2006 Okulöncesi E¤itim Program›, 2002-2003 ö¤retim y›l›nda denenip gelifltiril-mek üzere uygulamaya konulan “36-72 Ayl›k Çocuklar ‹çin Okulöncesi E¤itim Program›”n›n gözden geçirilmesi ve güncellenmesi sonucunda ortaya ç›km›flt›r.
Program›n gözden geçirilme ve güncellenme gerekçesi flöyle aç›klanm›flt›r (MEB, 2006, s.7):
2002-2003 e¤itim ö¤retim y›l›nda denenip gelifltirilmek üzere uygulamaya konulan 36-72 Ayl›k Çocuklar ‹çin Okulöncesi E¤itim Program›, yap›lan araflt›rmalar ve uy-gulamalardan al›nan geri bildirimler, 2005-2006 e¤itim ö¤retim y›l›nda ilkö¤retim-de gerçeklefltirilen yenilikler, okulöncesi e¤itim alan›nda yap›lan araflt›rmalar ve uy-gulamac›lardan al›nan geri bildirimler, Avrupa Birli¤i ve uluslararas› normlara uyum sa¤lama amac›yla Avrupa Birli¤i Ülkelerindeki okulöncesi e¤itim alan›nda ya-p›lan uygulamalar dikkate al›narak analiz edilmifltir. Ayr›ca, çocuklar›n insan hak-lar›na, demokrasiye ve farkl› kültürlere duyarl›k kazanmalar› da amaç olarak be-nimsenmifltir. Verilerin incelenmesi sonucunda program›n gözden geçirilmesi ve güncellenmesi gereksinimi ortaya ç›km›flt›r.
2006 Okulöncesi E¤itim Program›n›n, Temel E¤itime Destek Projesi kapsam›n-da uluslararas› uzmanlarkapsam›n-dan, üniversitelerin ilgili bölümlerinin akademisyenlerin-den, ö¤retmenlerden ve Okulöncesi E¤itimi Genel Müdürlü¤ü yetkililerinden olu-flan bir komisyon taraf›ndan ça¤dafl program gelifltirme yaklafl›mlar› dikkate al›na-rak haz›rland›¤› belirtilmektedir. Ayr›ca, bu kapsamda ö¤retmen k›lavuz kitab›n›n da haz›rland›¤› ifade edilmektedir (MEB, 2006, s.7).
2006 Okulöncesi E¤itim Program›, 2002 Program›nda oldu¤u gibi 36-72 ayl›k çocuklar için haz›rlanm›flt›r. Program okulöncesi e¤itim kurumlar›na devam eden 36-72 aylar aras›ndaki çocuklar›n fiziksel, sosyal-duygusal, dil ve zihinsel geliflim-lerinin desteklenmesini, özbak›m becerigeliflim-lerinin kazand›r›lmas›n› ve ilkö¤retime ha-z›r bulunuflluklar›n›n sa¤lanmas›n› amaçlamaktad›r.
36-72 ayl›k çocuklara yönelik olarak haz›rlanan program, çocu¤un tüm geliflim alanlar›n›n geliflmesini temel ald›¤›ndan geliflim temelli bir programd›r. Programda bütüncül anlay›flla sarmal programlama yaklafl›m› benimsenmifltir. Okulöncesi e¤i-tim basama¤›n›n özelli¤i ve program›n geliflimsel anlay›fl› nedeniyle programda ilkö¤retim programlar›ndan farkl› olarak yaln›zca kazan›mlara yer verilmemifl; ge-liflim alanlar› dikkate al›narak 2002 program›ndaki temel yap› da dikkate al›narak amaçlar ve kazan›mlara birlikte yer verilmifltir. Yine, ilkö¤retim program›nda be-nimsenen problem çözme, iletiflim, ak›l yürütme, iliflkilendirme, karar verme,
so-S O R U
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
rumluluk alma ve yerine getirme, araflt›rma, giriflimcilik, bilinçli tüketicilik, çevre bilinci, yarat›c›l›k ve di¤er pek çok ortak beceri programda yer almaktad›r. Bu be-ceriler programda belirlenen kazan›mlar do¤rultusunda haz›rlanan ö¤renme du-rumlar› ve ortamlar› arac›l›¤›yla oyun merkezli etkinliklerle çocu¤un etkin kat›l›m›
ve bilgiyi kendisinin yap›land›rmas› yoluyla kazand›r›lacakt›r. Ayr›ca, program, çoklu zekâ kuram›n›n öngörülerini benimseyerek çocu¤un tüm geliflim alanlar›n-daki davran›fllar›n› daha üst düzeye ç›karmay›, çeflitlendirmeyi ve zenginlefltirmeyi amaçlamaktad›r.
