Dil geliflimi, biliflsel geliflme ve olgunlaflmaya ba¤l› olarak ortaya ç›kmaktad›r. Dil geliflimi, kullan›lan sözcükler, kurulan cümle biçimleri, konuflma içerikleri, biliflsel geliflim düzeyi ile anne baban›n çocukla iletiflim biçimi, geçirilen yaflant›lar›n nite-likleri, bireyin özdeflim kurdu¤u grubun özellikleri gibi çevresel etmenlerden etki-lenmektedir (Erden ve Akman, 2002, s. 79).
Çocu¤un iletiflimini ve düflünce geliflimini sa¤layan, ö¤renmede en önemli et-menlerden biri olan dil geliflimi, çocu¤un do¤ar do¤maz a¤lamas› ile bafllar. ‹lk 6 ay boyunca daha çok sesli fonemlere benzer sesler ç›kar›r, daha sonra sessiz fo-nemleri ç›karmaya bafllar. ‹kinci alt› ayda g›g›ldama dönemi bafllar. Bebeklerin ç›-kard›klar› sesler bak›m›ndan ilk alt› ay evrenseldir (Poyraz ve Dere, 2001, ss. 40-41).
Genelde, çocuklar okula gidinceye kadar temel dil becerilerini kazanm›fllard›r.
Bu dönemde sözel iletiflim daha erken geliflmektedir. Konuflma becerilerinin geli-flimi, 2-5 yafllar› aras›nda çok h›zl›d›r. Çocuklar 3 yafl›nda 3-4 sözcüklü cümleler kurabilir, cümlelerde eylemlerin zamanlar›n› genelde do¤ru biçimde kullanabilir-ler. ‹fllemöncesi dönemin sonuna do¤ru ise, say›s›z cümleyi anlayabilir ve gramer kurallar›na uygun konuflabilirler (Senemo¤lu, 2002, s. 51).
Birey biliflsel geliflim olarak ilerledikçe dil kullan›m›ndaki beceri ve yetenekle-ri de artmaktad›r. 1,5 yafl›ndan sonra, sözcük da¤arc›¤›nda h›zl› bir geliflme ortaya
ç›kmaktad›r. 1 yafllar›nda 1-2 sözcükle bafllayan konuflma, 5 yafllar›nda sözcük sa-y›s› ve dil bilgisi yap›s› ile bir yetiflkininkine benzer biçime dönüflür. Çocuk, 12-15 aylar aras›nda anlaml› sözcükleri kullanmaya bafllar. Bu dönemde, tek bir sözcük-le duygu ve isteksözcük-lerini anlatma e¤ilimindedir. 18-36 ay aras›, çocuklar›n konuflma-s› telgraflarda kullan›lan ifadelere benzer. 2-3 k›sa sözcük içeren, uygun zaman ve flah›s eklerinin bulunmad›¤› cümlelerle isteklerini anlat›rlar (Erden ve Akman, 2002, ss. 76-78). Çocuk 4-6 yafllar› aras›nda dinleme ile ilgili kazan›mlar edinir ve konuflmaya haz›r duruma gelir (Küçükkaragöz, 2002, s. 103).
‹LKÖ⁄RET‹M‹N TANIMI VE ÖNEM‹
‹lkö¤retim, toplumdaki tüm bireylerin kazanmalar› gereken ortak temel bilgi ve becerilerin kazand›r›ld›¤› önemli bir örgün e¤itim aflamas›d›r (Genç, 2005, s. 42).
‹lkö¤retim, çocuklara toplumun amaçlar›n›, de¤erlerini ve sembollerini kazand›ra-rak onlar›n genel bir de¤erler sistemi oluflturmalar›n› sa¤lar (Bulut-Bozkurt, 2005, s. 468). Bu yönüyle ilkö¤retim bireyleri yetiflkin olduklar› zaman alacaklar› sosyal ve kültürel görevleri için haz›rlayan, bu görevler için temel bilgi ve beceriler ka-zand›ran bir e¤itim basama¤›d›r (Yaflar ve Sözer ve Gültekin, 1999, s. 453).
