Programlar
E¤itim kurumlar›n›n amaçlar›n›n ve bu amaçlar›n gerçeklefltirilmesine dönük e¤i-tim uygulamalar›n›n, ülke içinde ve d›fl›nda yaflanan bilimsel, teknolojik, ekono-mik ve siyasal alanlardaki de¤iflme ve geliflmelere uygun olmas›, e¤itim programla-r›n›n gelifltirilmesine ba¤l›d›r. Türkiye’de 1990’l› y›llarda e¤itimde niteli¤in art›r›l-mas› amac›yla bafllat›lan E¤itimi Gelifltirme Projesi kapsam›nda ilkö¤retim ve orta-ö¤retim kurumlar›nda uygulanan e¤itim programlar›n›n gelifltirilmesi planlanm›fl ve gelifltirilen yeni ilkö¤retim program›n›n uygulanmas›na önce 2005-2006 ö¤re-tim y›l›nda 1-5. s›n›flarda bafllanm›flt›r. 6, 7 ve 8. s›n›flar ile ortaö¤reö¤re-tim kurumla-r› için sürdürülen program gelifltirme çal›flmalakurumla-r› da tamamlanm›flt›r. Bu prog-ramlar yoluyla e¤itim kurumlar›nda ö¤rencilerin bilgi toplumuna ayak uydurma-s›n›, bilgiye ulaflma, bilgiyi kullanma ve üretme becerilerini gelifltirmesini sa¤laya-cak ö¤renci merkezli e¤itim uygulamalar›na a¤›rl›k verilmesi amaçlamaktad›r.
Amaçlar›m›z
Bu üniteyi çal›flt›ktan sonra;
‹lkö¤retim kurumlar›nda uygulanan programlar›n amaçlar›n› ve özellikleri-ni kavrayabilecek,
‹lkö¤retim programlar› ile okulöncesi e¤itim program› aras›ndaki iliflkileri aç›klayabileceksiniz.
N N
5
• G‹R‹fi
• ‹LKÖ⁄RET‹M KURUMLARINDA UYGULANAN PROGRAMLARIN AMAÇLARI VE ÖZELL‹KLER‹
• Türkçe Dersi Ö¤retim Program› (1-5. S›n›f)
• Hayat Bilgisi Dersi Ö¤retim Program› (1-3. S›n›f)
• ‹lkö¤retim Sosyal Bilgiler Dersi Ö¤retim Program› (4-5. S›n›f)
• Matematik Dersi Ö¤retim Program› (1-5. S›n›f)
• ‹lkö¤retim Fen ve Teknoloji Dersi Ö¤retim Program› (4-5. S›n›f)
• Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersi Ö¤retim Program› (4-8. S›n›f)
• Trafik ve ‹lkyard›m Dersi Ö¤retim Program› (4-5. S›n›f)
• Görsel Sanatlar Dersi Ö¤retim Program› (1-8. S›n›f)
• Müzik Dersi Ö¤retim Program› (1-8. S›n›f)
• ‹ngilizce Dersi Ö¤retim Program› (4-5. S›n›f)
• Beden E¤itimi Dersi Ö¤retim Program› (1-5. S›n›f)
• ‹LKÖ⁄RET‹M VE OKULÖNCES‹ E⁄‹T‹M PROGRAMLARI ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹
Örnek Olay
2007-2008 e¤itim ö¤retim y›l›n›n ilk günü tüm veliler, Zübeyde Han›m Anaoku-lu’nun salonunda toplanm›fllard›. Okul Müdürü Ayfle Han›m, anne babalara flu konuflmay› yapt›:
- “Say›n Veliler, bugün çocuklar›m›z için yeni bir dönem bafll›yor. Bildi¤iniz gi-bi, okulöncesi e¤itimin amac›; çocuklar›n bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden bir bütün olarak geliflimlerini desteklemek, onlar› toplumun kültürel
de-¤erleri do¤rultusunda en iyi biçimde yönlendirmek ve ilkö¤retime haz›rlamakt›r.
