Soru Formu ve Ölçüm Araçları

ÇalıĢmada, sosyal medya bağımlılık ölçeği, yalnızlık ölçeği ve kendini gizleme ölçeği kullanılmıĢtır. Ankette 68 adet soru bulunmaktadır. Anket form olarak kolay anlaĢılır ve yapılmıĢ çalıĢmalar bağlamında düzenlenmiĢ olarak hazırlanmıĢtır.

Anketin ilk 20 sorusu sosyal medya bağımlılık düzeyini analiz etmeye yönelik sosyal medya bağımlılık ölçeği sorularından oluĢmuĢ ve 5‟li likert tipi ölçekte ifade edilmiĢtir. Ġfadeler [1] Bana hiç uygun değil, [2] Bana Uygun Değil, [3] Kararsızım, [4] Bana Uygun ve [5]Bana Çok Uygun Ģeklindedir. Bu ölçeğin güvenilirliği için Cronbach‟s α katsayısı .883‟tür.

Anketin sonraki 20 sorusu yalnızlık düzeyini analiz etmeye yönelik 4‟lü likert tipi ölçekte ifade edilmiĢtir. Ġfadeler; [1] Hiç, [2] Nadiren, [3]Bazen ve [4] Her zaman Ģeklindedir. Bu ölçeğin güvenilirliği için Cronbach‟s α katsayısı .891‟dir.

UCLA Yalnızlık Ölçeği (UCLA Loneliness Scale): UCLA Yalnızlık Ölçeği ilk olarak Russell, Peplau ve Ferguson tarafından 1978 yılında geliĢtirilmiĢtir. 1980 yılında ise Russell, Peplau ve Cutrona tarafından düzenlenmiĢtir. Bireylerin yalnızlık düzeylerini ortaya koymayı sağlayan ölçek 10 maddeden oluĢmaktadır. Ölçeğin 10 maddesi pozitif (bireyin yalnız hissetmediğini ifade etmesini mümkün kılan), 10 maddesi de negatif (bireyin yalnız hissettiğini ifade etmesini mümkün kılan) 20 maddeden oluĢmaktadır. 4‟lü Likert tipi bir ölçektir ve ifadeler “1= Hiç, 2=Nadiren, 3= Bazen, 4= Her Zaman” Ģeklindedir (Duy, 2003: 90). Pozitif ölçek maddeleri ile bireylerin, toplumsal ve sosyal yaĢama uyumu, yabancılaĢma ve izolasyon sorunu yaĢamamaları, sosyal iliĢkilerindeki uyum söz konusu iken negatif ölçek maddeleri ise bireylerin sosyal dıĢlanma, sosyal izolasyonu ve sosyal destek yoksunluğunu ifade edecek niteliktedir. Ölçek toplam 20 sorudan oluĢtuğu ve bir maddeye verilecek en yüksek puan 4 olduğu için puanlamada en yüksek değer 80 ve maddeye

verilecek en düĢük puan 1 olduğu için en düĢük değer puanlama bazında 20‟dir. ÇalıĢmada yalnızlık düzeyi belirlenen kesme puanı 69.4 (57.17±11.7) olarak hesaplanmıĢtır. Söz konusu puana göre 20-69 puan “yalnız hissetmiyor”, 70-80 puan “yalnız hissediyor” Ģeklinde değerlendirilmiĢtir. Ölçeğin güvenilirliği farklı örneklemlerdeki araĢtırmalarda Cronbach‟s α: ,89 ve ,94 arasında farklı değerlerde saptanmıĢtır (Russell, 1996: 26). Türkiye‟de ise Demir (1989), ölçeğin Türkçeye uyarlamasını yapmıĢ ve ölçeğin güvenirliği için yapılan çalıĢmada Cronbach‟s α: ,96 bulmuĢtur. Aynı zamanda test-tekrar test yöntemi ile elde edilen korelasyon katsayısını ,94 olarak bulmuĢtur.