‹lkö¤retim her vatandafl›n yaflam›nda karfl›laflt›¤› ve karfl›laflaca¤› kiflisel ve top-lumsal sorunlar›n› çözmede, toplumun de¤erlerine ve normlar›na uyum sa¤lama-da, üretken ve tutumlu olmada temel yeterlikleri ve al›flkanl›klar› kazand›ran bir e¤itim olarak tan›mlanmaktad›r (Do¤an ve Külahç›, 1986, s. 182). ‹lkö¤retimin, e¤i-tim sistemi içindeki önemi flöyle aç›klanabilir (Yeflilyaprak, 2002, s. 36):
• Ö¤rencilerin h›zla artan bilgi gereksinimlerinin ilkö¤retim taraf›ndan karfl›-lanmak zorunda olunmas›,
• ‹lkö¤retimin, çocu¤un biliflsel, duyuflsal, fiziksel ve ahlâki davran›fllar›n› bir bütün olarak gelifltirmek için kapsaml› bir e¤itim sa¤lamas›,
• Çocu¤un biliflsel, duyuflsal ve fiziksel yönlerden bir bütün olarak yetifltiril-mesi, ona nas›l ö¤renece¤inin ö¤retilyetifltiril-mesi, bilgileri ezberleme yerine özümsemelerinin daha uzun zaman alaca¤›n›n ancak daha kal›c› olaca¤›-n›n vurgulanmas›.
‹lkö¤retimin önemini aç›klay›n›z.
‹lkö¤retim, yoksulluk ve eflitsizli¤in azalt›lmas›, üretimin artmas›, bilginin yay›l-mas› ve üretilmesi ile yeni teknolojilerin kullan›lyay›l-mas›na olanak sa¤lar. Nitelikli bir ilkö¤retime eriflmek, bireyin daha sonraki yaflam›nda daha baflar›l› ve üretken ol-ma flans›n› art›r›r.
‹lkö¤retim ulusal ekonomi ve sosyal kalk›nma aç›s›ndan önemli bir yere sahip olup (Bruns, Mingat, Rakotomalala, 2003, s. 20); toplumlar›n, ekonomik, politik ve bilim kurulufllar›n›n üretim kapasitesini art›r›r. Ayn› zamanda, sa¤l›k, beslenme ve nüfus üzerinde etki yaparak yoksullu¤u azaltmaya yard›mc› olur (Lockheed ve
di-¤erleri, 1991, s. 1).
‹lkö¤retim çocu¤un flimdiki ve gelecek yaflam›na yap›lan bir etkileme sürecidir (Fidan ve Baykul, 1994, s. 12). Bu nedenle, ço¤u ülkede vatandafllar›na ilkö¤retim olana¤› sa¤lamak, devletin temel görevleri aras›nda say›lmaktad›r (Baflaran, 1996, s. 75). Bir ülkede ilkö¤retim kurumlar› flu temel ifllevleri gerçeklefltirmektedir (Öz-güven, 2001, s. 63):
‹lkö¤retim bireyleri yetiflkin olduklar› zaman alaca¤›
toplumsal, sosyal ve kültürel görevleri için haz›rlayan, bu görevler için temel bilgi ve beceriler kazand›ran e¤itim basama¤›d›r.
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
4
‹lkö¤retimin toplumsal ve bireysel yararlar›na iliflkin alanyaz›n, ilkö¤retimin toplum ve birey aç›s›ndan vazgeçilmez bir araç oldu¤unu göstermektedir. Gerçek-ten ilkö¤retim, toplumun kültürel süreklili¤inin sa¤lanmas›nda, istikrarl› bir de-mokratik toplumun oluflturulmas›nda, halk›n yaflam düzeyinin yükseltilmesinde, bireyin yaflam boyu ö¤renme ve geliflmesinde temel bir e¤itim basama¤› duru-mundad›r (Kavak, 1997, s. 17). O halde bireylerin, toplumdaki geliflmelere uyu-munu sa¤lamaya ve ça¤dafl uygarl›k düzeyinin üstüne ç›kacak at›l›mlar› gerçek-lefltirmeye yönelik amaçlar›n› gerçeklefltirebilmeleri, nitelikli bir ilkö¤retim gör-meleriyle olanakl›d›r.