Bu amaç do¤rultusunda okulumuzda çocuklar›m›z için günlük iki tür etkinlik düzenleriz. Bunlardan biri; yemek, temizlik, uyku/dinlenme gibi günlük ve dü-zenli bir biçimde tekrarlanan ve çocuklar›n özbak›m becerilerini kazanmalar›na yard›mc› olan rutin etkinliklerdir. Di¤eri de ö¤retmenlerimizin günlük olarak dü-zenledikleri serbest zaman, Türkçe, oyun ve hareket, müzik, fen ve matematik, okuma yazmaya haz›rl›k, drama, alan gezileri ve sanat etkinliklerini kapsayan e¤itim etkinlikleridir. Bu etkinliklerle çocuklar›n kiflilik, dil, dikkat, estetik, yarat›-c›l›k, giriflimcilik, paylafl›myarat›-c›l›k, karar verme, sorun çözme ve zihin kas efl güdümü yönlerinden geliflimleri desteklenir. Bizim okulda yapt›klar›m›z›n etkili ve baflar›l›
olmas› için sizin de aile olarak bizim yapt›klar›m›z› desteklemeniz gereklidir.”
Bu arada velilerden biri söz istedi ve “Konuflman›zda ilkö¤retime haz›rl›k ve okuma yazmaya haz›rl›ktan söz ettiniz. Yani, çocuklar›m›z anaokulunda okuma yazmay› ö¤renecekler mi?” diye sordu.
Okul Müdürü; “Hay›r, biz anaokulunda çocuklara okuma yazma ö¤retmeyiz.
Ancak, temel amaçlar›m›zdan biri çocu¤u ilkö¤retime haz›rlamak oldu¤u için, e¤itim etkinliklerimizde do¤al olarak ilkö¤retim program›n› da dikkate almak zo-runday›z. Örne¤in, ö¤rencilerin görsel okuma becerilerini gelifltirmeye dönük et-kinlikler yapar›z. ‹lkokulda yazma konusunda s›k›nt› çekmemesi için kalemi düz-gün tutma ve kullanma becerisi; flekiller, resimler, çevredeki nesneler arac›l›¤› ile basit hesaplama becerileri kazand›r›r›z. Onlara fen ve teknoloji ile ilgili basit temel kavramlar› veririz. Müzik, boyama, çizme vb. etkinliklerle estetik beceriler kazan-d›rmaya çal›fl›r›z. ‹lkö¤retime haz›rl›k bu anlamdad›r.” dedi.
Anahtar Kavramlar
• ‹lkö¤retim programlar› • Okulöncesi e¤itim program›
‹çindekiler
G‹R‹fi
Türkiye’de 1990 y›l›nda Dünya Bankas›’n›n deste¤i ile bafllat›lan E¤itimi Gelifltirme Projesi çerçevesinde ilkö¤retim ve ortaö¤retimde niteli¤in art›r›lmas› için ö¤retim yöntem ve tekniklerinin yenilenmesi, bunun için de okullarda ö¤renci merkezli e¤itim uygulamalar›n›n yayg›nlaflt›rmas› için e¤itim programlar›n›n da gelifltirilme-si öngörülmüfltür. Bu kapsamda, 2000 y›l›nda Avrupa Konseyi ile Türkiye aras›nda imzalan bir protokole dayanarak Temel E¤itime Destek Projesi kapsam›nda, yap›-land›rmac› ö¤renme yaklafl›m› temel al›narak ilkö¤retim ve ortaö¤retim kurumla-r›nda uygulanan e¤itim program›n›n gelifltirilmesi çal›flmalar› bafllat›lm›flt›r. Geliflti-rilen yeni ilkö¤retim program›, 2004-2005 ö¤retim y›l›nda yap›lan deneme çal›flma-lar›ndan sonra, 2005-2006 ö¤retim y›l›nda ülke genelinde ilk befl s›n›fta (1-5. s›n›f-lar) uygulamaya konulmufltur.
1973 y›l›nda ç›kar›lan 1739 Say›l› Milli E¤itim Temel Yasas›’na göre e¤itim siste-minin ilk basama¤›n› oluflturan okulöncesi e¤itimin en önemli ifllevlerinden biri de çocuklar› ilkö¤retime haz›rlamakt›r. Bu nedenle okulöncesi e¤itim kurumlar›nda görev yapan ö¤retmenlerin kendi e¤itim programlar› kadar ilkö¤retim programla-r› hakk›nda da bilgi sahibi olmalaprogramla-r› önemlidir. Bu ünitede, 2005-2006 ö¤retim y›-l›ndan itibaren 1-5. s›n›flarda uygulanmaya bafllanan yeni ilkö¤retim program› için-de yer alan ö¤retim programlar›n›n amaçlar› ve özellikleri tan›t›larak okulöncesi e¤itim program› ile aralar›ndaki iliflki aç›klanm›flt›r.
