büyük veri kullanımının bir diğer dezavantajı olan herkesin büyük veriye ulaşma imkânının eşit olmaması konusunu ele almış ve algoritmaları oluşturanların güç sahipleri olduğu düşünüldüğünde gazetecilerin büyük veriyi yalnızca güç sahiplerinin çıkarlarına hizmet edecek şekilde kullanabileceği tehlikesinin ortaya çıktığını belirtmiştir. Yukarıda bahsi geçen görüşmecilere ek olarak G-16 günümüzde birçok kurumun büyük veriyi ticari amaçlarla kullandığını ancak doğası gereği veri gazeteciliğinde kamu yararının gözetilmesi gerektiğine vurgu yapmıştır. A-5, büyük veri kapsamında üretilen haberlerde gazeteciler ya da kurum/kuruluşlar için verilerin nerede ve kim tarafından üretildiği sorularının önem taşıdığını dile getirmiştir. G-13 ise büyük veri ve gazetecilik ilişkisine farklı bir açıdan bakarak her haber odasında büyük veriye dayalı veri gazeteciliği icra edebilen birkaç kişinin olması hususunu ele almış ve bunun önemine şu şekilde anlatmaktadır:

Hassasiyet taşıyan olaylarla uzmanlar aracılığıyla gazetecilerin yaptıkları haberler kısa zamanda kontrol edilebilir. Gazeteci veri gazeteciliğine kullanıp verileri işleyebiliyorsa, bir başka uzman da büyük veriye dayalı o haberin doğruluğunu sınayabilir. (G-13)

Büyük veri ile veri gazeteciliği arasında karmaşık bir ilişkinin söz konusu olduğundan bahseden G-24, büyük verinin veri kaynaklarının üretilmesine yardımcı olduğunu diğer yandan ise büyük verinin daha kâr amaçlı yaklaşımı ve şirketlerin kontrolünde bir alan oluşundan dolayı verinin yapısının ve kullanım şekillerinin kaçınılmaz bir şekilde etkilendiğini dile getirmiştir. Vatandaşlar için önemli olan ve haber değeri taşıyan verilerin sahibinin devletler ve çok uluslu şirketlerin olduğunu belirten A-8, verilere sahip olanların izin verdikleri ölçüde verilere ulaşılabildiğine dikkat çekmiştir. Veriyi ikiye ayırıp herkese açık olan veri ve saklı olan veri olarak adlandıran A-10, bu verilerin birleşmesiyle büyük veri kavramının oluştuğunu dile getirmiş ve veriye Google, Amazon, Facebook gibi büyük grupların sahip olduğunu da sözlerine eklemiştir. G-29 da büyük veri ile veri gazeteciğinin birbirlerinden beslendiğini dile getirmiştir.

149

Büyük veriyi ve veri gazeteciliği bir birbirinden ayrılamaz iki unsur olarak ele alan A-7, diğer katılımcılardan farklı olarak büyük veriyi kimin tükettiğinin ö nemli olduğuna aşağıdaki şekilde dikkat çekmiştir:

Veri gazeteciliği yapsanız da, yapmasanız da haber üretimini yaptığınız kitleyi analiz etmek için büyük veriye ihtiyaç duyulmaktadır. Haber içeriği üretip, okunabilir olmak, tıklanabilmek, içeriği yaygınlaştırmak ve verileri analiz edebilmek gibi birçok nedenden büyük veri önemlidir. Çünkü haberi ürettiğiniz internet sayfanıza kim geliyor sorusundan ziyade benim içeriğimi kim tüketiyor sorusunu bilmek daha önemlidir. Bunu bilmenin tek yolu da büyük veri içerisindeki yerinizi belirleyebilmektir. Eğer bilişim çağında büyük veri içerisinde yerinizin nerede olduğunu çok iyi belirleyebilirseniz o zaman bir veri tabanı ve yazılım üzerinden kendi verilerinizi analiz etmek durumunda kalmazsınız ve nerede olduğunuz bilerek işe başlarsınız. (A-7)

A-7 ayrıca gazetecilerin hedef kitlelerin beklentilerine göre gündemi belirlendiğini ve bu gündem üzerinden de elde ettikleri bilgileri bilgisayar destekli ortamda yayınlamayı tercih ettiklerini aktarmış, gazetecilerin büyük veri içinde yer alan haber yığınları arasından süzülen bilgileri nasıl kullanılması gerektiği konusunda yeteri kadar bilgi sahibi olmadığını belirtmektedir.

Gazeteciler büyük veri yığınları içerisindeki verileri kullanarak haberler üretmektedir. Görüşmeciler genellikle veri gazetecilerinin haberleri oluştururken büyük veriler üzerinden seçim yaparak kendi ideolojik fikirlerini habere yansıtabileceği görüşünü desteklemiştir. Görüşmeciler ayrıca internet üzerinden verileri elde eden veri gazetecisinin kullandığı anahtar kelimelerin bile ulaşılan bilginin farklılaşmasını sağlayabildiğine, bu nedenle gazetecilerin haber üretim aşamasında büyük veri kullanımının aynı geleneksel gazetecilikte olduğu gibi ideolojik bir unsur barındırdığını ifade etmişlerdir. Bu kapsamda gazetecilerin çoğu veri gazeteciliğinde haber üretim sürecinde büyük verinin ayrılmaz bir parça olduğunu dile getirmiştir. Bazı görüşmeciler ise büyük verilere herkesin eşit şekilde ulaşamadığı konusuna dikkat çekmiştir.