‹LKÖ⁄RET‹M‹N AMAÇLARI VE ‹LKELER‹
Tüm vatandafllar›n ulusal amaçlara uygun olarak bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal anlamda geliflmelerine ve yetiflmelerine olanak sa¤layan bir e¤itim
basama-¤› olarak kabul edilen ilkö¤retim, birçok amaca hizmet etmektedir. E¤itim Prog-ramlar› ve De¤erlendirme Ulusal Konseyi (NCCA), ilkö¤retimin amaçlar›n› flöyle belirtmektedir (2006):
• Özgün bir birey olarak çocu¤un kendi potansiyelinin fark›na varmas›n› ve sa¤l›kl› bir yaflam sürmesini sa¤lama.
• Çocu¤un di¤er insanlarla ifl birli¤i yaparak ve birlikte yaflayarak toplumsal-laflmas›n› ve toplumun yarar›na katk›da bulunmas›n› sa¤lama.
• Çocu¤u üst ö¤renime ve yaflam boyu ö¤renmeye haz›rlama.
‹lkö¤retimin amaçlar›ndan biri, ö¤rencilere biliflsel becerileri kazand›rmakt›r.
Di¤er önemli bir amac› ise çocu¤un toplumda yaflayabilmesi için gerekli olan be-ceri ve tutumlar› gelifltirmektir. Bu ayn› zamanda, ulus oluflturma amac›na katk›da bulunmay›, ulusal bütünleflme, ulusal de¤er ve sembollerle özdeflleflmeyi de içerir.
‹lkö¤retim çocuklara toplumun amaçlar›n›, de¤erlerini ve sembollerini kazand›ra-rak onlar›n genel bir de¤erler sistemi oluflturmalar›n› sa¤lar (Fidan ve Baykul, 1994, ss. 10-11). Türkiye’de ilkö¤retimin amaçlar› flöyle belirlenmifltir (MEB, 1973):
• Ulusal düzeyde sosyo-kültürel bütünleflmeyi sa¤lamak.
• Ö¤rencilere vatandafll›k e¤itimi vermek.
• Bireylerin bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal bak›mdan tüm yönleriyle geliflimi-ni sa¤lamak.
• Bireylerin ifl ve çal›flma yaflam›na uyum sa¤lamas›na yard›mc› olacak beceriler ka-zand›rmak.
• Ortaö¤retim düzeyindeki genel ve mesleki programlarla yaflama haz›rlay›c› bilgi ve beceriler kazand›rmak.
• ‹fl yaflam›na at›lacaklara, yayg›n e¤itim kurumlar›n› tan›tmak ve bunlarla iliflki içinde olmak.
• Uluslararas› iliflkiler için bilimsel tutum ve de¤erler gelifltirmek.
‹lkö¤retimin amaç ve görevleri, milli e¤itimin genel amaçlar›na ve temel ilkelerine uygun olarak;
• Her Türk çocu¤una iyi bir vatandafl olmak için gerekli temel bilgi, beceri, davran›fl ve al›flkanl›klar› kazand›rmak; onu milli ahlâk anlay›fl›na uygun olarak yetifltirmek;
• Her Türk çocu¤unu ilgi, istidat ve yetenekleri yönünden yetifltirerek yaflama ve üst ö¤renime haz›rlamakt›r.
Görüldü¤ü gibi, milli e¤itimin genel amaçlar›na dayal› olarak her Türk çocu¤u-na iyi bir vatandafl olmak için gerekli bilgi, beceri ve tutumlar› kazand›rmak, onu ilgi ve yetenekleri do¤rultusunda yetifltirmek, yaflama haz›rlamak ilkö¤retimin amac›d›r. Di¤er taraftan, sosyal ve kültürel geliflimin ve süreklili¤in sa¤lanmas›, de-mokratik bir toplumun oluflturulmas› ve gelifltirilmesi, toplumun yaflam standard›-n›n yükseltilmesi ilkö¤retimin önemli ifllevleri aras›nda yer almaktad›r (Genç, 2005, s. 42). Bunun yan› s›ra, bireylerin yetenekleri do¤rultusunda ve onlar›n geliflim dö-nemlerinin ilkelerine uygun olarak biliflsel, duyuflsal ve sosyal geliflimlerini sa¤la-mak, yarat›c›, etkin ve ba¤›ms›z birey olmalar›n› sa¤layacak temel bilgi ve beceri-leri kazand›rmak ilkö¤retimin amaçlar› aras›nda yer almaktad›r.
‹lkö¤retimin amaçlar› nelerdir?