‹LKÖ⁄RET‹M KURUMLARINDA UYGULANAN PROGRAMLARIN AMAÇLARI VE ÖZELL‹KLER‹
Yenilenen ilkö¤retim programlar›n›n vizyonu; “Atatürk ilkeleri ve ink›lâplar›n› be-nimsemifl, temel demokratik de¤erlerle donanm›fl; bireysel farkl›l›klar› ne olursa olsun, araflt›rma, sorgulama, elefltirel düflünme, problem çözme ve karar verme be-cerileri geliflmifl; yaflamboyu ö¤renen, insan haklar›na sayg›l› ve mutlu Türkiye Cumhuriyeti vatandafllar› yetifltirmektir.” biçiminde ifade edilmektedir. Bu vizyon-dan hareketle ilkö¤retim programlar›n›n yenilenmesinde afla¤›daki anlay›fl ve ilke-lerin benimsendi¤i belirtilmektedir (MEB, 2005a, s. 17):
• Her çocu¤un ö¤renebilece¤i, birey olarak kendine özgü oldu¤u ve ö¤ren-menin bireyin gelecekteki yaflam›na ›fl›k tutaca¤› anlay›fl›,
• Bilgi, kavram, de¤er ve becerilerin geliflmesi yoluyla “ö¤renmeyi ö¤renme-nin” gerçekleflmesinin ön plana ç›kar›lmas›,
• Ö¤rencilerin düflünmeye, soru sormaya ve görüfl al›flverifli yapmaya özendirilmesi,
• Ulusal kimlik merkeze al›narak evrensel de¤erlerin benimsenmesinin sa¤-lanmas›,
• Ö¤rencilerin örf ve adetlerimiz çerçevesinde ruhsal, ahlâki, sosyal ve kültü-rel yönlerden geliflmesinin sa¤lanmas›,
• Ö¤rencilerin haklar›n› bilen ve kullanan, sorumluluklar›n› yerine getiren de-mokratik bireyler olarak yetiflmeleri,
• Toplumsal sorunlara karfl› duyarl›l›¤›n ön plana ç›kar›lmas›,
• Ö¤rencinin ö¤renme sürecinde deneyimlerini kullanmas›na ve çevreyle et-kileflim kurmas›na olanak verilmesi,
• fiartland›rma ile hareket etme yerine, bilinçli bireysel tercihler yapma yeter-lili¤inin gelifltirilmesi,
• Hoflgörünün esnek bir zihin yap›s›n›n anahtar› oldu¤unun fark edilmesi.
Yap›land›rmac› ö¤renme yaklafl›m›, ö¤renenlere temel bilgi ve becerilerin kazand›r›lmas›nda, bireylere baflkalar›n›n bilgilerinin oldu¤u gibi aktar›lmas›
yerine, bireylerin kendi bilgilerini kendilerinin yap›land›rmas› gerekti¤i, bunun için de daha çok düflünmeyi, anlamay›, kendi ö¤renmelerinden sorumlu olmay› ve kendi
davran›fllar›n› kontrol etmeyi ö¤renmeleri gerekti¤i görüflüne dayan›r.
Bu ilkeler göz önünde tutularak yeni ilkö¤retim programlar›nda yap›land›rma-c› ö¤renme yaklafl›m› temele al›nm›flt›r. Bu yaklafl›ma dayal› olarak programlarda amaçlar›n belirlenmesinden ölçme de¤erlendirmeye kadar tüm ö¤retim süreçle-rinde ö¤renci merkezli e¤itim uygulamalar›na önem ve öncelik verilmifltir.
Programlarda bilgi, beceri ve tutumlar› içerecek biçimde “davran›fl” yerine “ka-zan›m” ifadesi yer alm›flt›r. Bu kazan›mlar›n gerçeklefltirilmesi amac›yla düzenle-nen e¤itim ortamlar›nda, ö¤renme süreçlerinde ö¤rencinin etkin olarak kat›ld›¤›;
ö¤retmenin ise yol gösterici oldu¤u yaflant›lar›n oluflturulmas›na ve derslerin ger-çek yaflamla iliflkilendirilmesine dikkat edilmifltir. Ö¤retme ö¤renme sürecine uy-gun olarak ölçme de¤erlendirme etkinlikleri de sonuçtan çok sürece odakl› biçim-de düzenlenerek farkl› biçim-de¤erlendirme yaklafl›mlar›na yer verilmifltir.
