Gazetecilerin Türkiye’de Veri Gazeteciliğine Yaklaşımı

Dünyada veri gazeteciliğinden sonra ele alınan üçüncü başlık Türkiye’de veri gazeteciliğinin nasıl algılandığı ve haber üretim sürecinde nasıl kullanıldığını anlamak sorulan deşme soruları sorulmuştur. Gazetecilerin Türkiye’deki veri gazeteciliğine ilişkin üç farklı yaklaşımı bulunmaktadır. Bazı gazeteciler Türkiye’de veri gazeteciliğinin yapılmadığını, bazı gazeteciler Türkiye’de veri gazeteciliğinin yapıldığını söylerken üçüncü bir grup ise aslında veri gazeteciliğinin yapıldığını fakat istenilen düzeyde olmadığını ifade etmişlerdir.

Türkiye’deki veri gazeteciliğinin yapıldığını ve giderek yaygınlaştığını savunan gazeteciler, Türkiye’de veri gazeteciliği yapan haber kuruluşlarından örneklerle bu görüşlerini desteklemişlerdir.

Veri gazeteciliğini maden olarak değerlendiren ve sınırsız bilginin veri gazetecileri tarafından formüle edilerek bir sonrakine kaynak oluşturduğunu dile getiren 11-20 yıllık gazeteci G-2, veri gazeteciliğinin Avrupa’da bazı gazeteler tarafından yıllar önce fark edildiğini, Türkiye’de ise Doğruluk Payı ve Veri Kaynağı adlı internet siteleri tarafından veri gazeteciliği yapıldığını dile getirmiştir. Ayrıca son 5 yılda Türkiye’de veri gazeteciliği kapsamındaki haberlerin üretiminde artış olduğunu da sözlerine eklemiştir.

11-20 yıllık gazeteci G-18, Türkiye’de Cumhuriyet gazetesinin ilk baskılarındaki TÜİK verileri ile hazırlanmış haberlerin veri gazeteciliğinin ilk örneklerinden olduğu, günümüzde ise veri gazeteciliği çalışmalarının seçim ve ekonomi haberleri başta olmak üzere yapıldığını dile getirmiştir. Ayrıca G-18, Türkiye’de bununla ilgili yaklaşık 4 yıl kadar önce açık veri ve veri gazeteciliği adında bir dernek kurulduğunu ve bu dernek sayesinde veri gazeteciliği konusunda gazetecileri bilinçlendirmek üzere eğitimler verildiğini belirtmiştir. Türkiye’de veri gazeteciliği sürecinin sosyal medya ile hızlandığına dikkat çeken ve 10 yıldan fazla gazetecilik deneyimi olan G-5 ise, veri gazeteciliğinin Türkiye yapılmasının kendi iç dinamikleri sayesinde değil, dünyada ele alınan örnekler sayesinde olduğunu şu sözlerle ifade etmiştir:

Dünyada infografiği kullanan yayın organları vardı. Sosyal medya ile bu görsellerin yayılmasındaki artıştan dolayı dünyadaki örnekler, Türkiye’deki

126

basının da dikkatini çekti. Dolayısıyla yurt dışındaki örneklerden hareketle bizde de veri gazeteciliği örnekleri ortaya çıkmaya başladı. (G-5)

11-20 yıl arasında gazetecilik deneyimine sahip olan G-1 ise, Türkiye’de veri gazeteciliğinin Doğruluk Payı, Veri Kaynağı gibi küçük projeler şeklinde oluşturulduğunu, sivil toplum derneklerinin ve Hürriyet gibi ulusal çapta yayın yapan gazetelerinde veri gazeteciliği konusunda çalışmalar yapıldığını söylemiştir. 0-5 yıl arasında gazetecilik deneyimine sahip olan G-23 ise Türkiye’de Evrensel, BirGün, BBC Türkçe gibi haber kuruluşlarında veri kullanmaya çalışan muhabirlerin var olduğunu ve veri gazeteciliği çalışmalarının yapıldığını şöyle ifade etmiştir:

Verilerin medyada çıkan haberlerden topladığı kadın cinayetleri haritası “Femicide Map in Turkey” ve “İmam Hatip Liselerinin Son 10 yılı” adlı çalışma da eğitim verileri kullanılarak veri gazeteciliği haberleri yapıldı. (G-23)

G-8, G-19 ve G-28 de, Türkiye’de veri gazeteciliğinin yapıldığı görüşünü destekleyerek haberin daha anlaşılır olması için özellikle ekonomi muhabirlerinin veri gazeteciğini kullandığını ve veri gazeteciliğinin gittikçe yaygınlaştığını dile getirmiştir. Türkiye’de veri gazeteciliğinin yapıldığını hatta kendi internet sitesini kurup veri gazeteciliği yapan kişilerin yer aldığını söyleyen G-27, gazetecilerin kendi uzmanlık alanları kapsamında oluşturdukları internet sitesinde infografik ve tablolarla oluşturulan haberlerin açık kaynak olarak sunulduğunu dile getirmiştir.