Baflta Türk Milli E¤itiminin amaç ve ilkeleri olmak üzere, her ö¤retim kurumu-nun; Milli E¤itimin genel amaç ve ilkelerine uygun olarak kendisine özgü amaçla-r› ve e¤itim ö¤retim ilkeleri bulunmaktad›r. E¤itim ve ö¤retim bu ilkelere göre ger-çeklefltirilmekte ve bu ilkeler, amaçlara ulaflmada anahtar rol oynamaktad›r. ‹lkö¤-retim Kurumlar› Yönetmeli¤i’ne göre (2006), ilkö¤‹lkö¤-retimde afla¤›daki ilkeler göz önünde bulundurulur:
S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
5
• ‹lkö¤retimde sekiz y›ll›k kesintisiz e¤itim, ilkö¤retim ça¤›ndaki her Türk vatandafl›-n›n hakk›d›r ve zorunludur.
• ‹lkö¤retim kurumlar›nda karma e¤itim ö¤retim yap›l›r.
• ‹lkö¤retimde derslerde ve ders d›fl› etkinliklerde Türkçe’nin do¤ru, güzel ve etkili kullan›lmas› temel hedeftir.
• ‹lkö¤retim kurumlar›n›n kurulufl ve iflleyifli ile her türlü e¤itim ö¤retim programlar›-n›n haz›rlanmas› ve uygulanmas›nda Atatürk ilke ve ink›lâplar›na uyulur. Evrensel de¤erler içinde milli kültürün ö¤renilmesine ve gelifltirilmesine önem verilir.
• ‹lkö¤retim kurumlar›; dil, ›rk, cinsiyet, felsefi inanç ve din ayr›m› gözetilmeksizin herkese aç›kt›r. E¤itimde hiçbir kifliye, zümreye ya da s›n›fa ayr›cal›k tan›namaz.
• E¤itim ö¤retim etkinlikleri; ö¤retim ilkeleri, ö¤renci düzeyi, çevre özellikleri ve prog-ramda belirtilen noktalar dikkate al›narak bu Yönetmeli¤in 5. maddesindeki amaçla-r› gerçeklefltirecek flekilde düzenlenir ve uygulan›r.
• ‹lkö¤retim kurumlar›nda herkese f›rsat ve olanak eflitli¤i sa¤lan›r. Ekonomik durumu iyi olmayan ö¤rencilere, ö¤renimlerini sürdürebilmeleri amac›yla paras›z yat›l›l›k ve bursluluk olanaklar› sa¤lan›r. Özel e¤itim gerektiren ve korunmaya muhtaç çocukla-r› yetifltirmek için özel önlemler al›n›r.
• E¤itim ö¤retim hizmetleri düzenlenirken ö¤rencilerin ilgi, istek ve yetenekleri ile toplumun gereksinimleri dikkate al›n›r.
• Demokrasi bilincinin gelifltirilmesi amac› ile ö¤renci, ö¤retmen, yönetici, personel ve velilerce; kurumda ifl birli¤i, ifl bölümü, seçme, seçilme, kat›lma ve düflüncelerini aç›klayabilme gibi demokratik kurallar›n uyguland›¤›, sevgi, sayg› ve hoflgörüye da-yal› bir çal›flma ortam› oluflturulur.
• ‹lkö¤retim kurumlar›nda uygulanan programlar, yöntem ve teknikler ile kullan›lan e¤itim teknolojisi; bilimsel ve teknolojik geliflmelere göre yenilenerek okul, çevre ve ülkenin gereksinimlerine göre sürekli gelifltirilir.
• ‹lkö¤retim kurumlar›nda aç›kl›k, güvenirlik ön planda tutulur. E¤itim ö¤retim ve yö-netim etkinliklerinin kurul ve komisyonlarca yürütülmesi, ö¤renci, ö¤retmen, veli ve çevrenin gözetim ve denetimine aç›k tutulmas› sa¤lan›r.
Türkiye’de ilkö¤retim, 6-14 yafl grubundaki çocuklar›n e¤itim ö¤retimini kap-sar. ‹lkö¤retim, k›z ve erkek tüm vatandafllar için zorunludur ve devlet okullar›n-da paras›zd›r. ‹lkö¤retim kurumlar› sekiz y›ll›k okullarokullar›n-dan oluflur. Bu okullar› biti-renlere ilkö¤retim diplomas› verilir.