Programlar sekiz y›ll›k kesintisiz ilkö¤retime uygun olarak, sarmal programla-ma yaklafl›m› göz önünde tutularak bütüncül bir anlay›flla ö¤renmeyi kolaylaflt›ra-cak biçimde düzenlenmifltir. Programlarda içerik, her derse özgü olakolaylaflt›ra-cak biçimde,
“temalar” ve “ö¤renme alanlar›” bafll›klar› alt›nda yap›land›r›lm›flt›r. Bu yap›land›r-ma, her derste yer alan konular›n s›n›f düzeyi artt›kça daha derinlemesine ifllenme-sine olanak sa¤lamakta ve derse bütünlük kazand›rmaktad›r. Ayr›ca, tüm derslerin birbiri ile iliflkilendirilmesine de özen gösterilmifltir.
Yeni ilkö¤retim program›nda, Türkçe’ye duyarl›l›k, tüm dersler için ana bece-ri olarak ele al›nmaktad›r. Her dersin ö¤retim program›nda ortak temel becebece-riler ile o dersin alan›na özgü beceriler yer almaktad›r. Ortak temel beceriler flunlard›r:
Türkçeyi do¤ru, etkili ve güzel kullanma, elefltirel düflünme, yarat›c› düflünme, iletiflim, araflt›rma sorgulama, sorun çözme, bilgi teknolojilerini kullanma ve giri-flimcilik.
Her dersin ö¤retim program›nda kazan›mlar hem “Atatürkçülük” ile ilgili konu-larla hem de çeflitli ara disiplinlerle iliflkilendirilmifltir. Bu ara disiplinler; spor kül-türü ve olimpik e¤itim, sa¤l›k külkül-türü, rehberlik ve psikolojik dan›flmanl›k, kariyer bilinci gelifltirme, giriflimcilik, afet ve güvenli yaflam, özel e¤itim, insan haklar› ve vatandafll›k olarak s›ralanmaktad›r.
Her ders için haz›rlanan ö¤retim programlar›nda, öncelikle o derse iliflkin ka-zan›mlar ve beceriler yer almakta; sonra da kaka-zan›mlara iliflkin ö¤retme ö¤renme süreci ve ölçme de¤erlendirme etkinliklerine örnekleriyle birlikte yer verilmekte-dir. Ancak, programlarda, ö¤retmenlere esneklik sa¤lanarak gerekli gördükleri yerlerde, ö¤rencilerin ve çevrenin özelliklerini dikkate alarak dersin iflleniflinde, içeri¤in oluflturulmas›nda ve ölçme de¤erlendirme etkinliklerinde programa uygun olarak de¤ifliklik yapma olana¤› sunulmaktad›r.
Yeni ilkö¤retim program›n›n sahip oldu¤u genel özellikler, tüm ö¤retim prog-ramlar›nda yer almaktad›r. Bunun yan› s›ra her derse iliflkin ö¤retim program›n›n alana özgü amaçlar› ve çeflitli özellikleri bulunmaktad›r. Bu bölümde, ilkö¤retim 1-5. s›n›flarda uygulanmakta olan yeni ö¤retim programlar›n›n amaçlar› ve özellik-leri aç›klanm›flt›r.
Türkçe Dersi Ö¤retim Program› (1-5. S›n›f)
Türkçe Dersi Ö¤retim Program› (MEB, 2005b), ö¤rencilerin yaflamboyu kullanabi-lecekleri dinleme, konuflma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu beceri-lerini kullanarak kendibeceri-lerini biliflsel, sosyal ve duygusal yönlerden gelifltirmeleri;
etkili iletiflim kurmalar›; Türkçe sevgisiyle istek duyarak okuma yazma al›flkanl›¤›
edinmelerini amaçlamaktad›r.