G-27 ayrıca Türkiye’nin veri gazeteciliği konusunda kendini geliştirdiğini, gazetecilerin veri gazeteciliğinde ürettikleri grafikleri kendi çalıştıkları kurum dışında dışarıya pazarladıklarını şu sözlerle anlatmıştır:

Gazeteciler için veri gazeteciliğinin gazete ve televizyonlarda son 5 yıllık süreçte daha çok kullanılmaktadır. Eskiden şablonlar halinde olan görsellerin üzerine sayılar eklerdik şimdi ise gazetelerde bulunan teknik ekip kullanacağı görsel dinamikleri kendileri üretmektedir. Bunun sonucunda oluşturulan infografikler dışarıya pazarlanmaya başladı.( G-27)

0-5 yıllık gazetecilik deneyimine sahip olan G-3 ile 11-20 yıl arası deneyime sahip olan A-6 ve A-8 Türkiye’de veri gazeteciliğinin yapıldığını örneklerle ele almışlardır. İletişim Fakültesinde akademisyen olarak çalışan A-6, Türkiye’de veri gazeteciliği konusunda yazıp çizen, araştırmalar yapan, seminerler veren akademisyenlerin var olduğunu ve hatta bu konuda bir dernek kurulduğunu söyleyerek Türkiye’de veri gazeteciliği üzerine çalışmalar yapıldığını vurgulamıştır. G-3 ise, eski

127

dönemlerde Cumhuriyet Gazetesinde haber üretim sürecinde TUİK verilerinin sıklıkla kullanıldığını, günümüzde ise internet gazeteciliğinin gelişimiyle birlikte, gazetecilerin toplanan verileri uzun yazılar yayınlamaktan ziyade infografiklere dönüştürülmesi örneklerinin Türkiye’de Doğruluk Payı ve Veri Kaynağı gibi projeler kapsamında görülebildiğini sözlerine eklemiştir. A-8, Yeni Şafak Gazetesi’nin 15 Temmuz’a ilişkin hazırladığı internet sitesinin veri gazeteciliği örnekleri arasında güncel seçeneklerden biri olduğuna dikkat çekmiştir. 6-10 yıl arasında çalışma deneyimine sahip olan A-7 ise, eskiden Türkiye’de veri gazeteciliği yapan Bilim Teknik dergisinin var olduğunu, dergi içerisinde verilerle görselleştirilmiş grafiklerin olduğunu ifade etmiştir.

Türkiye’nin veri gazeteciliğinde haber üretim sürecinde yetersiz olduğunu dile getirenlerin sayısının fazla olduğu görülmektedir. Bu çerçevede 11- 20 yıl üzerinde çalışma deneyimine sahip olan G-6, Türkiye’de veri gazeteciliği çalışmalarının yetersiz olduğuna değinirken veri gazeteciliğiyle ilgili haberlerin sadece seçim dönemlerinde yapıldığını dile getiren G-5 de, bu görüşü destekleyerek Türkiye’de gazetecilerin veri gazeteciliği yapmak gibi bir endişe taşımadığını, Türkiye’de sayıların daha çok konuşulduğu alan olan ekonomi haberciliğinde verilerin daha sık kullanıldığını, özellikle de seçim dönemlerinde veri gazeteciliği örneklerinin daha çok görüldüğünü dile getirmiştir.

Türkiye’de veri gazeteciliği alanında çalışan gazetecilerin olduğunu G-13,

“mesleğin gereklerini yerine getirebilecek nitelikte her gazeteci zaten veri gazetecisidir”

yanıtıyla açıklamaktadır. Türkiye’de veri gazeteciliği çalışmalarının yapılabilmesinin basın kuruluşlarının ve gazetecilerin maddi koşullarıyla bağlantılı olduğunu vurgulayan G-13, basın kuruluşlarının sadece veri gazeteciliği konusunda çalışacak gazetecileri istihdam edecek güce sahip olmadığından dolayı verilerle çalışan gazetecilerin oranın oldukça düşük olduğuna dikkat çekmiştir.