K›rsal kesimde yaflayan ilkö¤retim ça¤›ndaki çocuklar›n nitelikli bir e¤itime kavuflturulmas› için yat›l› ve tafl›mal› e¤itim olanaklar› sunulmaktad›r. Nüfusun az ve da¤›n›k oldu¤u yerlerde, köyler gruplaflt›r›larak, merkezi durumda olan köy-lerde ilkö¤retim okullar› ile bunlara ba¤l› pansiyonlu ilkö¤retim okulu, gruplaflt›r-man›n olanakl› olmad›¤› yerlerde yat›l› ilkö¤retim bölge okullar› kurulmaktad›r.
Nüfusu az ya da da¤›n›k yerleflim birimlerinde bulunan ö¤renim ça¤›ndaki ö¤ren-ciler ile birlefltirilmifl s›n›f uygulamas› yapan okullarda bulunan ö¤renö¤ren-cilere daha nitelikli e¤itim ö¤retim olana¤› sa¤lamak amac›yla tafl›mal› ilkö¤retim uygulamas›
yap›lmaktad›r.
2006-2007 ö¤retim y›l› verilerine göre Türkiye’de 34656 ilkö¤retim okulunda 10846930 ö¤renci ö¤renim görmekte; bu okullarda 402829 ö¤retmen görev yap-maktad›r.
Türkiye’de ilkö¤retimin, küçük yerleflim birimlerindeki vatandafllara e¤itim ola-na¤› sa¤lanmas›, büyük yerleflim birimlerinde s›n›flardaki ö¤renci say›lar›n›n fazla olmas› nedeniyle ikili ö¤retim yap›lmas› ve ö¤retimin niteli¤inin art›r›lmas› gibi so-runlar› bulunmaktad›r.
‹LKÖ⁄RET‹M DÖNEM‹ ÇOCUKLARININ GEL‹fi‹M ÖZELL‹KLER‹
‹lkö¤retim y›llar›n›n birinci dönemini kapsayan y›llar, son çocukluk dönemi olarak adland›r›lmaktad›r. 6-11 yafl dilimini içeren bu y›llarda e¤itim ö¤retim etkinlikleri ön plandad›r. Akranlar›yla birlikte olumlu iliflkiler gelifltirip, onlarla çeflitli etkinlik-lerde bulunma, cinsiyet rollerini kazanma, toplumun cinsiyetlere yükledi¤i de¤er-leri ve sosyal rolü ö¤renme, cinsiyetine uygun davran›fllar kazanma, okuma-yazma gibi temel okul becerilerini gelifltirme, de¤erler ve vicdan anlay›fl› gelifltirme, ken-dine göre bir de¤er sistemi oluflturma ilkö¤retim çocuklar›n›n tamamlamalar› gere-ken geliflim görevlerini oluflturmaktad›r (Ayd›n, 2002, ss. 40-42). ‹lkö¤retim çocuk-lar›n›n geliflim görevlerini tamamlamalar›, onlar›n geliflim özellikleri göz önünde bulundurularak gerçeklefltirilen etkinliklere ba¤l›d›r. Bu nedenle bu yafl çocuklar›-n›n geliflim özeliklerinin göz önünde bulundurulmas› büyük önem tafl›maktad›r.
• Kaynaklar›n etkili ve verimli olarak kullan›lmas›, e¤itim ö¤retimin niteli¤inin art›r›l-mas› ve kurumun rekabet gücünün gelifltirilmesi sa¤lan›r.
• Okul ile aile ve çevrenin ifl birli¤i sa¤lan›r.
• ‹lkö¤retimde ö¤renciler, olduklar› gibi kabul edilerek de¤er verilir.
• Ö¤retmen, yeri geldikçe günlük olaylara ve f›rsat e¤itimine yer verir.
• Ö¤rencilere temel bilgi, beceri ve de¤erleri kazand›rmak, ö¤rencilerin davran›fl, ilgi ve yeteneklerini belirlemek, programlar do¤rultusunda baflar›lar›n› bir bütün olarak de¤erlendirmek, meslek alanlar›n› tan›tmak ve yönlendirmek için gerekli önlemler al›n›r.