Yeni ilkö¤retim programlar›n›n ögelere göre özellikleri:
• Amaçlar: Bilgi, beceri ve tutumlar› içeren kazan›m
• Hayat Bilgisi (1-3)
• Fen ve Teknoloji (4-5)
• Sosyal Bilgiler (4-5)
• Yabanc› Dil (4-5)
• Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi (4-5)
• Görsel Sanatlar (1-5)
• Müzik (1-5)
• Beden E¤itimi (1-5)
• Trafik ve ‹lkyard›m (4-5)
Türkçe ö¤retim program›n›n içeri¤i dinleme, konuflma, okuma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu olmak üzere befl ö¤renme alan›ndan oluflmaktad›r. Ö¤ren-me alanlar› gerek kendi içinde gerek di¤er ö¤renÖ¤ren-me alanlar› ile bütünlük göster-mektedir. Ö¤rencilerin, ö¤renme alanlar›na dayal› olarak bir ö¤retim y›l›n›n sonun-da ve genel olarak beflinci s›n›f›n sonunsonun-da çeflitli becerilere sahip olmas› beklen-mektedir.
‹lkö¤retim programlar›nda genel olarak benimsenen elefltirel ve yarat›c› düflün-me, araflt›rma, sorgulama, iletiflim gibi ortak temel becerilerin yan› s›ra Türkçe ö¤-retim program›na özgü metinler aras› okuma, kiflisel ve sosyal de¤erlere önem ver-me, iliflki kurma gibi becerilerin kazand›r›lmas› ön plana ç›kmaktad›r. Programda-ki kazan›mlar bu becerilerin geliflmesine yönelik olarak haz›rlanm›fl ve becerilerin tematik bir yaklafl›mla verilmesi amaçlanm›flt›r. Programda, belirlenmifl olan tema-lar arac›l›¤›yla ö¤rencilerin edindikleri bilgi ve becerileri geniflletmeleri, yeniden yap›land›rmalar› ve gerçek yaflamla iliflkilendirmeleri amaçlanmaktad›r. Her s›n›f düzeyinde farkl› içeriklerle ele al›nmas› planlanan temalar, zorunlu ve seçmeli ola-rak ayr›lmaktad›r. Zorunlu temalar; “Atatürk”, “De¤erlerimiz”, “Sa¤l›k ve Çevre”,
“Birey ve Toplum” olmak üzere dört bafll›k alt›nda belirlenmifltir. Seçmeli temalar için önerilerde bulunulmufl; ancak, Milli E¤itimin genel amaç ve ilkeleri dikkate al›nmak kofluluyla de¤ifltirilebilece¤i belirtilmifltir.
Dilin kullan›m›na yönelik becerilerinin gelifltirilmesi ve bu becerilerin yaflam boyunca etkili biçimde kullan›m›n› sa¤lamak amac›yla ö¤retme ö¤renme sürecinin düzenlenmesinde program›n genelinde oldu¤u gibi yap›land›rmac› yaklafl›m temel al›nm›fl ve ö¤renci merkezli anlay›fl benimsenmifltir. Programda ö¤retme ö¤renme sürecinin befl aflamada gerçeklefltirilmesi öngörülmektedir:
• Sürecin ilk aflamas› olan haz›rl›k; ö¤rencinin dinleme, konuflma, yazma, görsel okuma ve görsel sunu alanlar›na iliflkin etkinliklere bafllamadan ön-ce yapt›¤› genel (materyal seçme, s›n›ftaki yerini belirleme vb.) ve zihinsel haz›rl›k çal›flmalar›n› kapsamaktad›r.
• Sürecin ikinci aflamas› olan anlamada, ö¤rencinin, görsel okuma, dinleme, okuma, metni inceleme ve söz varl›¤›n› gelifltirme etkinliklerine yer veril-mektedir.
• Sürecin üçüncü aflamas› olan metin arac›l›¤› ile ö¤renmede, ö¤rencinin üze-rinde çal›flt›¤› metni günlük yaflamla, di¤er ders ve ara disiplinlerle iliflkilen-dirmesi ve araflt›rma yapmas› beklenmektedir.
• Kendini ifade etme aflamas›nda ön haz›rl›k, zihinsel haz›rl›k, kurallar› uygu-lama, konuflma, yazma, görsel sunu ve söz varl›¤›n› kullanma çal›flmalar›na yer verilmektedir.