2006 Okulöncesi E¤itim Program›n›n anlay›fl›, yaklafl›m› ve amac› nedir?
2006 Okulöncesi E¤itim Program›n›n temel özellikleri ana çizgileriyle flöyle özetlenebilir (MEB, 2006, ss.11-17):
Program 36-72 ayl›k çocuklara yöneliktir: Program, çerçeve program temelin-de ö¤retmenlere uygulamada esneklik tan›maktad›r. Ö¤retmen Türk Milli E¤itimi-nin ve okulöncesi e¤itimin amaçlar›yla tutarl› olmak, di¤er amaçlarla çak›flmamak kofluluyla, bulundu¤u yörenin özellikleri do¤rultusunda kimi amaç ve kazan›mla-ra vurgu yapabilir ya da progkazan›mla-ramda yer almayan amaç ya da kazan›m ekleyebilir.
Ancak, zorunluluk olmad›kça amaç ya da kazan›m eklenmemelidir.
Program çocuk merkezlidir: Programdaki amaçlar ve kazan›mlar›n seçiminden etkinliklerin düzenlenmesine ve de¤erlendirilmesine kadar tüm düzenlemelerde çocu¤un yafl›, geliflim özellikleri, ilgi ve gereksinimleri göz önüne al›nmal›d›r. Her ö¤retmen plan haz›rlarken amaç ve kazan›mlarla e¤itim durumlar›n›n belirlenme-sinde ö¤renci grubunun özelliklerini dikkate almal›d›r. Özellikle, çocuklar›n tak-vim yafl›ndan çok geliflim yafl›n›n önemli oldu¤u unutulmamal›d›r.
Amaçlar ve kazan›mlar temeldir: Programda amaçlar ve kazan›mlar geliflim alanlar›na göre grupland›r›lm›flt›r. Dil ve özbak›m becerileri bu yafl grubu için tafl›-d›klar› önem nedeniyle ayr› gruplar olarak ele al›nm›flt›r. Programda kazan›mlarla ilgili flu noktalara dikkat edilmesi istenmektedir:
• Kazan›mlar seçilirken özellikle, o gruptaki çocuklar›n geliflim özelliklerine uy-gun olmas›na ve olabildi¤ince tüm geliflim alanlar›na yer verilmesine dikkat edilmelidir.
• Bir gün için amaç ve kazan›mlar belirlenirken geliflim alanlar› aras›ndaki den-genin bozulmamas›na dikkat edilmelidir. Ancak, e¤itim ö¤retim y›l›n›n belli dönemlerinde belli tercihler nedeniyle bir süre bu dengenin bozulmas› do¤al karfl›lanabilir.
• Geliflim alanlar›ndan amaç ve kazan›mlar seçilirken bir amac›n tüm kaza-n›mlar›n›n birlikte al›nmas› gerekmemektedir. Bu kapsamda önce basit ya da temel kazan›mlar ele al›nmal›d›r.
• Amaç ve kazan›mlar tek bir etkinlikle kazan›lamayaca¤› için farkl› etkinlik ve konularla ayn› amaç ve kazan›mlara tekrar yer verilmesi tercih edilmelidir.
Bu tekrarlar kazan›mlar›n pekifltirilmesine katk›da bulunur.
• Bir amaç ve kazan›m› her çocu¤un ayn› sürede edinmesi olanakl› olmad›¤›
göz önüne al›narak amaçlar y›l içinde tekrar edilmelidir.