• Özel e¤itime gereksinimi olan bireylerin akranlar› ile birlikte kaynaflt›rma uygulama-lar› yoluyla e¤itimlerini sürdürmeleri esast›r. Bu ö¤renciler e¤itimlerini akranuygulama-lar› ile birlikte ayn› s›n›fta sürdürebilecekleri gibi okullar›n bünyesinde aç›lacak özel e¤itim s›n›flar›nda da sürdürebilirler. Kaynaflt›rma yoluyla e¤itim uygulamalar›nda özel
e¤i-tim ile ilgili mevzuat hükümleri uygulan›r.
‹lkö¤retim çocuklar›n›n tamamlamalar› gereken geliflim görevleri nelerdir?
Fiziksel Geliflim
‹lkö¤retim döneminde, fiziksel geliflme, yaflam›n ilk y›llar›na göre yavafl bir ilerle-me gösterir. ‹lkö¤retimin ilk y›llar›nda çocuklar›n büyüilerle-mesinde gittikçe artan bir yavafllama olmas›na ra¤men, 10 yafllar›na do¤ru, vücut biyokimyas›ndaki farkl›lafl-malara ba¤l› olarak, özellikle k›z çocuklar›nda ani bir boy art›fl› görülmektedir. Er-kek çocuklar› 10 yafllar›na kadar k›zlardan biraz daha uzun ve daha iri bir bedene sahip olmalar›na karfl›l›k, dördüncü ve beflinci s›n›flarda k›zlardan daha ufak bir görünüme bürünürler (Erden ve Akman, 2001, s. 50).
Kemik ve iskelet sistemindeki geliflme, kas sisteminden biraz daha ileride
oldu-¤u için bu dönemde zaman zaman büyüme a¤r›lar› meydana gelebilir. Bu dönem-de çocu¤un küçük kas becerileri geliflir, küçük ve ince kalemle yazabilir, piyano ve di¤er enstrümanlar› çalabilir (Senemo¤lu, 2002, s. 34). ‹lkö¤retimin ikinci yar›-s›na gelindi¤inde ise ince motor kaslar›n kontrolü büyük ölçüde baflar›l›r. Buna ba¤l› olarak çocuklar ayr›nt›larla u¤raflmay› gerektiren ifllerden hofllanmaya bafllar-lar. El sanatlar›na ve müzik aletlerine olan ilgi artar (Bilgin, 2002, s. 62).
Zihinsel Geliflim
Çocuk bu dönemde soyut olan ifllemleri gerçeklefltiremez. Bu dönem s›n›flama be-cerilerinin edinildi¤i dönemdir. Çocuk çeflitli aç›lardan çeflitli s›n›flamalar›n yap›la-bilece¤ini bu dönemde anlamaya bafllar (Bacanl›, 1998, s. 55). Bu dönemin en önemli özelli¤i korunum ve tersine dönüflebilirlik kavramlar›n›n kazan›lmas› ve sembolik zihinsel etkinliklerden gerçek zihinsel etkinliklere geçilmesidir. Somut ifl-lemler dönemindeki bir çocuk, somut olmayan nesne ve durumlar üzerinde ak›l yürütemez. Bu dönemde çocuk, somut problemleri mant›kl› bir biçimde çözebil-me, s›n›flama ve dizinler oluflturma, tersine dönüflebilirli¤i anlama, kurallar› izleme gibi geliflim özellikleri gösterir (Selçuk, 1995, s. 79). Çocuk bu dönemde soyut dü-flünceleri anlay›p çeflitli hipotezleri içeren problemleri çözemez. Bu yetenekler so-mut ifllemler döneminin sonunda ortaya ç›kar (Ormrod, 2006, s. 29).
Bu dönemde çocuk duyular› ile düflünür. Ancak, gözlemler ve deneyler sonu-cunda birtak›m hükümlere var›r. Bunun yan› s›ra bu ça¤›n sonuna do¤ru, çocuk dinleyerek ve okuyarak da bir fleyler ö¤renebilecek duruma gelir. Bu ça¤da çocuk çevresini toptan alg›lar. Gördü¤ü fleyleri çözümleyemez. Onda henüz mant›kl› ve soyut düflünme yetene¤i bafllamam›flt›r. Bu nedenle, bilimsel mant›¤a göre s›n›f-land›r›lm›fl konular› kavrayamaz. Bu ça¤›n bafllang›c›nda, zaman kavram› çok s›n›r-l›d›r. Çocuklar ilerisi için plan yapamaz ve zamanlar›n› ayarlayamazlar. ‹kinci s›n›f-ta zaman kavram› geliflmeye bafllar, dönemin sonuna do¤ru yemek zaman›n›, ders y›l›n›n bafl›n› ve sonunu, haftan›n günlerini ve aylar›n› kavrar duruma gelir (Bafl-han, 1987, ss. 477-478).