• Sürecin son aflamas› olan ölçme de¤erlendirme ise ö¤rencinin eksik yönleri-ni tamamlamak ve becerileriyönleri-ni gelifltirmesine yard›m etmek amac›yla ger-çeklefltirilmektedir. Bu aflama, ö¤rencinin kendini de¤erlendirmesi ve ö¤ret-menin ö¤renciyi de¤erlendirmesi olmak üzere iki biçimde gerçeklefltiril-mektedir. Ayr›ca, ölçme de¤erlendirmenin sadece sonuçta de¤il, süreç bo-yunca yap›lmas› gerekti¤i vurgulanmaktad›r.
Okulöncesi e¤itimdeki okuma yazmaya haz›rl›k çal›flmalar› ile Türkçe ö¤retim program›-n›n iliflkisini tart›fl›n›z.
• Görsel Okuma ve Görsel Sunu
Türkçe Ö¤retim Program›nda Temel Beceriler:
• Türkçeyi Do¤ru, Etkili ve Güzel Kullanma
• Metinler Aras› Okuma
• Kiflisel ve Sosyal De¤erlere Önem Verme
• Metin Arac›l›¤› ‹le Ö¤renme
• Kendini ‹fade Etme
• Ölçme ve De¤erlendirme
Türkçe dersinde zihinsel haz›rl›k etkinlikleri:
• Ön Bilgileri Harekete Geçirme
• Anahtar Sözcüklerle Çal›flma
• Metni Tan›ma ve Tahmin
• Amaç BelirlemeEtme
• Tür, Yöntem ve Teknik Belirleme
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Hayat Bilgisi Dersi Ö¤retim Program› (1-3. S›n›f)
Hayat Bilgisi Dersi Ö¤retim Program› (MEB, 2005c), yap›land›rmac› yaklafl›ma da-yal› olarak haz›rlanm›fl ve programda ö¤renci merkezli anlay›fl temel al›nm›flt›r.
Programda ö¤renmekten keyif alan, kendisiyle toplumsal çevresiyle ve do¤a ile bar›fl›k; kendini, milletini, vatan›n› ve do¤ay› tan›yan, koruyan ve gelifltiren; gün-delik yaflamda gereksinim duyulan temel bilgilere, yaflam becerilerine ve ça¤›n ge-rektirdi¤i donan›ma sahip, de¤iflikliklere dinamik bir biçimde uyum sa¤layabilecek kadar esnek, mutlu bireylerin yetifltirilmesi amaçlanmaktad›r.
Programda insan bütün yönleriyle ele al›nm›fl ve buna dayal› olarak “Birey”,
“Toplum” ve “Do¤a” olmak üzere üç ö¤renme alan› belirlenmifltir. Programdaki te-matik anlay›fla dayal› olarak da bu ö¤renme alanlar›n› kapsayacak üç tema (Okul Heyecan›m, Benim Eflsiz Yuvam ve Dün, Bugün, Yar›n) belirlenmifltir. Hayat Bil-gisi dersi, ö¤rencilerin temel yaflam becerilerinin ve olumlu kiflilik özelliklerinin gelifltirilmesini amaçlamakta ve ayn› zamanda Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji derslerine temel oluflturmaktad›r.
Programdaki kazan›mlar›n oluflturulmas›nda, temalarla paralel bir biçimde, be-ceriler ön plana ç›kar›lm›fl; öz sayg›, sab›r, hoflgörü, dürüstlük, yard›mseverlik gibi olumlu kiflisel niteliklerin gelifltirilmesine ve Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji derslerine temel oluflturacak bilgilerin kazan›lmas›na önem verilmifltir. Ayr›ca, programda yer alan temalara iliflkin kazan›mlar, ilkö¤retim programlar›nda ortak olarak ele al›nan ara disiplinlerle bütünlefltirilmifltir.
Hayat Bilgisi dersinin ö¤retim program›nda, tüm dersler için ortak olan sekiz temel becerinin yan› s›ra ö¤rencilere karar verme, kaynaklar› etkili kullanma, gü-venlik ve korunmay› sa¤lama, öz yönetim, bilimin temel kavramlar›n› tan›ma ve te-malarla ilgili temel kavramlar› tan›ma ile ilgili becerilerin kazand›r›lmas› öngörül-müfltür. Becerilerin kazand›r›lmas›nda, ö¤retmenlerin ö¤renciye uygun ö¤renme ortamlar›n›n ve olanaklar›n›n yarat›lmas›na; becerilerin kazand›r›lmas›na yönelik etkinliklerde ise ö¤rencilerin geliflim düzeylerinin dikkate al›nmas›na özen göster-meleri gerekti¤i vurgulanm›flt›r. Temalarla ilgili kavramlar her s›n›f için ayr› olarak düzenlenmifl ve programda belirtilmifltir.