• Ö¤renme sürecinde belirlenen amaç ve kazan›mlar›n çocuklar taraf›ndan ka-zan›l›p kazan›lmad›¤›n› belirlemek için ö¤retmenler çocuklar› sürekli olarak gözlemlemelidir. çocuklara haz›r ortam ya da süreçler sunmak ve onlar›
sürekli yönlendirmek yerine
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
AMAÇLARIMIZ
Geliflim özellikleri her yafl için ayr› olarak düzenlenmifltir: Programda 36-72 ay-l›k çocuklar›n geliflim özellikleri; 36-48 ay, 48-60 ay ve 60-72 ay biçiminde ayr› bafl-l›klar alt›nda toplanm›flt›r. Bu yaklafl›m, ö¤retmenlerin kendi gruplar›ndaki çocuk-lar›n geliflim düzeylerini daha kolay belirlemelerine ve çocuk geliflimi ve de¤erlen-dirme formlar›n› daha kolay haz›rlamalar›na olanak sa¤lar.
Konular amaç de¤il, araçt›r: Okulöncesi e¤itimde amaç ve kazan›mlar›n gelifl-tirilmesinde hiçbir zaman konu ya da tema merkezli e¤itim söz konusu de¤ildir.
Kuflkusuz, y›ll›k ve günlük planlar yap›l›rken çeflitli konulardan yararlan›labilir. Bir amaç kazand›r›l›rken farkl› konulardan yararlan›labilir. Ayn› konular farkl› amaçlar kazand›r›l›rken farkl› yönleriyle tekrar ele al›nabilir.
Üniteler yer almamaktad›r: Programda ünitelere yer verilmemektedir. Çünkü, belli ünitelerin ve ünitelerdeki konular›n ö¤retilmesi gerekli ve önemli de¤ildir.
Böylece, üniteler e¤itim etkinliklerinin temeli olmaktan ç›kar›lm›flt›r.
Program esnektir: Program esnek bir özelli¤e sahip oldu¤u için her grupta uy-gulanabilir ve bireysellefltirmeye uygundur. Bu özelli¤i nedeniyle program özel e¤itime gereksinim duyan ö¤rencilerin bulundu¤u gruplarda da kullan›labilir.
Program ö¤retmene özgürlük tan›r. Programdaki evrensel ilkeler do¤rultusun-da belirlenmifl amaç ve kazan›mlara ulaflmak için ö¤retmen farkl› etkinliklerle iste-di¤i iç ve d›fl mekânlar› kullanarak e¤itim durumlar›n› zenginlefltirebilir. Bu kap-samda, her konu, her türlü etkinlik, her ortam, k›saca her fley ö¤retmen taraf›ndan amaç ve kazan›mlara ulaflmak amac›yla kullan›labilir.
Yarat›c›l›k ön plandad›r: Yarat›c›l›k program›n en temel vurgular›ndan biridir.
Bu nedenle yarat›c›l›¤a ayr› bir alan ya da amaç ayr›lmam›flt›r. Ö¤retmenler plan-lad›klar› ve uyguplan-lad›klar› tüm etkinliklerde gerek kendilerinin gerek ö¤rencilerin yarat›c›l›klar›n› ifle koflmal›d›rlar.
Program ö¤retmenin planl› çal›flmas›n› gerektirir: Ö¤retim planl› ve programl›
bir etkinlik oldu¤undan ö¤retmenler e¤itim etkinliklerini planlamal›; y›ll›k ve gün-lük plan yapmal›d›rlar. Ö¤retmenlerin her gün yapacaklar› etkinlikler için ayr›ca etkinlik plan› haz›rlamalar› gerekmemektedir. Planlar haz›rlan›rken ö¤retmene yol göstermek amac›yla haz›rlanan “Ö¤retmen K›lavuz Kitab›”ndan yararlan›labilir.
Planlarda yer verilen etkinliklerin çeflitlendirilmesi ve tüm geliflim alanlar›n› gelifl-tirmeye dönük olarak haz›rlanmas› önemlidir. Y›ll›k ve günlük planlarda yer verilen kazan›mlar›n hangi geliflim alanlar›na ait oldu¤u belirtilmelidir.