Psikososyal Geliflim
‹lkö¤retimin birinci dönemi çocu¤un ö¤renme ve sosyal beceriler kazanma çalar›n›n öne ç›kt›¤› bir dönem olup, Erikson’un psikososyal geliflim evrelerinden ba-flar›l› olmaya karfl› yetersizlik karmaflas›n›n (Can, 2002, s. 135) ve kimlik kazanma-ya karfl› kimlik krizinin kazanma-yafland›¤› döneme denk düflmektedir.
Baflar›l› olmaya karfl› yetersizlik duygusunun yafland›¤› bu dönemde, çocuk bir fleyler üretmek ve baflar›l› olmak için çal›flmaktad›r; çünkü, elde etti¤i baflar›lar
so-S O R U
D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE
DÜfiÜNEL‹M
SIRA S‹ZDE
S O R U
DÜfiÜNEL‹M
D ‹ K K A T
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
AMAÇLARIMIZ
N N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
K ‹ T A P
T E L E V ‹ Z Y O N
‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T
6
nucunda takdir ve kabul edilmeyi beklemektedir. Bu dönemdeki çocuk, e¤er çev-resinden destek görürse daha fazla çal›flmaya ve baflar›l› olmaya yönelmektedir.
Aksi halde, yapt›klar›n›n de¤ersiz oldu¤una inanmakta ve afla¤›l›k duygusuna ka-p›lmaktad›r (Selçuk, 1995, ss. 57-58). ‹lkö¤retime yeni bafllayan çocuk için art›k, oyun oynamak eski çekicili¤ini kaybetmifl, yerini bir fleyler üretmek, yapt›¤› ifller-de baflar›l› olmak iste¤i alm›flt›r. Bu dönemifller-deki çocuklar, yapt›¤› ifller için be¤eni toplamak, arkadafllar› ve yetiflkinler taraf›ndan takdir edilmek gereksinimi duyar-lar. Çocu¤un yetiflkinler dünyas›na olan merak› iyice artm›flt›r. Yapt›¤› ifllerde ba-flar›l› oldukça kendine olan güveni artar, çocu¤un kendine güveni artt›kça da ça-l›flma ve baflar›l› olmaya do¤ru güdülenme düzeyi art›fl gösterir. Okul ça¤›na giren çocuklar, günlerinin büyük bir k›sm›n› okulda ö¤retmenleri ve arkadafllar› ile ge-çirmeye bafllarlar. Okul yaflam›nda derslerinde baflar›l› olma, çocu¤un kendine gü-venmesi aç›s›ndan önemli olmaktad›r (Erden ve Akman, 2002, ss. 92-93). Çocuk tüm bu beklenen olumlu geliflmelerin tersine çal›flma ve baflar›l› olma aras›nda ilifl-ki kurmada güçlük çekebilir. Kendi iradesiyle üstlendi¤i ya da verilen görevlerde, okul çal›flmalar›nda (akademik olmayan) baflar›l› olamayabilir. Bu durumda çocuk kendisine yönelik olumsuz tutum ve yetersizlik duygusu gelifltirebilir.
Dil Geliflimi
Bu dönemde çocu¤un geliflimi okulöncesi döneme göre h›z kazan›r. Çocuklarda sözcük da¤arc›¤›, ilkö¤retim döneminde h›zl› ve önemli bir biçimde zenginleflir.