Kazan›mlar, çocuklar›n yaflamlar›ndaki olay ve olgular›n oluflma s›ras› göz önünde bulundurularak ve her kazan›m bir sonrakine ön bilgi oluflturacak biçim-de düzenlenmifltir. Kazan›mlara ulaflmak için düzenlenen ö¤retme ö¤renme süreç-lerinde kazan›mlar›n s›ras› de¤ifltirilmemekte; ancak birbirini izleyen kazan›mlar aras›nda birlefltirmeler yap›labilmektedir. Sürecin düzenlenmesinde, ö¤retmen yol gösterici konumundad›r. Ö¤rencilerin etkin biçimde ö¤renme sürecine kat›lmalar›
amaçlanmaktad›r. Etkinliklerin düzenlenmesinde, bireysel farkl›l›klar› dikkate alan, ö¤renmeye karfl› merak uyand›r›lmas›n› sa¤layan uygulamalara yer verilmektedir.
Hayat Bilgisi dersinin ö¤retim program›nda yer alan bir di¤er önemli nokta ise aile kat›l›m›d›r. Aile kat›l›m› ile çocuklarda okulun ve e¤itimin önemi vurgulanarak okula karfl› olumlu tutum gelifltirme, okula gitmeye istekli olma ve benlik sayg›s›-n› yükseltme amaçlanmaktad›r. Bu nedenle programda aile kat›l›m›n en üst düze-ye ulaflt›r›lmas› sa¤lanmaya çal›fl›lm›flt›r.
Program›n son ögesi olan ölçme de¤erlendirme ise ilkö¤retim programlar›n›n temel anlay›fl›na uygun olarak ö¤renci merkezli bir anlay›flla düzenlenmifl ve ö¤-rencilerin bilgi, beceri ve tutumlar›na iliflkin çoklu de¤erlendirmeden yararlan›l-m›flt›r. ‹lkö¤retim birinci s›n›fta ö¤rencilerin okuma yazma bilmemesi nedeniyle gözlem formlar›na a¤›rl›k verilmifl ve bu amaçla ortak formlar kullan›lm›flt›r.
Hayat Bilgisi Dersi Ö¤retim Program›nda Ö¤renme Alanlar›:
• Birey
• Toplum
• Do¤a
Hayat Bilgisi Dersi Ö¤retim Program›n›n Temalar›:
• Okul Heyecan›m
• Benim Eflsiz Yuvam
• Dün, Bugün, Yar›n
Hayat Bilgisi Dersi Ö¤retim Program›nda Temel Beceriler:
• Karar Verme
• Kaynaklar› Etkili Kullanma
• Güvenlik ve Korunmay›
Sa¤lama
• Özyönetim
• Bilimin Temel Kavramlar›n› Tan›ma
• Temalarla ‹lgili Temel Kavramlar› Tan›ma
Hayat Bilgisi dersi ö¤retim program› ile okulöncesi e¤itim program› aras›ndaki iliflkiyi tart›fl›n›z.
‹lkö¤retim Sosyal Bilgiler Dersi Ö¤retim Program›
(4-5. S›n›f)
Sosyal Bilgiler Dersi Ö¤retim Program› (MEB, 2005d) ile “21. yüzy›l›n ça¤dafl, Ata-türk ilkeleri ve ink›lâplar›n› benimsemifl, Türk tarihini ve kültürünü kavram›fl, te-mel demokratik de¤erlerle donanm›fl ve insan haklar›na sayg›l›, yaflad›¤› çevreye duyarl›, bilgiyi deneyimlerine göre yorumlay›p sosyal ve kültürel ba¤lam içinde oluflturan, kullanan ve düzenleyen, sosyal kat›l›m becerileri geliflmifl, sosyal bilim-cilerin bilimsel bilgiyi üretirken kulland›klar› yöntemleri kazanm›fl, sosyal yaflamda etkin, üretken, haklar›n› ve sorumluluklar›n› bilen, Türkiye Cumhuriyeti vatandafl-lar›n› yetifltirmek” amaçlanmaktad›r.