Çocu¤un özgürce deneyimler kazanabilmesine olanak tan›yan ortamlar önemlidir: Çocu¤un, daha iyi geliflmesi ve becerilerini sergileyebilmesi için rahat-ça hareket edebilece¤i ortamlara gereksinimi vard›r. Bu nedenle ö¤retmenlerin e¤itim ortamlar›n› program do¤rultusunda iç ve d›fl mekânlar olarak bir bütün ola-rak ele almalar› beklenmektedir.
Problem çözme ve oyun temel etkinliklerdir: Problem çözme becerisi çocuklara kazand›r›lmas› gereken en temel becerilerden biridir. Bu nedenle çeflitli etkinlikler düzenlenirken çocuklar›n problem çözme becerisinin gelifltirilmesine önem veril-melidir. Bu amaçla düzenlenecek etkinliklerde çocuklara farkl› seçenekler sunulma-l› ve yarat›c› problem çözme teflvik edilmelidir. Problemlerin çocuklar›n günlük ya-flamlar›ndan seçilmesine özen gösterilmelidir.
Unutmamal›d›r ki yarat›c›
çocuklar› yarat›c›
ö¤retmenler yetifltirir.
Ö¤retmenler, çocuklar›n çok yönlü geliflmeleri için etkinlikleri düzenlerken kendi yarat›c›l›klar›n› ifle koflmal›d›rlar.
E¤itim ortamlar›n›n çocu¤un güven içinde rahat hareket edebilece¤i, farkl›
etkinliklere olanak tan›yan, tehlikelerden uzak, onlar›n gereksinimlerine uygun olanaklar sunan estetik ve hofl ortamlar olmas›na özen gösterilmelidir.
Günlük yaflam deneyimlerinin ve yak›n çevre olanaklar›n›n e¤itim amaçl› kul-lan›lmas› teflvik edilmelidir: Günlük yaflam deneyimlerinden yararkul-lan›lmas› e¤itim sürecini zenginlefltirir ve kolaylaflt›r›r. Benzer biçimde, yak›n çevre olanaklar›n›n ifle koflulmas›, araç gereç, materyal vb. sa¤lanmas›nda çeflitlilik ve ekonomiklik sa¤lar. Bu nedenle programda gerek yaflam deneyimlerinin gerekse yak›n çevre-nin e¤itim amaçl› kullan›lmas› önerilmektedir.
Ö¤renme yaflant›lar›n›n çeflitlendirilmesi önemsenmektedir: Kuflkusuz, çocuk ne kadar zengin bir uyar›c› çevre içinde bulunursa o kadar fazla geliflir. Bu neden-le, ö¤retmenler ö¤retme ö¤renme yaflant›lar›n› farkl› ortamlar, farkl› materyaller ve farkl› etkinliklerle zenginlefltirmeye özen göstermelidirler. Bu kapsamda, belli bir etkinli¤in, kimi de¤ifliklerle çocuklar için zengin ve farkl› bir yaflant›ya dönüflebile-ce¤i unutulmamal›d›r.
Aile kat›l›m› önemlidir: Okulöncesi e¤itimde okul aile ifl birli¤i büyük önem ta-fl›maktad›r. Buradan hareketle, programda aile kat›l›m› öne ç›kart›lm›fl ve çeflitlen-dirilmifltir. Aile kat›l›m› farkl› biçimlerde düzenlenebilir. Bu kapsamda; veli toplan-t›lar› (yar›y›lda en az bir kez), velilerle bireysel görüflmeler (ö¤retmen ve veli ge-reksinim duydukça) ve ev ziyaretleri (yar›y›lda her çocu¤un evine en az bir kez) yap›lmas› beklenmektedir.
De¤erlendirme süreci çok yönlüdür: Okulöncesi e¤itimde sonuç de¤il, süreç önemli oldu¤undan sürecin çok yönlü olarak de¤erlendirilmesi gerekmektedir.
Okulöncesi e¤itimde de¤erlendirme; çocu¤un gelifliminin de¤erlendirilmesi, prog-ram›n de¤erlendirilmesi ve ö¤retmenin kendini de¤erlendirmesi olarak üç boyutta gerçeklefltirilmektedir.