Çocuklar okuma ve yazma ö¤rendikten sonra, ilkö¤retim dönemi süresince gün-lük yaflamda kullan›lmas› gereken sözcüklerin büyük bir bölümünü ö¤renirler (Küçükkaragöz, 2002, s. 103). Yaklafl›k olarak 5-6 yafllar›na kadar çocuklar›n ço¤u, anadillerinin temellerini ö¤renmifllerdir (Woolfolk, 1998, s. 54). Okul dönemi bo-yunca çocu¤un sözcük da¤arc›¤› giderek genifller. 7-11 yafllar› aras›nda, çocuk cinslere ve türlere ait, nitelemeye ve mant›¤a yönelik sözcüklerin anlafl›lmas›n› ar-t›r›r. Efl anlaml› birçok sözcü¤ün anlamlar›n› edinerek geliflimini ilerletir. Yafllar›
ilerledikçe çocuklar daha soyut ve karmafl›k iliflkileri yorumlayarak alg›sal özellik-ler ile zenginlefltirdiközellik-leri kavramlar› kullan›rlar (Mavifl, 2003, s. 141)
Okulöncesi e¤itimin tan›m› ve önemini kavraya-bilmek
Okulöncesi e¤itim, 0-6 yafllar› aras›nda çocu¤un bireysel özelliklerini ve geliflim düzeylerini göz önüne al›p onun zihinsel, duygusal, fiziksel ve sosyal yönden geliflimini destekleyerek ulaflabi-lece¤i en üst düzeye ç›karan, çocu¤u ilkö¤retime ve yaflama haz›rlayan planl› ve programl› bir e¤i-timdir. Çocu¤un çeflitli özellikleri, yetenekleri, il-gileri 0-6 yafllar aras›nda ortaya ç›kmaktad›r. Bu aç›dan çocuk gelifliminin en kritik ve en çok dik-kat gerektiren dönemi bu yafllar› kapsamaktad›r.
Bu dönemde verilen e¤itimin niteli¤i, çocu¤un geliflim ve yaflant›s›n› etkilemektedir. Okulönce-si dönemde verilen nitelikli e¤itim, çocukta ö¤-renmeyi ve ö¤renmeye istekli olmay› art›rmakta ve onun tüm yaflant›s›nda baflar›l› olmas›n› sa¤la-maktad›r.
Okulöncesi e¤itimin amaçlar›n› ve ilkelerini kav-rayabilmek
Okulöncesi e¤itimin amaçlar›, çocu¤un ilkö¤re-time bafllamadan önce, bedensel, zihinsel, duy-gusal ve sosyal yönden bir bütün olarak gelifl-mesi için uygun bir ortamda uygun bir e¤itim vermek; çocuklarda iyi al›flkanl›klar gelifltirmek ve onlar›n ilkö¤retime uyum sa¤lamalar›na yar-d›mc› olmakt›r. Okulöncesi e¤itimin ilkeleri ise çocuklar›n beden, hareket, zihin, dil, duygu ve sosyal yönden yeteneklerine göre geliflimlerini sa¤layacak e¤itim ortam› haz›rlamak, e¤itim et-kinliklerini düzenlerken onlar›n yafllar›, ilgi ve gereksinimleri ile okulun ve çevrenin olanakla-r›n› göz önünde bulundurmak, Türkçe’yi do¤ru ve güzel konuflmalar›na gereken önemi vermek, onlar›n sevgi, sayg›, ifl birli¤i, sorumluluk, hofl-görü, yard›mlaflma ve paylaflma duygu ve davra-n›fllar›n› gelifltirmek, özdenetim becerilerini ka-zand›rmak, oyun temelli etkinlikler düzenlemek, onlar›n ba¤›ms›z davran›fllar gelifltirmesini des-teklemek ve hâyâl güçleri, yarat›c› ve elefltirel düflünme becerileri, iletiflim kurma ve duygula-r›n› anlatabilme davran›flladuygula-r›n› gelifltirmek biçi-minde s›ralanabilir.
Okulöncesi dönem çocuklar›n›n geliflim özellik-lerini aç›klayabilmek
Okulöncesi dönemin genel özelli¤i, bu dönem çocu¤unun gelifliminin oldukça h›zl› olmas›d›r.
Bu dönem di¤er yaflam dönemleri ile karfl›laflt›-r›ld›¤›nda, geliflimin farkl› yönlerinin birbirleriyle iliflkisinin en fazla oldu¤u dönemdir. Okulönce-si döneme denk gelen 3-6 yafllar› aras›ndaki
Bu dönem di¤er yaflam dönemleri ile karfl›laflt›-r›ld›¤›nda, geliflimin farkl› yönlerinin birbirleriyle iliflkisinin en fazla oldu¤u dönemdir. Okulönce-si döneme denk gelen 3-6 yafllar› aras›ndaki