Sosyal Bilgiler ö¤retim program›nda belirlenmifl kazan›mlar için içerik olufltu-rulmam›flt›r. Kazan›mlarla çerçevesi belirlenmifl olan içeri¤in alt bafll›klar›n›n, çev-renin özellikleri ile ö¤rencilerin gereksinimleri, ilgileri ve haz›r bulunuflluk düzey-leri dikkate al›narak ö¤retmenler taraf›ndan oluflturulmas› beklenmektedir.
Programda Sosyal Bilgiler dersi dokuz ö¤renme alan› çerçevesinde yap›land›r›l-m›flt›r. Ö¤renme alanlar› bir ya da birden çok disiplini içermektedir. 4. ve 5. s›n›fta yer alan üniteler içinde birden fazla ö¤renme alan›na yer verilmektedir. Programda kazand›r›lmas› öngörülen beceriler ise ö¤renme alanlar›n›n içine da¤›t›lm›flt›r.
Sosyal Bilgiler dersi ö¤retim program›nda ö¤rencilere, tüm dersler için ortak olarak belirlenen sekiz temel becerinin yan› s›ra alana özgü gözlem yapma, karar verme, mekân› alg›lama, zaman ve kronolojiyi alg›lama, de¤iflim ve süreklili¤i al-g›lama ve sosyal kat›l›m becerilerinin kazand›r›lmas› öngörülmektedir. Bu beceri-lerin bir k›sm› oldu¤u gibi, kimileri ise aflamalar› ile programda “do¤rudan ö¤reti-lecek beceriler” bafll›¤› alt›nda ele al›narak s›n›flara ve ö¤renme alanlar›na göre
da-¤›t›lm›flt›r. Sosyal Bilgiler dersinin ö¤retim program›nda öne ç›kan bir di¤er konu da de¤er ö¤retimidir. Programda ö¤renme alanlar› itibariyle ö¤rencilere kazand›r›-lacak kimi de¤erler; duygu ve düflüncelere sayg›, hoflgörü, Türk büyüklerine say-g›, aile birli¤ine önem verme, vatanseverlik, do¤a sevgisi, temizlik ve sa¤l›kl› olma-ya önem verme, bilimsellik, olma-yard›mseverlik, ba¤›ms›zl›k, misafirperverlik, sorumlu-luk, estetik, do¤al çevreye duyarl›k, çal›flkanl›k, akademik dürüstlük, dayan›flma, adil olma, bayra¤a ve ‹stiklal Marfl›’na sayg›, tarihsel mirasa duyarl›k olarak belir-lenmifltir.
Ö¤retme ö¤renme süreçlerinde de program›n genel yaklafl›m›na dayal› olarak ö¤rencinin ö¤renme sorumlulu¤unu ald›¤›, ö¤retmenin yol gösterici bir rol üstlen-di¤i, gerçek yaflamla iliflki kurulabilece¤i ö¤renme ortamlar›n›n yarat›lmas›na özen gösterilmifltir. Süreçte ö¤renme alanlar›, kendi içinde ve programda yer verilen be-ceriler, de¤erler ve kavramlarla bütünlefltirilmekte; ayr›ca, dersin di¤er derslerle ve ara disiplinlerle iliflkilendirilmesine önem verilmektedir.
Sosyal Bilgiler dersi ö¤retim program›nda ölçme ve de¤erlendirme etkinlikle-rinde, ö¤renci merkezli bir anlay›flla gerek süreç gerek sonuç de¤erlendirmesinin yap›lmas› öngörülmektedir. Bu amaçla gözlem formlar›, derecelendirme ölçekleri, performans görevleri gibi sürece yönelik ölçme araçlar›n›n yan› s›ra yaz›l› ve
Sosyal Bilgiler dersi ö¤retim program›nda ölçme ve de¤erlendirme etkinlikle-rinde, ö¤renci merkezli bir anlay›flla gerek süreç gerek sonuç de¤erlendirmesinin yap›lmas› öngörülmektedir. Bu amaçla gözlem formlar›, derecelendirme ölçekleri, performans görevleri gibi sürece yönelik ölçme araçlar›n›n yan› s›ra yaz›l› ve