Anketin 41. Sorusu sosyal medya kullanım sıklığını analiz etmeye yönelik 5‟li likert tipi ölçekte ifade edilmiĢtir. Ġfadeler [1] Hiç , [2] Haftada 1–2 Gün, [3] Haftada 3–4 Gün, [4] Haftada 5–6 Gün ve [5] Her gün Düzenli Ģeklindedir.

Anketin 42. sorusu günlük sosyal medya kullanım süresini analiz etmeye iliĢkin açık uçlu bir soru olup süreler dakika olarak verilendirilmiĢtir.

Anketin 43-50 aralığındaki sekiz soru sosyal medya platformlarının kullanım sıklıklarını analiz etmeye yönelik 5‟li likert tipi ölçekte ifade edilmiĢtir. Ġfadeler [1] Hiç , [2] Nadiren, [3] Ara-Sıra, [4] Çoğu Zaman ve [5] Her Zaman Ģeklindedir. Anketin 51. Sorusu sosyal medyayı kullanım amaçlarını analiz etmeye yönelik kapalı uçlu soru yönlendirilmiĢtir ve ifadeler [1] Eğlenme, [2] KiĢisel Sunum, [3] Bilgilenme, [4] MesajlaĢma, [5] Vakit geçirme , [6] Rahatlama, [7] Video/ Fotoğraf PaylaĢma, [8] Yeni arkadaĢlar bulma ve [9] Diğer Ģeklindedir.

Anketin 52-62. Soruları aralığında ki on soru kendini gizleme ölçeği sorularıdır ve katılımcıların kendini gizleme düzeylerini etmeye yönelik 5‟li likert tipi ölçekte ifade edilmiĢtir. Ġfadeler [1] Hiç katılmıyorum, [2] Katılmıyorum, [3] Orta düzeyde katılıyorum, [4] Büyük oranda katılıyorum ve [5] Tamamen katılıyorum Ģeklindedir. Bu ölçeğin güvenilirliği için Cronbach‟s α katsayısı .920‟dir. Kendini gizleme ölçeğini burada tanıtmakta fayda görülmektedir.

Kendini Gizleme Ölçeği: Larson ve Chastain (1990: 237-253) tarafından geliĢtirilen kendini gizleme ölçeği, Deniz ve Çok (2014: 424-432)‟ un çalıĢmalarıyla

Türkçe uyarlanmıĢtır. ÇalıĢmalarımda açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizini ölçeğinin geçerliliğini ispatlamak için kullanmıĢtır.

Analizde; Deniz ve Çok (2014: 429)‟un çalıĢmalarının doğrulayıcı faktör analizi (DFA) verilerine göre ölçeğinin tek yapısının ve uyum indekslerinin incelenmesi sonucu bir model olarak doğrulandığı kabul edilebilir olduğu ortaya çıkmıĢtır. DFA ile Kendini gizleme ölçeğinin test edilmesi sonucu uyum indeksi sonuçları; RMSEA=D.074, Standardize RMR=0.050, GFI=0.93, AGFI=0.89, CFI=0.97, NNFI=0.96 Ģeklinde ölçümlenmiĢtir. Kendini gizleme ölçeğinin güvenilirliğini ispatlamak, belirlemek amacıyla Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı hesaplanmıĢ Cronbach Alfa değeri; .86 bulunmuĢtur (Deniz ve Çok: 2010: 430). KiĢilerin kendileri ile ilgili olumlu ve olumsuz sonuç meydana getirmesi muhtemel sırların bilgilerin saklamanın ölçülmesi için Larson ve Chastain (1990: 237-253) tarafından, kendini gizleme ölçeğinin ergenler üzerinde geçerlik ve güvenlik çalıĢmaları incelenmiĢtir. Kendini gizleme ölçeği kiĢinin diğer insanlar tarafından kendisinde sorun, rahatsızlık oluĢturacak kiĢisel bilgileri benliğine gizleme eğilimi yönelimi ölçmek amacıyla geliĢtirilmiĢ ve bu tutumu ölçülmemektedir. Açıklayıcı faktör analizi sonucu kendini gizleme ölçeğinin özgün kültür ile aynı faktör desenine ulaĢılmıĢ ve analize temel kabul edilen 10 maddenin toplam varyansa olan katkısının Larson ve Chastain (1990: 237-253) hazırladığı orijinal ölçekte olduğu gibi tek faktör altında toplandığı bulunmuĢtur, aynı zamanda açıklayıcı faktör analizi, tek faktör için gerçekleĢtirilmediğinde sonuçlarında ortaya çıkan tek faktör yük değerleri; .51 ve .74 arasında değiĢtiği ve bu bağlamın tüm maddelerin faktör, yük değerlerinin kabul düzeyinin hayli üzerinde bir değerde olduğu ortaya konulmuĢtur. Aynı zamanda açımlayıcı faktör analizi sonucu ortaya konan kültür deseniyle kültürümüzle eĢleĢmesini ortaya koymak için yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucunun, örtük ve gözlenen değiĢken iliĢkilerinin; . 40 ile .73 arası değiĢkenler ve örtük değiĢken arasında anlam t değeri olduğu vurgulanmıĢ ve bu doğrulayıcı faktör analizi verilerine göre uyum indekslerine göre ölçeğin tek faktörlü yapısı model olarak doğrulanmıĢ bulunmaktadır. Analiz sonucunda analizin temel alınan 10 maddesinin toplam varyansa katkısı bir faktörde toplanmakta ve tek faktörün tekrarlanan analizinde toplam varyansa olan katkısı %43.76 olarak tespit edilmiĢtir.