• Çocu¤un gelifliminin de¤erlendirilmesinde, ö¤retmenlerin çocuklar› sürekli gözlemlemesi, günlük notlar tutmas›, daha sonra bunlar› kay›t formlar›na geçirmesi ve her yar›y›lda en az bir geliflim raporu sunmas›,
• Program›n de¤erlendirilmesinde, ö¤retmenlerin haz›rlad›klar› ve uygulad›k-lar› planuygulad›k-lar› tüm boyutuygulad›k-lar› ile ele almauygulad›k-lar›, y›ll›k ve günlük planlar ile etkin-likler aras›ndaki tutarl›l›¤› sa¤lamalar›, planlanan ile uygulanan aras›ndaki durumu saptamalar› ve ortaya ç›kan yeni gereksinimlerin neler oldu¤unu saptamas›,
• Ö¤retmenlerin kendilerini de¤erlendirmesi, çocu¤un ve program›n de¤er-lendirilmesinden elde edilen verileri dikkatle analiz etmeleri, kendi ilgi, ye-tenek ve yönelimlerini belirlemeleri ve kiflilik özelliklerini gözden geçirme-leri gerekmektedir.
Belirli gün ve haftalar yafl grubunun çeflitli özellikleri dikkate al›narak belir-lenmifltir: Programda yer alan belirli gün ve haftalar 36-72 ayl›k çocuklar›n geliflim özellikleri dikkate al›narak seçilmifl ve önceki programlara göre azalt›lm›flt›r. Ço-cuklara kimi amaçlar› kazand›rmak için belirli gün ve haftalardan yararlan›lmal›;
ancak, gösteriye dönüfltürülmesine ve gösterifl arac› olarak kullan›lmas›na f›rsat verilmemelidir.
Eklerde yer alan çizelgeler/formlar yaln›zca birer örnektir: Ö¤retmen ayn› ama-ca hizmet eden daha farkl› çizelgeler/formlar gelifltirebilir. Önemli olan çizelgele-rin/formlar›n amaca hizmet edip etmemesidir. Ö¤retmenler bu çizelge ya da form-lardan da yararlanarak daha ifllevsel olanlar›n› kendileri de haz›rlayabilirler.
Oyun, okulöncesi çocu¤un günlük yaflam›n›n ayr›lmaz bir parças›d›r. Bu gerçekten hareketle, programda yer alan amaç ve kazan›mlar ele al›n›rken oyunun temel etkinlik olarak kullan›lmas›
beklenmektedir. Bu durum problem çözme becerisinin kazand›r›lmas› süreci için de geçerlidir.
Okulöncesi e¤itimde de¤erlendirme; çocu¤un gelifliminin
de¤erlendirilmesi, program›n de¤erlendirilmesi ve
ö¤retmenin kendini de¤erlendirmesi olarak üç boyutta
gerçeklefltirilmektedir.
Program gelifltirilmeye aç›kt›r: Program gelifltirmenin dinamik bir süreç oldu¤u gerçe¤inden hareketle program›n zaman içinde gelifltirilmesi kaç›n›lmazd›r. Bu noktada, ö¤retmenlerle denetim ve rehberlik görevini üstlenenlerin uygulamada programdan kaynaklanan durum ya da sorunlar› belirleyerek bu sorunlar› ve var-sa çözüm önerilerini ilgili birimlere iletmeleri program›n gelifltirilmesi aç›s›ndan büyük önem tafl›maktad›r.
2006 Okulöncesi E¤itim Program›nda 36-48, 48-60 ve 60-72 ayl›k çocuklar›n fizik-sel, sosyal-duygusal, dil, zihinfizik-sel, özbak›m becerilerine iliflkin geliflim özellikleri ve-rilerek ö¤retmenlerin hedef ve davran›fllar› gerçeklefltirirken bu özelliklere dikkat etmeleri istenmifltir. Bu kapsamda, programda fiziksel alan için 5; sosyal-duygusal alan için 15; dil alan› için 8; zihinsel alan için 21 ve özbak›m becerileri için 5 olmak üzere toplam 54 hedef belirlenmifltir. Bu aç›dan 2006 program›nda 2002 program›na göre hedef say›s›nda art›fl olmufltur.