Veri gazeteciliği konusunda sosyal medya üzerinden hazırlanan haberlerin ve bloglarda yer alan bireysel girişimlerin bir çaba olarak görülebileceğini dile getiren 0- 5 yıl arasında gazetecilik deneyimine sahip olan A-2, Türkiye’de gelişmiş bir veri gazeteciliği ağının olmadığını savunmaktadır. Haber ajansı çalışanı olan G-21 de,

128

Türkiye’de veri gazeteciliği çalışmalarının kısmen yapıldığını şu sözleriyle dile getirmiştir;

Türkiye’de veri gazeteciliğinin yeterince yaygın olmadığını düşünüyorum. Tıpkı finansal okuryazarlık gibi veriyi anlamlandırma açısından sıkıntı var. Veri gazeteciliği geleneksel haber üretimi sürecine yüzde 100 olumlu katkı sunmaktadır. Veri sayesinde haber zenginliği artmakta, farklı görüş açıları habere kazandırılmaktadır. Türkiye’de veri gazeteciliğinin kısmen de olsa yapıldığını düşünüyorum. (G-21)

6-10 yıl arasında gazetecilik deneyimine sahip A-4 ve 20 yıl üzeri gazetecilik yapan A-11, Türkiye’de veri gazeteciliğinin şu an daha çok bilgilendirme ve farkındalık yaratma amacı ile yapıldığına dikkat çekmiştir. G-24 de bu görüşü destekleyerek Türkiye’de veri gazeteciliğinin dünya ülkelerine göre geri kaldığını fakat az sayıda da olsa veri gazeteciliğiyle haberler üretildiğine değinmiştir. Türkiye’de veri gazeteciliğinin henüz başlangıç aşamasında olduğunu söyleyen 11-20 yıl arasında gazetecilik deneyimine sahip olan G-29, haber üretiminde kullanılan karşılaştırılmalı rakamsal verilerin ve grafiklerin veri gazeteciliğine örnek oluşturduğunu dile getirmiştir.

Üniversitede akademisyen olan A-5 de, Türkiye’de veri gazeteciliği yapılmadığı düşüncesini desteklemiştir. “Türkiye’de veri gazeteciliği geleneksel ve yeni medya yöndeşmesiyle yapılıyor. Örneğin Trump’ın Twitter’dan attığı bilgiyi gazete sayfalarında görebiliyoruz” diyen A-10 ise, Türkiye’de veri gazeteciliği konusunda yeterli farkındalığın oluşmadığını, gazetecilerin verilerle nasıl haberler yapacaklarını bilmediklerini söylerken, Türkiye’de veri gazeteciliğine ilişkin olarak Dağ Medya, verigazeteciliği.com ve veri gazeteciliği derneğini sınırlı sayıda örnek olarak vurgulamıştır.

Üçüncü yaklaşım olarak bazı gazeteciler Türkiye’de veri gazeteciliğinin yapılmadığı görüşünü savunmaktadır. Gazeteciler veri gazeteciliğinin Türkiye’de yapılmamasının başta medya patronlarının bu alana ilgisiz olması ve yatırım yapmaması, Türkiye’de açık verinin yeteri kadar olmayışından dolayı gazetecilerin veri bulmakta zorlanması ve son olarak da habercilerin zamanla yarıştıkları için üzerlerinde devamlı baskı hissetmeleri ve veri gazeteciliğine istenilen zamanı ayırmaması gibi birçok nedenden kaynaklandığını iddia etmektedir.

129

Bu bağlamda Türkiye’deki gazeteciler için veri gazeteciliğinin biraz lüks kaldığına değinen G-1, medya patronlarının bu alana yatırım yapmadığı için veri gazeteciliğinin yapılmasının Türkiye’de hayal olduğunu savunmaktadır. 5 yıldan az gazetecilik deneyimine sahip olan G-4, Türkiye’de gazetecilerin veri gazeteciliği yapabilmesi için fırsat olmadığını ve gazetecilerin veri gazeteciliği yapmaya yönelmemelerinin sebebini şu şekilde ele almaktadır:

TÜİK başta olmak üzere, bazı dernek ve vakıflar gazetecilere veri gazeteciliği yapmaları için yeteri kadar açık veri sağlamamaktadır. Bunun sebebi ise verileri haber diline dökerek servis etmeleri ve yayıncıların da olduğu gibi bu kaynakları copy-paste yapmalarından kaynaklanıyor. (G-4)

5 yıldan az çalışma deneyimine sahip olan gazetecilerden G-16, Türkiye’de