Kendini gizleme ölçeği, 10 maddeden meydana gelen tek faktörlü ve BeĢli likert tipi, derecelendirmeye imkân sunan; “Bana hiç uygun değil=1‟‟, “Bana uygun değil= 2‟‟, “Kararsızım=3‟‟, “Bana uygun=4‟‟, ‟‟Bana tamamen uygun= 5‟‟ seçeneklerinden ibarettir. Kendini gizleme ölçeğinden elde edilecek toplam puan 10 ile 50 arasında değiĢmekte ve puan 50‟ye yaklaĢtıkça sır saklama düzeyi yükselmekte, 10‟a yakınlaĢtığında ise sır saklama düzeyinin azaldığı ifade edilmektedir. Sır, bireyin kendi hakkında, baĢkaları öğrendiğinde sorun ve rahatsızlık hissedeceği bilgileri bilinçli Ģekilde saklama eylemi olarak tanımlanabilmektedir. KiĢinin öğrenilmesi durumunda problem oluĢturacak, bilgiyi, açıklamanın durdurulması için stresli bir çabadır. Kendini gizleme; kiĢinin sır saklamaya karĢı gösterdiği ilgi olarak değerlendirilmiĢ ve kavramsallaĢtırılmıĢtır, bilinçli bir Ģekilde bireyin diğer bireylerden gizlediği bilgilere sır adı verilmektedir (Larson ve Chastain, 1990: 237- 253).

63. soru katılımcıların eğitim durumlarını analiz etmeye yönelik açık uçlu soru yönlendirilmiĢ ve ifadeler [1] Ġlkokul, [2] Ortaokul, [3] Lise, [4] Üniversite ve [5] Lisansüstü Ģeklindedir. 64. soru katılımcıların meslek bilgilerini analiz etmeye yönelik açık uçlu sorunun ifadeleri [1] Öğrenci, [2] Memur, [3] Serbest Meslek, [4] Ev hanımı, [5] ĠĢçi , [6] Esnaf, [7] Emekli, [8] Sanayi-Tüccar ve [9] Diğer Ģeklindedir. 65. soru katılımcıların medeni durumlarını analiz etmeye yönelik sorunun yanıt ifadeleri [1] Evli ve [2] Bekar Ģeklindedir. 66. soru katılımcıların aylık gelirlerini analiz etmeye iliĢkin açık uçlu bir sorudur. 67. soru katılımcıların cinsiyetini analiz etmeye yönelik kapalı uçlu bir sorudur. Ġfadeler [1] Erkek ve [2] Kadın Ģeklindedir. 68. soru katılımcıların yaĢ bilgisini analiz etmeye iliĢkin açık uçlu bir sorudur.